nemese Rahat Áliyev Qazaqstangha qaytyp oralsa...

Qazaqstandaghy elektrondy aqparat qúraldary til turaly, diny senim turaly, adam qúqyna qatysty, t.b. Konstitusiyamen bekitilgen zandardy kez kelgen uaqytta belinen basa berse de, jazylmaghan bir jarlyqty búljytpay oryndap otyrudan tanghan emes. Ol zang – biylikke mәimónkeleu dep atalady. 2001-2002 jyldary Áblәzovqa qarasty «Tan» telearnasy QDT qozghalysynyng jarshysy bolyp, Nazarbaev otbasyn әshkerelegennen son-aq, biylik auyzy kýigen baladay bolghan.  Radio-telearna ataulynyng qojayyndary men basqarushylaryna dereu jәne qatang týrde qoyylghan jalghyz talap mәngilik júmys isteytindey kóringen...

Ospan RAQYMBEK

nemese Rahat Áliyev Qazaqstangha qaytyp oralsa...

Qazaqstandaghy elektrondy aqparat qúraldary til turaly, diny senim turaly, adam qúqyna qatysty, t.b. Konstitusiyamen bekitilgen zandardy kez kelgen uaqytta belinen basa berse de, jazylmaghan bir jarlyqty búljytpay oryndap otyrudan tanghan emes. Ol zang – biylikke mәimónkeleu dep atalady. 2001-2002 jyldary Áblәzovqa qarasty «Tan» telearnasy QDT qozghalysynyng jarshysy bolyp, Nazarbaev otbasyn әshkerelegennen son-aq, biylik auyzy kýigen baladay bolghan.  Radio-telearna ataulynyng qojayyndary men basqarushylaryna dereu jәne qatang týrde qoyylghan jalghyz talap mәngilik júmys isteytindey kóringen...

