Qazaqstannyng geosayasy ornalasuy óte qiyn. Soltýstiginde 7 myng km Resey jatyr. Qalasang da, qalamasang da ekonomikalyq baylanysqa, tatu-tәtti әriptestikke múqtajsyn. XXI ghasyrda shekarany tars jauyp otyra almaysyn. Búl anyq dýniye.

Shyghysymyzda Qytay. Álemning birinshi ekonomikasyna ainalatyn el. Halqynyng sany әlemde birinshi orynda. Álemdik ekonomikagha yqpaly kóp el. Qytay naryghyn dúrystap paydalana bilu qajet. Áriptestik ornatugha mýddelimiz.

Ontýstikte Aughanstan kýn tәrtibine shyqty. Diny top biylikke keldi. Ázirge Aughanstan territoriyasynda. Biraq uaqyt ótedi. Zaman ózgeredi. Yqpaly, әseri qay jerge deyin baratynyn baqylap, qauipsizdigimizdi kýsheytu ózekti taqyrypqa ainaldy. Álemdik derjavalar Aughanstandy óz mýdesine paydalanary sózsiz. Tәjikstanda Resey bazasy túr. Orta Aziyanyng tәueldiligi búrynghydan da artty. Sәl shenberden shygha bastasang Aughanstandy qarjylandyra salsa mәselening astary týsinikti bolady. Tauda soghysyp ýirengen halyq Tәjikstannan asyp, Qyrghyzstannan ótip bizge jetui ghajap emes. Jetpese de kórshinde soghys bolyp jatqany da әserin az tiygizbeydi. Ishki ahualymyz da kýrdeli. Soltýstik qalalarynda, audandarynda qazaqtyng sany az. Shekaranyng arghy betinde de qajet bolsa baryn salatyn ýlken el jatyr. Donbas, Osetiya, Qarabaqta búl anyq kórindi.

Osy geosayasy jaghdaydy biz ózimiz tandap almadyq. Bәri tarihy jaghdaymen kórshi bolghan elder. 19 million halyq, onyng ishinde memleket qúrushy 13-14 million qazaq әlemning toghyzynshy territoriyasynda taryday shashylyp jatyrmyz. Sanymyz Japon astanasy Tokionyng ar jaq, ber jaghyndaghy ghana halyqpyz. Bar halqymyzdy jinasaq bir Tokionyng sanyna jetemiz be, jetpeymiz be ýlken súraq.

Ázerbayjangha barghanda soghys bolghan, zymyrandar qalanyng ortasyna kelip jarylghan, Bakude әskery jaghday engizilgen kartinany kózben kórdik. Beybit elden barghan bizge soghys jaghdayyn kóru oghash kórindi. Tynyshtyqqa etimiz ýirengen ghoy. Soghys bolyp jatqanda talay belsendi shetel asyp ketkenin de estip qaldyq. 30 jyl boyy últynda «Qarabaqty qaytarsaq» degen bir ghana arman bolghanyn da halyqtyng ózinen estidik.

Jalpy bizding sharttarda otyrghan elding qoghamyna birlik kerek. Uaqyttan útu qajet. Qazir birimizdi-birimiz ayap jatqan joqpyz. Jeme-jemge kelgende elde bir kýrdeli ahual bola qalsa kimning osy eldi qorghap, kimning qayda qashyp keteri ýlken súraq. Biz qogham retinde múnday synnan ótken joqpyz. Ótpey-aq ta qoyayyq. Múnday syndy kótere alatyn sharttarda emespiz. Qazirgi keybir bizding әreketterimiz 30 jyl tynyshtyqta ishimiz pysyp, ne isterimizdi bilmey jýrgen jaghdaygha da kóbirek úqsaydy.

Eng bastysy memlekettik mýddeni pragmatikalyq sayasat, strategiyalyq jolmen, qoghamnyng ishki birligimen qorghauymyz qajet. Elding tynyshtyghy eng birinshi kezekte qazaqqa kerek. Qay jerde toqtap, qay jerde jýru kerektigin biletin sana men dengey bersin. Bәrin dúrys istesek, janylmasaq XXI ghasyr qazaqtyng ghasyry bolady.

Bauyrjan Serikbaev

Abai.kz