Múnaydar Balmolda. Elbasymyz ýlgi kórsetpey is onbaydy
Bizding elimiz kóp últty, onyng úzyn sany 130-dyng ýstinde dep qoyamyz. Biraq halyq jalghyz, ol - qazaq halqy, qalghan úlys balasy sol qazaqtyng ishine enedi. Sodan alyp elimiz Qazaqstan baryp shyghady. Al memlekttik tilimiz - Ata Zanmen berkitilgen - qazaq tili. Biraq ókinishke oray, orys tili resmy til retinde qabattasyp, memlekttik tilimizding ósip-órkendeuine, barsha qazaqstandyqtyng shyn mәnindegi ortaq tili boluyna kedergi jasap keledi. Qaytkende memlekttik tilding mәselesin sheshemiz degen mәsele jan-jaqty kóterildi, san mәrte, ólsheusiz qaraldy, alayda әli kýnge týiin sheshusiz, kósh ilgerleusiz, bayaghy jartas bir jartas, úly dalamyzdy janayqayymyzdyng janghyryghy kezip jýr. Nәtiyje joq. Áne jerde, mine bir tústa ózge últ balalary qazaqsha sóilep, telearnadan әn shyrqap, erkin sóiley bastady, dombyra tartty, by biyledi. Soghan quandyq. Endigi jalygha da bastadyq. Qazaq jaqsygha eliktegish, til ýirengish, orys tilin bilmeytini tili shyqpaghany men әli dýniyege kelmegeni ghana. Basqasy biledi, týsinedi, bilip, ýirenip jatyr. Al orystyn, basqasynyng qazaqtan nesi kem, til ýirene almaytynday olardy Qúday kem jaratyp pa? Joq, olay bolmas, niyet shamaly. Mәjbýrlik joq. Sodan til mәselesinde kóshimiz bir qadam ilgeri, eki qadam artqa jyljyghany bolmasa, ózgeris shamaly. Sodan bizding kәllәgha mynaday bir oy kelgeni. Bizde, bizding «kóp últty» Qazaqstanda bәri bir ghana kisige, yaghny Elbasygha baylanysty bolyp túr.
Bizding elimiz kóp últty, onyng úzyn sany 130-dyng ýstinde dep qoyamyz. Biraq halyq jalghyz, ol - qazaq halqy, qalghan úlys balasy sol qazaqtyng ishine enedi. Sodan alyp elimiz Qazaqstan baryp shyghady. Al memlekttik tilimiz - Ata Zanmen berkitilgen - qazaq tili. Biraq ókinishke oray, orys tili resmy til retinde qabattasyp, memlekttik tilimizding ósip-órkendeuine, barsha qazaqstandyqtyng shyn mәnindegi ortaq tili boluyna kedergi jasap keledi. Qaytkende memlekttik tilding mәselesin sheshemiz degen mәsele jan-jaqty kóterildi, san mәrte, ólsheusiz qaraldy, alayda әli kýnge týiin sheshusiz, kósh ilgerleusiz, bayaghy jartas bir jartas, úly dalamyzdy janayqayymyzdyng janghyryghy kezip jýr. Nәtiyje joq. Áne jerde, mine bir tústa ózge últ balalary qazaqsha sóilep, telearnadan әn shyrqap, erkin sóiley bastady, dombyra tartty, by biyledi. Soghan quandyq. Endigi jalygha da bastadyq. Qazaq jaqsygha eliktegish, til ýirengish, orys tilin bilmeytini tili shyqpaghany men әli dýniyege kelmegeni ghana. Basqasy biledi, týsinedi, bilip, ýirenip jatyr. Al orystyn, basqasynyng qazaqtan nesi kem, til ýirene almaytynday olardy Qúday kem jaratyp pa? Joq, olay bolmas, niyet shamaly. Mәjbýrlik joq. Sodan til mәselesinde kóshimiz bir qadam ilgeri, eki qadam artqa jyljyghany bolmasa, ózgeris shamaly. Sodan bizding kәllәgha mynaday bir oy kelgeni. Bizde, bizding «kóp últty» Qazaqstanda bәri bir ghana kisige, yaghny Elbasygha baylanysty bolyp túr. Kóp týiindi nәrsening sheshui, tizgini tek sol adamnyng qolynda. Men jana ghana úiqymnan oyanyp otyrgham joq, búl әu bastan belgili nәrse ghoy, jay aitar oy elimizding zandy týrde taghayyndalghan túnghysh preziydenti, últ kóshbasshysy, әlem tanyghan qúrmetti Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev óz elimiz Qazaqstanda hәm shet memleketterge shyqqanda mindetti týrde tek qana memlekettik til - Qazaq tilinde sóileui kerek. Halyqpen, ýkimet mýshelerimen, barlyq ministrler men deputattarmen qazaqsha sóilep jatsa, olargha búl sabaq bolar edi.
Elbasynyng ózi kóp jerde Qazaqstan halqyn úiystyrushy til qazaq tili dep aytqanyn kórip, estigenimiz este, biraq keyingi Joldau men 8 nauryzda әiel azamattarmen kezdesu barysynda ýsh til turaly aitynqyrap ketti. Sony jeleu etip orystildiler qaytadan memlekttik tildi qajetsinbeytin keyipke týse bastady. «Áni, tyndadyndar ma, preziydentting ózi solay dep jatyr emes pe?» dep kózimizge shúqityndy shyghardy.
Bizding Elbasymyz qazaqsha sóilegende tilding mayyn tamyzyp óte sheber sóileytinin bilemiz, arghy-bergi tarihtan mol bilimi bar, akademiyalyq túrghyda sóiley biledi. Endi osy qasiyetin últqa, múqym qazaqstandyqtargha kórsetip, irgemizdegi Reseyge barsa da memlekttik tilde qarym-qatynas ornatsa, sodan bir ýlgi-ónege órilip, halqymyzgha zor paydasy bolaryna ýmitpen, senimmen qaraymyn. Ózgeler Elbasynyng sózin tәrjimәlap alsyn.
Men Elbasynyng jeke basyna syn, min aityp jatqam joq, ol barlyq jerde memlekttik tilde sóilese eken degen azamattyq kózqarasymdy ghana bildirip otyrmyn. Álde men qate aityp otyrmyn ba?
Mening oiymsha, Elbasymyz (prisipti týrde deyinshi) osy aitylghanday istese, tóbesi tesik talaylar birden qazaqsha sayrap keter edi. «Dos basqa qaraydy, dúshpan ayaqqa qaraydy» demeytin be edi, biz Elbasynyng tileulesimiz, halqymyz, aqyry qazaq retinde qandasy, dos-bauyrymyz, ol kisige bizden basqa jaqyn joq qoy, olay bolsa biz ayaqqa emes, tek basqa qaraymyz, al ol bas ýlgi-ónegeni ózi kórsetip jatsa, núr ýstine núr bolar edi, til mәselesi osyghan sheyin aitylyp kelgen jandy da jansyz býkil kedergi bitkendi kýiretip, ensesi kóterilmek. Alla Taghala Elbasygha osy iste kýsh bersin!
«Abay-aqparat»