Ospan RAQYMBEK

Alayda, osydan typ-tura eki jyl búryn kýieu bala qayyn atamen shekisken kezde qyz-kýieuge senip tapsyrghan aqparat qúraly Preziydentting ózine qarsy shapty. Kórnekti sayasatkerler óltirilgende, bankirler úrlanghanda selt etpegen «KTK» Rahat ÁLIYEVting jaldamaly kómekshileri tútqyngha alyna bastaghanda jar salyp, oibaygha basty. Qoghamdyq pikirden arasha kýtti. San jyldar boyy týrli sayqal oiyndardan sharshaghan qoghamdyq pikiriniz, qyzyghy sol, selt etpey qoydy. Áliyev qúiyrshyqtary ózderi júrtty qalay bas salyp zansyz qamaghan bolsa, onyng qayyn atasynan búiryq alghan polisiya olardy da dәl solay abaqtygha toghytty. Almatydaghy «Respublika alany, 13» ghimaratynda pút bolyp ornaghan, jerdegi Zevstey – Rahan, sansyz sybaylasyn tastap, shetelge qashyp qútyldy, nemese eki jaqqa qatar oinap ýirengen qyzyl jaghalylar әdeyi qútyltyp jiberdi... Sol kezde Áliyev pen NAZARBAEVAgha qarasty media-imperiya astynan su shyqqanday kóringen. «Habardy» jýz kýnde últtyq menshikke qaytaramyz» dep kýpingen ERTISBAEV sózi jәne bar, shynymen de, tútas memleketting býkil televiziya jýiesin menshiktep alghan preziydent balalary úrlyqy dýniyesin qayta qúsar dep ýmittengenbiz...
Beker eken. «Habar», «El arna», «Qazaqstan Tudeyler» memleket menshigine qaytqan-day boldy... Biraq, qanday baghamen? Bir kezde jýz tengesin de shyghyndamay iyelenip alghan «Habardy» jýz million jasyl qaghazgha, memleketke (yaghni, siz ben biz bayghúsqa) qayta satqan biykeshting kim ekenin býkil júrt biledi...
Al Áliyevke, onyng jaqtastaryna ara týsude aldyna jan salmaghan «KTK» arnasynyng jyry mýldem bólek. Áuelde, Áliyevti tynyshtandyru nauqany bastalghanda oghan preziydent әkimshiligining qyzmetkeri Arman ShORAEV degen azamat basshylyqqa kelgen. Memleket ishinen memleket qúrghan «tәtti júptyn» tamyrlaryn bir kesse, preziydent kensesining ókili ghana kesetindey kóringen. Ashuly qayyn atanyng qahary ózine qarsy til bezegen telearnany titiretip jiberer deskenbiz. Aldanyppyz! Arshyndap bastaghan Shoraev myrzamyz da preziydent әkimshiligine Darigha hanymnyng qamqorlyghy arqyly jaqyndaghan hәm «KTK-gha» da sol kisining úsynysymen kelgen «desant» eken. Yaghni, «KTK-ny» Rahattyng kezinde basqaryp, alqaghanyn kókke kóterip, qarghaghanyn kórge tyqqan bayaghy KLEShENKOV, PLATONOVtardan  Shoraevtyng aiyrmasy shamaly bolyp shyqty. «Japalaqpen tasty úrsang da, taspen japalaqty úrsang da - japalaq óledi» degen osy eken...
Bizding elde aidahardyng júmyrtqasy jasyrylghan sandyqtan da júmbaq, jeti qabat jerding astynda, jetpis esikting arghy jaghynda saqtalatyn bir qúpiya bar. Ol – AO-lardyn, aksionerlik qoghamdardyng qúpiyasy. Mәselen, dәl osy «KTK» nyng aksiyasy býginde kimdiki (nemese kimderdiki) ekenin eshkim bilmeydi. Búryn Rahat pen Darighalargha tiyesili bolghanyn aityp keldik. Ózderining de jasyrghany shamaly. Al Rahat preziydentpen ketiskeli: «KTK» «Qazaqmysqa» 200 million dollargha satylypty!» degen aqparat bir ret dýnk etken. Sodan song syrt beynesi jedel ózgergen «KTK» abbreviaturasy efirden berilgende: «K» tanbasyn -  Kiym, latynsha «V» tanbasyn – Vladimir dep oqugha bolatynyn әshkerelegen «QAZAQSTAN» aptalyghy bolatyn. Áliyev