Jer dauy iyisi qazaqtyng jandy jeri. Keshegi batystaghy Qúrmanghazy audany Kóptoghay eldi mekeninde bolghan shekara, jer mәselesine baylanysty tuyndaghan jayt ol birinshi ret bolyp túrghan joq.

Búrynda bolghan, әlide bolady. Óitkeni ózimizdi әrdayym «shekaramyz shegendelgen» dep qanshalyqty aldasaqta, әlide elep-eskerilmegen dauly jerler boluy yqtimal. Sonyng biri Kóptoghaydaghy mәsele. Ras, kezinde Núrsúltan Nazarbaev: «Túnghysh ret tarihta bizding memleket halyqaralyq dәrejede tanylghan naqty shekarasyn belgiledi. 14 myng shaqyrym memlekettik shekara mejelendi», - degen edi.

Ras, TMD kenistiginde halyqaralyq qúqyq normalarymen zandy týrde bekitilgen memlekettik shekaragha Qazaqstan ghana iye. Tipti osy TMD kenistiginde shekara syzyghyn aiqyndamaghan keybir respublikalar biraz teritoriyasynan aiyrylyp (Ukraina) qalghan jayy bar... Qúdaygha shýkir, Qazaqstan shekarasyna selkem týsirmey, uaqytynda shegendey aldy. Ras, týitkildi mәseleler bolmay qalghan joq. Óitkeni, 13400 shaqyrymgha sozylghan shekarany bekitu onay emes. Kórshilermen kelise otyryp, beybit jolmen sheshu, halyqaralyq dengeyge say delimitasiyalau, demerkasiyalau bir pәrmenmen sheshiletin dýnie emes. Tipti kezinde KSRO sheshe almaghan Qytaymen shekaradaghy dauly aimaq mәselesin sheshu Qazaqstangha onay tiymedi. Sonday-aq, 7591 shaqyrymgha sozylyp jatqan Reseymen eki aradaghy shekarany delimitasiyalau da qajyrly enbekting arqasynda keldi. Sonymen qatar, Qyrghyzstan, Ózbekstan, Týrkimenstanmen de beybit kelisimder jýrgize otyryp, shekara mәselesin shy shygharmay sheship alghan jayymyz bar. Desek te, shekara mәselesindegi dauly nýktelerdi sheshude Qazaqstan biraz jerin Qytayghada, Reseygede, Ózbekstanghada «syilady». Mәjbýrli týrde. Óitkeni dauly nýkteler der kezinde sheshilmese ol ushygha kele, eki memleket arasyndaghy ýlken janjalgha úlasyp ketui yqtimal. Biz Qytaydyn, Reseyding aldynda qay jaghynan bolsaqta әlsiz elmiz. Búl elder әlimjettik jasaymyn dese, qarsy túrar qauqar kem. Sondyqtan key jerlerde olardyng aitqanyna kónuge tura kelgeni belgili. Kóptoghaydaghy mәselege kelsek múnday týitkildi jerler әlide kezdesui mýmkin. Óitkeni shekara delimitasiyalanghanmen barlyq jerde demerkasiya әli jýre qoyghan joq-au. Kóptoghaydaghy halyqtyng týsinispeushiligi sodan tughan ghoy, shamasy.

Demek biylik dereu týsindiru sharalaryn jýrgizip, shekara mәselesin tezdetip qolgha alghany jón.

Azamathan Ámirtay

Abai.kz