Áyelderding biylikte kóp boluyn jaqtaymyz
Áyelderding biylikte kóp boluyn jaqtaymyz. Pedofiliyagha qarsy qoghamymyz birikti. Osy prinsipterden taymasaq әlemdik órkeniyet bizben birge.
Irgemizge Qazaqstan terroristik úiym dep jariyalanghan, әielderdi túmshalap, jasóspirim úl - qyzdarmen jynystyq qatynasty qalypty jaghday sanaytyn Taliban alyp Aughanstan biyligin tolyghymen qolgha aldy.
Alyp elder oiyny bizding aimaqtaghy geosayasatqa ýlken ózgerister engizbek. Múndayda el bolyp birigu alghysharttaryn oryndau paryz.
Aughanstannyng Japoniya sekildi myqty memleket ornatuyna mol mýmkindikteri boldy. Biraq halqy da biyligi de Shynghyshan jaulap alghan tar zamannan shyqqysy kelmedi.
Tariyhqa jýgineyik. 1919 jyly Britan imperiyasynan Aughanstandy azat etip, tәuelsizdigin jariyalaghan Amanulla han zayyrly memleket qúrmaqqa niyet etti. Bolishevikterdi qoldaymyz dep Leninge elshilerin jiberdi. Qytay, Iran men Pәkistandy auyzdyqtap ústamaq jana aughan biyligine Lenin rizashylyqpen Sovet Odaghy qúramyndaghy Tәjikstan, Ózbekstan men Týrkimenstannyng biraz jerin jergilikti túrghyndarymen syilay saldy. Biz biletin Tәjikstanda jeti million, al aughan jaghynda keyingi qyryq jylda soghystan kóz ashpaghan on tórt millionday tәjik otyr. Erte zamanda biraz uaqyt Ortalyq Aziyany biylegen samanidter dinastiyasyn qazirgi tәjik eli ózderining birinshi «tәjik memleketining bastauy» sanaydy. Múnday últtyq daraqylyqty alpauyt elder qalay qozdatyp, ottay laulatyp jibererin kim bilsin.
Ekinshiden ýsh millionday ózbek akalarymyz da aughan aimaghynda. Kesheli beri olar kórshi elding territoriyasyna bas saughalap jýzdep ene bastady.
Milliongha tarta óz qandastarymyz bar. Kópshiligi ózbek bolyp ketken. Bireuge mal qayghy, bireuge jan qayghy kezde olardyng týbi qazaq dep bizden basqa eshkimge keregi bolmasy haq. Dәl qazir olardy Otanymyzgha kóshirip әkele almaymyz. Degenmen, alyp derjavalar men shekaradaghy ýsh kórshimiz Aughanstan taqyrybynda kelissózderge otyrghanda biz de syrtta qalmauymyz kerek. Qandastarymyzdy qoldau baghytynda ghúmyrlarynda kórmegen әleumettik jaghdaylar jasauymyz qajet bolar. Mektep, emhana, monsha salyp beru sekildi. Key derekterge sýiensek qandastarymyz sauda men kәsipke ynghayly. Bir múnay zavodyn salsaq, aughanda janarmay saudalap óz qarjymyzdy shygharyp qana qoymay, ekonomikalyq túrghyda Aughandy biylegen Tәlip ýkimetine birshama yqpalymyzdy jýrgizemiz.
AQSh Preziydenti Bayden: «aughandyqtar óz elderi ýshin kýrespese, amerikan sarbazdary olardyng beybit ómiri ýshin nege qúrban boluy kerek», dep ashyp aitty. Bir jaghy 2001 jyly Kabuldy basyp alghanda AQSh túrghyndarynyng 80% Aq ýy sheshimin jaqtasa, qazir 17% saylaushylar ghana qoldap otyr.
Osy jaghdayda Resey biyligi Talibandarmen kelissózge barugha mәjbýr boldy. Ortalyq Aziyadaghy bes respublikagha yqpalynan airylmau ýshin Kabulden Elshiligin kóshirmegen jalghyz el.
Ár elding óz mýddesi, әr pendening óz pighyly bar. Ukraina últshyldary Talibandar osy alghan baghyttarynan taymay Orta Aziyadaghy bes eldi basyp ótip Resey shekarasyna jetse dep alaqandaryn ysqylap otyr. Olay bolsa Resey Ukrainanyng otarlaghan jerinen armiyasyn әketedi, biz jerimizdi qaytaramyz dep pәlsәpә soghuda. Belarusi te Lukashenkodan qútylady degendi qosyp qoyady.
Búl endi qazirgi jaghdaydaghy alghashqy oigha týigen dýniyeler.
Qazaq eli Áyel ana men balalary ýshin janyn pida etken.
Mahat Sadyq
Abai.kz