jariyalaghan әigili «telefon әngimelerinde» «Vremya» basylymynyng basshysy MELSER men «bas zeynetker» Vladimir NY dauystary «KTK-ny» saudagha salatyny da este. «Vake, meni bilesiz ghoy, men ol telearnadan konfetka jasaymyn» deytúghyny bar Meliserdikindey jylpos dauystyn. Endeshe, biz tәrizdi joramal qúrushy júrt búl arnanyng qazirgi aksiya paketining bir bóligi kәrister tobyna tiyesili deuine tolyq negizi bar. Bәlkim, baqylaushy paket te osy mysshylar qolynda... Al moynyna adam qanyn arqalaghan, syrtynan qyryq jylgha sottalghan, әri qúdiretti әielinen eriksiz ajyrasqan, Qazaqstannan mýldem alysta jatqan Áliyevting el ishindegi aqparat qúraldarynda óz yqpalyn saqtauyn qalay týsinuge bolady?
Búl telearnada eki jyldan beri Rahat Áliyev turaly birde-bir sujet berilgen joq. Aqtaytyn da, dattaytyn da (Qayta, Darighagha, «Núrbankke» qatysy bar bolmashy janalyqtyng ózi jýieli týrde, әspettelip kórsetilip otyrady). Múny kompaniya basshylary men keybir júrt etikagha baylanystyruy mýmkin. Yaghni, keshe soghan tiyesili bolghan BAQ býgin ol turaly teris aqparat bergeni úyat deui mýmkin. Alayda, býkil memleketti dýr silkindirgen oqighany әdeyi kórmey, ainalyp ótude etikadan bólek taghy bir sebepter kózge úryp túr. Mәselen, býginde «Portret nedeli» aqparattyq saraptamasyn jýrgizetin Artur Platonov ejelden beri Áliyev tapsyrysyn oryndauymen «qazaqstandyq Dorenko» ataghyn iyelengen jan, «bizding telekiller» deuge layyq jaldamaly jurnalisting biri hәm biregeyi. Al jaqynda oppozisiya kósemderining sotynda kuәger bolghan, qazir «KTK-nyn» zang bólimining jetekshisi bolyp múrtyn balta shappay otyrghan V.TARAQANOV degen myrzanyng bir kezde JAQIYaNOVtargha qarsy «Ertisting jabayy jaghasynda» atty derekti filimimen Áliyevke, biylikke tamasha qyzmet istep bergeni taghy bar. Múndaylar kóp, óte kóp deuge de bolady... Sondyqtan, keshe Áliyev shekpeninen shyqqan adamdardyng telearnada, t.b. jerlerde jauapty oryndarda әli kýnge deyin otyra berui NAZARBAEVtyng Áliyevke ashqan maydanyn maghynasyz qylyp kórsetedi. Sendirmeydi...
Áriyne, «bir kezde qandyqol, kәzzap qylmyskerge jaqyn jýripsin» dep dәlelsiz bas salyp júrtty týrmege toghytu, qughyndau jalpy әdiletke jat. Biraq, bizding biylikting logikasyna salsanyz, nazarbaevtyq logikagha salsanyz, búl keshirim – nonsens. Avtoritar basshygha qarsy shyghyp, soghysyp alyp, sonynan jaqtas-sybaylastary jalghandy jalpaghynan basyp jýrgen býlikshi әlemde kemde-kem bolar...
Osyny kórip otyryp, qúddy erten, tribunal kesken qyryq jyly da keshirilip, әielimen qayta tabysyp, joghalghan bankirler ózderi ang aulap jýrip qanghyp ketken bolyp shygharylyp, bar kýnәsinen pәk, perishtedey qalqyp, Rahat Áliyev elge qaytyp keletin siyaqty kórinedi de túrady... Al Áliyev qaytyp oralsa, nemese, Nazarbaev biyligi syr berip taqqa talas bastalsa (onday kýn alys ta emes) әngimemizding tamyzdyghy «KTK» telearnasy ghana emes, «Pervyy kanal - Evraziya», «NTK», «HIT-TV» siyaqty býginde aqsha tabudyng ghana qúraly bolyp otyrghan kóptegen týbiri kýmәndi elektrondy BAQtar sayasy belsendiligi  artyp shygha keleri, jәne kimdi maqtap, kimdi dattary beseneden belgili. Al onday atty kýndi Áliyevterding endi jibermesi anyq.

