Senbi, 28 Qyrkýiek 2024
46 - sóz 7944 10 pikir 22 Sәuir, 2021 saghat 16:34

AQSh kelesi kezekte Reseyding odaqtasyna sanksiya salady

Juyrda jurnalistermen jýzdesken AQSh-tyng elimizdegi elshisi Uiliyam Mozer Reseyge salynghan sanksiyalar Qazaqstangha da keri әserin tiygizerin menzep ótip, bizding elding múnday jaghdaygha dushar bolghanyn qalamaytynyn aitqan, - dep jazady Dalanews.kz.

- Reseyding is-әreketin ózgertu ýshin sanksiya sharalaryn qabyldaghanymyzdy aitqym keledi. Múnda bir nәrseni atap ótu kerek: olardyng bizding saylaugha jәne memlekettik aqparatqa aralasu siyaqty әreketi boldy. Búghan biz odan әri shyday almaymyz.

Biraq Qazaqstangha keletin bolsaq, sanksiyalardyng mindetti saldaryn boldyrmauy ýshin júmys istedik jәne istey beremiz degim keledi. Biz búl sanksiyalardyng Qazaqstangha әser etkenin qalamaymyz, – dedi osy kezdesude elshi myrza.

Sayasattanushy Dosym Sәtpaevtyng pikirinshe elshi sózining astarynda Qazaqstan biyligin Reseyden irgesin aulaq salugha shaqyrghan emeurin jatyr.

Mozer myrza sóy dey otyra bizding eldi kýni búryn qúlaghdar etip, Putinning paranoyasy asqyna týsse AQSh-tyng Kremlimen sybaylas memleketterge sanksiya salugha mәjbýr bolaryn menzedi.

Reseyding aitqanyn eki etpeytin elding biri – Qazaqstan. ODKB men Euraziyalyq odaqqa quana-quana qosylghan Aq ordanyng dәl qazir manevr jasaytyn mýmkindigi joq. Mәskeuding menshigindegi ilgeridegi eki úiymgha óz erkimen ótken Qazaqstandy Kremlide derbes memleket retinde qarastyrmaydy eken.

- Kremli biyligining tóbe basynda otyrghan top ýshin biz satellitpiz. Euraziyalyq odaqqa qosylghannan keyin Mәskeu qol-ayaghymyzdy baylap-matap bastady. Putin men onyng ainalasy ýshin Qazaqstan Reseyding bir bólshegi ghana. Bas erkinen aiyrylghan, bodan el.

Demek jahandaghy jaghdaygha da Mәskeuding kózimen qarauy kerek dep sanaydy. Halyqaralyq qatynasta Putinning pozisiyasyn qúptap, odaqtasynyng soyylyn soghuy qajet dep biledi.

Olar osy kýnge deyin ýndemey keldi. Kýnderdin-kýni Kremli ózining geosayasy kenistigine kiretin shabarman elderden Batysqa qarsy shyghudy, AQSh-ty aiyptaudy, demokratiyalyq qúndylyqty keketip-múqatudy ashyq týrde talap ete bastaydy. Qyzyqtyng kókesin sonda kóremiz, – deydi sayasattanushy.

Onyng pikirinshe múnyng bәrine qazirgi jýie kinәli. Kinәratty Kremliden izdeuding qajeti joq. Ótken otyz jyl boyy Mәskeuge qarsy keluden qaymyqqan, sóitip óz qadirin ózi ketirgen Qazaqstan biyligi joghalghan reputasiyany qaytyp qalpyna keltirui neghaybyl.

Sayasattanushy týptin-týbinde AQSh sanksiyasy Qazaqstandy da sharpyp ótedi dep topshylaydy. Resey men Batystyng arasyndaghy arazdyq órshy týsse, búdan birinshi kezekte bizding el japa shegedi.

Sәtpaev búghan dәlel retinde amerikatanushy, AQSh sayasatyn jetik biletin maman Areg Galstyannyng Forbes Russia-da jaryq kórgen saraptamasyn mysalgha keltiripti.

Atalghan maqalada avtor:

- Kýnderding kýni Amerika Kremliding Euraziyalyq odaq pen ODKB ayasyndaghy strategiyalyq odaqtastarynyng “qyltasyn qiyady”. Sanksiya zannamasyna say AQSh biyligi Reseymen әskeriy-tehnikalyq salada tyghyz júmys isteytin memleketterge shekteu engizuge qúqy bar, – dep tújyrymdaydy.

Sәtpaevtyng aituynsha búl boljam shyndyqqa jaqyn, aqyr týbi aqiqatqa ainaluy mýmkin. Endi qaranyz, Qazaqstan ODKB shenberinde Reseymen óte-móte tyghyz baylanys ornatqan memleketting biri. Mәskeu búl úiymdy Batys pen AQSh-qa qarsy túrar geosayasy qúral retinde paydalanudan tayynbaydy, paydalanyp ta jýr.

- Mәselen osy úiymnyng eks-bas hatshysy Nikolay Borduja halyqaralyq mәselede Qazaqstannyng kópvektorly sayasatyna qayshy keletin bir emes, birneshe mәlimdeme jasady. Qisyq qynyr sóilep Batystyng qúndylyqtaryna til tiygizgeni bar. Búl mәselede úiymgha mýshe elderding óz pozisiyasy bar-au degen oy Bordujanyng qaperine kirip shyqqan emes. Bir joly Eurodaq pen NATO Resey ghana emes, ODKB-gha da óshpendilikpen qaraydy dep qoyyp qaldy. Úiymgha mýshe elderding birazy Eurodaqpen әriptestik baylanys ornatqanyn bile túra aitty, – deydi Sәtpaev.

