قر قارجى مينيسترلىگى پارلامەنتتە ۇكىمەتتىڭ رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتىڭ اتقارىلۋى تۋرالى بەرگەن ەسەبى جايىندا حابارلادى. جيىندا ەسەپ كوميتەتىنىڭ باسشىسى بىرقاتار ەسكەرتۋلەر جاسادى.

   قارجى مينيسترلىگىنىڭ حابارلاۋىنشا، ەسەپ كوميتەتىنىڭ بايانداماسىندا كورسەتىلگەن بۇزۋشىلىقتار سانىنىڭ ارتقان. ول وڭىرلەردە تەكسەرۋ كوميسسيالارىنىڭ ناتيجەلىك تەكسەرۋلەر اۋقىمىنىڭ ارتۋىمەن بايلانىستى. وسىلايشا، جەرگىلىكتى اتقارۋشى ورگانداردىڭ 2020 جىلى 296 ملرد.تەڭگە كولەمىندە قاراجاتتى ءتيىمسىز جۇمساعانى انىقتالدى.

كەرىسىنشە، قالعان مەملەكەتتىك اۋديت ورگاندارىنىڭ قاراجاتتى ءتيىمسىز پايدالانۋ دەرەكتەرىنىڭ ايتارلىقتاي تومەندەۋى بايقالادى.

وسىلايشا، ەسەپ كوميتەتى انىقتاعان بۇزۋشىلىق فاكتىلەرى 32% -عا، ال ىشكى مەملەكەتتىك اۋديت ورگاندارى (ىماك جانە ىاق) 3 ەسەگە ازايىپ، 29 ملرد تەڭگەنى (2019 ج. - 94 ملرد.تەڭگە) قۇرادى.

تومەندەۋگە نەگىزگى سەبەپ - بۇل اۋديت سالاسىن تسيفرلاندىرۋدىڭ ناتيجەسى، ياعني اقشانى ءتيىمسىز پايدالانۋ فاكتىلەرىنىڭ الدىن الۋ جانە بولدىرماۋ بويىنشا كامەرالدى باقىلاۋ مەن الدىن-الۋ شارالارىمەن بايلانىستى.

ەسەپ كوميتەتى  ۇلتتىق قورعا اۋدارىلۋى ءتيىس قاراجاتتاردىڭ باسقا ماقساتتارعا اۋدارىلعانى انىقتالعانىن اتاپ ءوتتى.

الايدا، قارجى مينيسترلىگى ەسەپتىك كەزەڭدە ۇلتتىق قورعا جىبەرىلۋى قاجەت بارلىق سالىقتار مەن باسقا دا تولەم تۇرلەرى تولىق قورعا اۋدارىلعانىن العا تارتتى.

قاراشىعاناق جوباسى بويىنشا اربيتراجدىق داۋدىڭ ناتيجەلەرىندە تاعايىندالعان قارجىلىق وتەماقى بيۋدجەتتىك سىنىپتاما جانە بيۋدجەت كودەكسىنە سايكەس «رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتكە سالىقتىق ەمەس باسقا تۇسىمدەر» كودى بويىنشا اۋدارىلدى.

ال، ۇلتتىق قوردىڭ اكتيۆتەرى 2020 جىل ىشىندە 744 ملرد تەڭگەگە ارتىپ 28,2 ترلن تەڭگەنى قۇرادى.

ەسەپ كوميتەتى وتكەن جىلى، جوسپارلانعان قوسىمشا تۇسىمدەردىڭ 7 ەسەگە تومەندەگەنىن حابارلادى (جوسپار 1,5 ترلن. تەڭگە).

قارجى مينيسترلىگى مۇنى، ناقتىلانعان رەسپۋبليكالىق بيۋدجەتتە جوسپارلانعان قوسىمشا سالىق تۇسىمدەرىنىڭ كولەمى 1,5 ترلن ەمەس، 476 ملرد تەڭگەنى قۇرادى دەپ ءتۇسىندىردى.

وتكەن جىلى تەكسەرۋلەرگە جاريالانعان موراتوري مەن كاسىپكەرلەرگە جاسالعان سالىقتىق جەڭىلدىكتەردى ەسكەرسەك، ءىس جۇزىندە 710 ميلليارد تەڭگە قوسىمشا ءتۇسىم تۇسكەن.

