QR Qarjy ministrligi Parlamentte Ýkimetting respublikalyq budjetting atqaryluy turaly bergen esebi jayynda habarlady. Jiynda Esep komiytetining basshysy birqatar eskertuler jasady.

   Qarjy ministrligining habarlauynsha, Esep komiytetining bayandamasynda kórsetilgen búzushylyqtar sanynyng artqan. Ol ónirlerde tekseru komissiyalarynyng nәtiyjelik tekseruler auqymynyng artuymen baylanysty. Osylaysha, jergilikti atqarushy organdardyng 2020 jyly 296 mlrd.tenge kóleminde qarajatty tiyimsiz júmsaghany anyqtaldy.

Kerisinshe, qalghan memlekettik audit organdarynyng qarajatty tiyimsiz paydalanu derekterining aitarlyqtay tómendeui bayqalady.

Osylaysha, Esep komiyteti anyqtaghan búzushylyq faktileri 32% -gha, al ishki memlekettik audit organdary (IMAK jәne IAQ) 3 esege azayyp, 29 mlrd tengeni (2019 j. - 94 mlrd.tenge) qúrady.

Tómendeuge negizgi sebep - búl audit salasyn sifrlandyrudyng nәtiyjesi, yaghny aqshany tiyimsiz paydalanu faktilerining aldyn alu jәne boldyrmau boyynsha kameraldy baqylau men aldyn-alu sharalarymen baylanysty.

Esep komiyteti  Últtyq qorgha audaryluy tiyis qarajattardyng basqa maqsattargha audarylghany anyqtalghanyn atap ótti.

Alayda, Qarjy ministrligi eseptik kezende Últtyq qorgha jiberilui qajet barlyq salyqtar men basqa da tólem týrleri tolyq qorgha audarylghanyn algha tartty.

Qarashyghanaq jobasy boyynsha arbitrajdyq daudyng nәtiyjelerinde taghayyndalghan qarjylyq ótemaqy budjettik synyptama jәne Budjet kodeksine sәikes «Respublikalyq budjetke salyqtyq emes basqa týsimder» kody boyynsha audaryldy.

Al, Últtyq qordyng aktivteri 2020 jyl ishinde 744 mlrd tengege artyp 28,2 trln tengeni qúrady.

Esep komiyteti ótken jyly, josparlanghan qosymsha týsimderding 7 esege tómendegenin habarlady (jospar 1,5 trln. tenge).

Qarjy ministrligi múny, naqtylanghan respublikalyq budjette josparlanghan qosymsha salyq týsimderining kólemi 1,5 trln emes, 476 mlrd tengeni qúrady dep týsindirdi.

Ótken jyly tekserulerge jariyalanghan moratoriy men kәsipkerlerge jasalghan salyqtyq jenildikterdi eskersek, is jýzinde 710 milliard tenge qosymsha týsim týsken.

Osylaysha, Qarjy ministrligi is jýzinde daghdarys kezinde qosymsha kirister kólemining tómendeuine jol bermey, kerisinshe, josparlanghan kirister kólemin 1,5 esege arttyrdy.

Esep komiytetining esebinde bolashaq tólemderdegi artyq tólemder problemasy da kórinis tapqan.

Qarjy ministrligining mәlimetinshe, jeke shottardaghy artyq tólemderdi tolyghymen jong mýmkin emes. Osylaysha, KTS artyq tólemi jyl ishinde zanmen bekitilgen ay sayynghy avanstyq tólemderdi tóleuge baylanysty. Múnday teng kiristi qamtamasyz etu halyqaralyq tәjirbiye, onyng ishinde EYDÚ elderinde de (AQSh, Fransiya, Luksemburg jәne t.b.) bar.

Sonymen birge, tabysy 325 myng AEK-ten asatyn iri KTS tóleushilerding ghana ay sayyn avanstyq tólemder jasau mindettemesi bar. KTS tóleushilerining qalghan 90% -yna búl talap taramaydy.

Jalpy, esepti kezende avanstyq tólemderding 28,5 mlrd.tengege tómendeui (171,8-den 143,3 mlrd.tengege deyin) daghdarys kezeninde kompaniyalardyng kiristerining tómendeuimen baylanysty.

2021 jyldyng 1 qantaryna QQS boyynsha artyq tólem (debettik salido) 1,6 trln. tengeni qúrady. Búl somanyng barlyghy derlik salyq tóleushiler satyp alghan tauarlar men qyzmetter boyynsha qalyptasqan. Ony QQS tóleu ýshin tuyndaghan salyq mindettemelerin óteu ýshin paydalanugha bolady.

   Esep komiyteti sonday-aq memlekettik qaryzdyng ósuine nazar audaryp, onyng JIÓ-ge qatynasy 29,4% jetip, fiskaldyq sayasat tújyrymdamasynda belgilengen 27% sheginen asyp ketkenin atap ótti.

Qarjy ministrligi JIÓ-ge qatysty 27% kórsetkish indikativti ekenin jәne ony Ýkimet daghdarysqa deyingi kezende qabyldaghanyn atap ótti. Jalpy memlekettik qaryzdyng JIÓ-ge qatynasy Euraziyalyq ekonomikalyq odaq turaly shartta belgilengen shekten jәne elimizding 2025 jylgha deyingi últtyq damu josparynda kórsetilgen kórsetkishten (JIÓ-ning 50%) aspaydy. Qazirgi uaqytta búl Tújyrymdama kýshin joydy, makroekonomikalyq jaghdaydy jәne ekonomikalyq damudyng basqa parametrlerin eskere otyryp jana qújat әzirlenude.

Qalay bolghanda da, barlyq qaryz kórsetkishteri sol qalypta saqtalady jәne qauipsiz dengeyde bolady.

Abai.kz