Júma, 22 Qarasha 2024
3656 4 pikir 1 Qyrkýiek, 2021 saghat 17:11

San sayasatqa úlaspasyn!

Býgin resmy týrde halyq sanaghy bastaldy. Aragha eki jyl salyp bastalghan sanaqtyng jýru erejesi de erekshe. Bir jyl sayasy nauqannan, bir jyl pandemiyadan keyin bastalghan halyq sanaghy elding erteni ýshin manyzdy. 

Jalpy sanaq onlayn jәne oflayn negizde eki satyly dengeyde ótedi. Oflayn dәstýrli format bolsa, onlayn býginnen bastap 15 qazangha deyin «sanaq.gov.kz» saytynda ótedi. Sanaqtyng taza әri әdil ótui asa manyzdy. 2009 jylghy sanaqtyng qanday dengeyde ótkeni esimizde.

Halyq sanaghy ýshin 1,144 mlrd tenge bólindi, onyng 379 mln tengesi (jalpy somanyng 33%-y) ghana tikeley maqsatty shyghyndar boldy, qalghan qarajatty agenttik qyzmetkerleri men jeke kәsiporyndardyng basshylary jymqyrghan edi. Qazaqstan statistika agenttigining basshysy Anar Meshimbaeva halyq sanaghy budjetinen qarajatty jymqyrdy dep aiyptalyp, qyzmetinen bosatyldy. Keyin ol qylmysyn jasyru ýshin, Reseyge ketip, izin suytqan adamdar tizimine engizildi. Reseyden ýkimetaralyq kelisim arqyly ekstradisiyalanyp, 7 jylgha bas bostandyghynan aiyrylghan bolatyn. Alayda ol bar bolghany  4 jyl týrmede otyryp shyqty. Onyng orynbasarlary Núrman Bayanov pen Birlik Mendybaev, sonday-aq, belgili qazaqstandyq kәsipker Serik Túrjanov ta tútqyndalyp, aqshany jymqyrdy dep aiyptaldy.

Sanaqtyng alghashqy nәtiyjelerin 2009 jyldyng sәuirinde Qazaqstan ýkimetining basshysy Kәrim Mәsimov jariyalady. Onyng mәlimetine sәikes halyqtyng sany 16 million 304 myng 840 boldy, al el halqynyng qúramyndaghy qazaqtardyng ýlesi 67%-dy qúrady. 2009 jyldyng 1 qyrkýieginde Qazaqstan Preziydenti N.Nazarbaev el halqyna joldauynda qazaqtardyng ýlesining jana mólsherin atady, onda qazaqtardyng sany  65% dep aityldy.

Sanaqtyng aldyn-ala nәtiyjeleri Núrsúltan Nazarbaevtyng talabynan keyin 2010 jyldyng 4 aqpanynda belgili boldy. Búl nәtiyjeler boyynsha respublikanyng jalpy halqy 16004,8 myng adamdy qúrady, yaghny búryn jariyalanghannan 300 myngha az edi. Al qazaqtardyng jalpy halyq sanyndaghy ýlesi 63,1% dep ataldy. Áriyne búl kórsetkishke el halqy tituldy últ retinde qarsylyq bildirip, «payyzdar qayda» dep shulady.

Demograftar da sanaqtyng sәtsiz әri búrmalau faktileri retinde ótkenin jarysa jazyp jatty. Demograf, Ortalyq Aziya uniyversiytetining rektory Maqash Tәtimov  2009 jylghy sanaqtyng sapasyna syny bagha berip, bylay dedi:

«Men halyq sanaghy BÚÚ núsqaularyn búzumen jýrgizilgenin bilemin, soghan baylanysty ol ghylymy qúndylyghyn jәne ghylymy taldaugha jaramdylyghyn joghaltty. Eseptegish saualnamagha shynymen súhbat alghan adamnyng derekterin emes, auadan engizgende eshqanday obektivtilik turaly mәsele bola almaytynyn týsininiz. Al múnday faktiler songhy sanaqta boldy. Demek, demografiya salasyndaghy mamandar ýshin osylaysha jýrgizilgen sanaq nauqany búrmalau kólemi jaghynan qyzyqty boluy mýmkin. Maghan,  bizge qazaqstandyq qoghamnyng naghyz kórinisi emes, búrmalanghan nәtiyje kelgenin dәleldeu qiyn emes», - dedi. Sanaqqa qatysty bas demograftyng oiy osynday bolatyn.

Al biylghy sanaqtyng nәtiyjesi qanday bolmaq? El basshysy memleketimizde 19 mln adamnyng ómirge kelgenin atap ótti. Al qazaqtyng ýles salmaghy she? 70 jyl bodan bolyp, 30 jyl tәuelsizdik tizginin ústaghan qazaqtyng sany 70%-dan asa ma? San sayasatqa ainalmay ma?

Abai.kz

4 pikir

Ýzdik materialdar

Syni-esse

«Talasbek syilyghy»: Talqandalghan talgham...

Abay Mauqaraúly 1455
Bilgenge marjan

«Shyghys Týrkistan memleketi beybit týrde joghaldy»

Álimjan Áshimúly 3218
Birtuar

Shoqannyng әzil-syqaqtary

Baghdat Aqylbekov 5270