وسىلايشا، قارجى مينيسترلىگى ءىس جۇزىندە داعدارىس كەزىندە قوسىمشا كىرىستەر كولەمىنىڭ تومەندەۋىنە جول بەرمەي، كەرىسىنشە، جوسپارلانعان كىرىستەر كولەمىن 1,5 ەسەگە ارتتىردى.

ەسەپ كوميتەتىنىڭ ەسەبىندە بولاشاق تولەمدەردەگى ارتىق تولەمدەر پروبلەماسى دا كورىنىس تاپقان.

قارجى مينيسترلىگىنىڭ مالىمەتىنشە، جەكە شوتتارداعى ارتىق تولەمدەردى تولىعىمەن جويۋ مۇمكىن ەمەس. وسىلايشا، كتس ارتىق تولەمى جىل ىشىندە زاڭمەن بەكىتىلگەن اي سايىنعى اۆانستىق تولەمدەردى تولەۋگە بايلانىستى. مۇنداي تەڭ كىرىستى قامتاماسىز ەتۋ حالىقارالىق تاجىربيە، ونىڭ ىشىندە ەىدۇ ەلدەرىندە دە (اقش، فرانتسيا، ليۋكسەمبۋرگ جانە ت.ب.) بار.

سونىمەن بىرگە، تابىسى 325 مىڭ اەك-تەن اساتىن ءىرى كتس تولەۋشىلەردىڭ عانا اي سايىن اۆانستىق تولەمدەر جاساۋ مىندەتتەمەسى بار. كتس تولەۋشىلەرىنىڭ قالعان 90% -ىنا بۇل تالاپ تارامايدى.

جالپى، ەسەپتى كەزەڭدە اۆانستىق تولەمدەردىڭ 28,5 ملرد.تەڭگەگە تومەندەۋى (171,8-دەن 143,3 ملرد.تەڭگەگە دەيىن) داعدارىس كەزەڭىندە كومپانيالاردىڭ كىرىستەرىنىڭ تومەندەۋىمەن بايلانىستى.

2021 جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا ققس بويىنشا ارتىق تولەم (دەبەتتىك سالدو) 1,6 ترلن. تەڭگەنى قۇرادى. بۇل سومانىڭ بارلىعى دەرلىك سالىق تولەۋشىلەر ساتىپ العان تاۋارلار مەن قىزمەتتەر بويىنشا قالىپتاسقان. ونى ققس تولەۋ ءۇشىن تۋىنداعان سالىق مىندەتتەمەلەرىن وتەۋ ءۇشىن پايدالانۋعا بولادى.

   ەسەپ كوميتەتى سونداي-اق مەملەكەتتىك قارىزدىڭ وسۋىنە نازار اۋدارىپ، ونىڭ ءجىو-گە قاتىناسى 29,4% جەتىپ، فيسكالدىق ساياسات تۇجىرىمداماسىندا بەلگىلەنگەن 27% شەگىنەن اسىپ كەتكەنىن اتاپ ءوتتى.

قارجى مينيسترلىگى ءجىو-گە قاتىستى 27% كورسەتكىش ينديكاتيۆتى ەكەنىن جانە ونى ۇكىمەت داعدارىسقا دەيىنگى كەزەڭدە قابىلداعانىن اتاپ ءوتتى. جالپى مەملەكەتتىك قارىزدىڭ ءجىو-گە قاتىناسى ەۋرازيالىق ەكونوميكالىق وداق تۋرالى شارتتا بەلگىلەنگەن شەكتەن جانە ەلىمىزدىڭ 2025 جىلعا دەيىنگى ۇلتتىق دامۋ جوسپارىندا كورسەتىلگەن كورسەتكىشتەن ء(جىو-ءنىڭ 50%) اسپايدى. قازىرگى ۋاقىتتا بۇل تۇجىرىمداما كۇشىن جويدى، ماكروەكونوميكالىق جاعدايدى جانە ەكونوميكالىق دامۋدىڭ باسقا پارامەترلەرىن ەسكەرە وتىرىپ جاڭا قۇجات ازىرلەنۋدە.

قالاي بولعاندا دا، بارلىق قارىز كورسەتكىشتەرى سول قالىپتا ساقتالادى جانە قاۋىپسىز دەڭگەيدە بولادى.

Abai.kz