Songhy kezde Qazaqstangha qarata Reseyding aqparattyq kenistiginen aqtarylyp jatqan aiyptaular men arandatular aldaghy uaqytta kóbeymese azaymaydy.

Sәtpaev bizding biylikting “ýndemegen ýidey bәleden qútylady” degen pozisiyasyna an-tan. Ánsheyinde alangha shyqqan júrtty ayausyz basyp-janyshtaytyn Qazaqstan biyligi Jirinovskiy men Limonovtargha kelgende juasyp qalatyny qyzyq.

Sóy degen sayasattanushy Qazaqstannyng teriskeyeni kóz alartqan qily-qily mәlimdemening týp-tamyry Kremliden bastau alatynyn aitady. Jirinovskiyding sózi sandyraq emes, ol Memdumada otyr, Soloviev sekildiler Reseyding telearnalarynan týspeydi.

- Qazaqstannyng ishki-syrtqy sayasatyna aralasudy әdetke ainaldyryp alghan Reseyding súghanaq sarapshylary men sayasatkerlerin ornyna qoymaghanymyz ýshin әli talay ókinemiz. Olar Putinning oiyndaghy dýniyeni syrtqa shygharyp otyr. Putinning pasyq pighyly men sasyq niyetin propaganda qúralyna ainaldyryp alghan, – deydi Sәtpaev.

Elimizding Syrtqy ister ministrligi qol qusyryp qarap otyrmay, әlgindey agressiya men provokasiyagha jauap qatuy ýirenui kerek. Pozisiyasy joq memleketti Resey sekildi agressor el tez basynady.

Sayasattanushy osy arada Qazaqstan Syrtqy ister ministrligine birneshe úsynys aitqan.

Múnyng alghashqysy – elimizding territoriyalyq tútastyghy men tәuelsizdigine til tiygizgen, qazaq últynyng tarihy hәm mәdeny múrasyn qaralaghan, memlekettik tilin mazaq etken reseylikterdi  “qara tizimge” kirgizip, shekaradan ótkizbeu.

Sanksiyagha ilikkenderding atyn atap, týsin týsteu.

- Bizding SIM Reseyden taralghan las aqparat Aq Ordagha tiyip ketkende ghana qozghalady. Memleketting atyna baghyttalghan aiyptaulargha lәm-lim demeydi. Álgindey tizimdi jasaqtaytyn uaqyt bayaghyda kelgen.

Jirinovskiy, Soloviev, Nikonov sekildi sayqymazaqtardy bosaghadan keri qaytaruymyz kerek. Reseyding resmy biyligi ne derin sol kezde kóremiz. Kimning kim ekeni sol kezde aiqyndalady. Eger әlgilerge ara týsse, Kremlige qatysty illuziyadan birjolata arylamyz, – deydi sayasattanushy.

Kelesi qadam – Qazaqstan territoriyasynda taralatyn reseylik aqparat qúraldaryn auyzdyqtau, taralym auqymyn shekteu. Olardyng ornyn óz elimizde jasalghan sapaly kontentpen almastyru. Áriyne, búl aitugha ghana onay.

Sәtpaevtyng pikirinshe Qazaqstandaghy aqparat qúraldarynyng bәsege qabiletin arttyru, әrbirden song Resey propogandasyna qarsy túru ýshin sóz bostandyghy men oy erkindigine erik beru qajet.

- Memtapsyryspen otyrghan BAQ Resey agressiyasy men propagandasyna qarsy kele almaydy. Olardy múnday immuniytet joq. Aqparattyq qauipsizdikti qamtamasyz etu ýshin tәuelsiz mediany túnshyqtyra berudi toqtatu qajet, – deydi ol.

Toqsan auyzdyng sózding tobyqtay týiini – Kremli iydeologtary jalpaq әlemnen tolyqtay oqshaulanugha qazirden qamdanyp jatyr. Putinning kómekshisi Vladislav Surkovtyn: “Reseydi jýz jyldyq jalghyzdyq kýtip túr” degen týneukýngi mәlimdemesi tegin emes.

Sәtpaevtyng aituynsha Mәskeu geosayasy jalghyzdyqty jalghyz ózi ótkergisi kelmeydi. Odaqtastaryn ózimen birge ile ketpek. Olardyng da ózge әlemnen oqshaulanghanyn qalaydy.

“Búl bizding elding kópvektory sayasatyna qayshy. Resey “izgoy” el. Kremliding avanturasy Qazaqstandy qúzgha qúlatpasyn desek, odaqtan shyghudyng jolyn qazirden bastap izdestiru qajet. Sol kezde tәuelsizdik ýshin kýresting jana kezeni bastalady”, – deydi sayasattanushy.

15 sәuirde AQSh Reseyge qarsy jana sanksiyalar engizgen. Ol 32 jeke túlgha men birlestikke qatysty.

14 mausymnan bastap AQSh qarjy instituttaryna Ortalyq bank pen Reseyding Qarjy ministrliginen, sonday-aq últtyq әl-auqat qorynan boryshtyq baghaly qaghazdardy tikeley satyp alugha tyiym salynady. Vashington biyligi Reseyding 10 qyzmetkeri elden shygharylatynyn aitqan bolatyn.

Ázirlegen Duman Byqay 

Abai.kz

10 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2567