TABANSYZ KIM? AHMETOV PA, TÁJIN BE?..

Resey qashandaghyday shala býlinude. Tbilisiyde kóshege shyghyp ketken oppozisiyany qoldap, Mihail SAAKAShVILIYge aghash oghyn atqylap әlek. Gruziyada әskery oqu-jattyghu jiynyn ótkizuge kirisken NATO qimylyn resmy Mәskeu nege ekenin, arandatu dep týsinude. Tәuelsiz elding syrtqy sayasatyn ózderine tәueldi etkisi keletin orekender búl jiyngha alty elding qosylmay qalghanyn auyz jappay aituda. Altaudyng arasynda Qazaqstan da bar.
«Bizding tәuelsizdigimiz basty baylyq» dep әnsheyinde shirengende  ýzengibauyn ýze jazdaytyn Preziydent myrza dәl osy iste qanshalyqty tәuelsiz bola aldy eken? Resey men Gruziya arasy byltyr tamyzdaghy qaqtyghysta búzylghan bette, eng alghashqylardyng biri bolyp búl eldegi ýlken investisiyalyq jobany jauyp tastaghan Qazaqstan bolatyn. Batumiydegi port qúrylysynan bas tartqanbyz. Kaspiy múnayyn Shyghys Europagha shygharudyng tóte jolyn úsynyp otyrghan Gruziya syndy әriptesten, ózimizding ekonomikalyq mýddemizge mýldem qayshy bolsa-daghy ada-kýde aulaq qashqanbyz. Endi әskerdi zamangha say modernizasiyalau mindeti, «Europagha jol», europalyq bedeldi úiymgha tóragha bolu siyaqty basym baghyttarymyz bar dey túra, Gruziyadaghy NATO jattyghuyna qatyspay qoydyq. (Áuelde búl jattyghugha qatysamyz dep tirkelip, súranghan ózimiz bolatynbyz). Nege ekenin, búl әreketti Qorghanys ministri Danial AHMETOV myrza da, Syrtqy ister ministri Marat TÁJIN myrza da týsindirgen joq. Ánsheyinde jortyp jýrgen izrailidik kәsipker men viyse-ministr, generaldar birigip alyp ondy-soldy shasha beretin  milliardtar jetpey, daghdarys buyp qaldy ma, basqa sebep boldy ma, aitylmady.
Mәimónkeden ada mәskeulik sheneunikter Qazaqstannyng tayqyp shyqqanyn óz paydasyna jaratyp, ashyq nasihatqa kóshti, al bizding Ahmetov pen Tәjinder eng bolmasa, «tabanyma tiken kirip ketti, әitpese, basyp ozar edim» degen tәrizdi dalbasa syltau aitugha da jaramay әli otyr.

BRAUNGhA SALGhAN QYLBÚRAU

Britandyq «Dayli Telegraf» basylymy parlament deputattarynyng qazyna qarajatyn jeke basyna jaratqany turaly әshkere maqalalar jariyalap jatyr. Bir deputat el aqshasyn jekemenshik ýiindegi elektr lampochkasyn auystyrugha júmsasa,  Premier-ministr Gordon BRAUN ýy sypyrushymen esepteskende memleket qaltasyna qol súqqan eken.
Memlekettik qyzmetkerler turaly manyzdy qújatqa qol jetkizgen jurnalister shabuylynyng qattylyghy sonday, әshkere bolghan birneshe deputat ómirden týnilip, óz-ózderine qol júmsaudyng az-aq aldynda jatqan kórinedi. Al qalghany ortaq qazandaghy qarajatty júmsauda «qyzmettik qajettilik» jәne «jeke múqtajdyq» degen arajikterdi ajyratudyng qiyn ekenin, jýiening tozghanyn algha tartuda. Keybireui, shamasy óz aqtyghyna asa senimdi qalaulylar bolsa kerek, «múnday manyzdy qújattyng baspasóz betine qalay shyqqanyn Skotland Yard anyqtaugha tiyis» dep, jurnalistermen shayqasugha kirisipti. Al «Dayli Telegraf»-tyng resmy basshylyghy: «Elimizdegi zang boyynsha, biz aqparat kózin kórsetuge mindetti emespiz, al búl aqparat memleket ýshin asa manyzdy dep esepteymiz» dep mәlimdeude.
Osyndayda el qarajatyn әkesinen qalghan enshidey emip jatqan núrotandyq deputattar eske týsedi. «Qúpiya qújattardy jariyalady» dep aiyptalyp, týrmede otyrghan gazet redaktory Ramazan ESIRKEPOV myrza da tek qana ayanyshqa layyq.
Al sәl qiyaldap, aghylshyndyq dәstýrdi bir sәt óz jaghdayymyzda elestetip kórsek: «Egemen Qazaqstannyn» basshysy Sauytbek ABDRAHMANOVtyng Núrsúltan NAZARBAEV, Núrtay ÁBIQAEV, Aslan MUSIYN, Ahmetjan ESIMOVterding artyq júmsaghan aqshasyn eseptep, aiparaday qylghany,.. apyray, Sauytbek myrza tym qaharly kórinedi eken...

«QAZAQSTAN» aptalyghy, №18 (258), 14-mamyr, 2009