بۇگىن رەسمي تۇردە حالىق ساناعى باستالدى. اراعا ەكى جىل سالىپ باستالعان ساناقتىڭ ءجۇرۋ ەرەجەسى دە ەرەكشە. ءبىر جىل ساياسي ناۋقاننان، ءبىر جىل پاندەميادان كەيىن باستالعان حالىق ساناعى ەلدىڭ ەرتەڭى ءۇشىن ماڭىزدى. 

جالپى ساناق ونلاين جانە وفلاين نەگىزدە ەكى ساتىلى دەڭگەيدە وتەدى. وفلاين ءداستۇرلى فورمات بولسا، ونلاين بۇگىننەن باستاپ 15 قازانعا دەيىن «sanaq.gov.kz» سايتىندا وتەدى. ساناقتىڭ تازا ءارى ءادىل ءوتۋى اسا ماڭىزدى. 2009 جىلعى ساناقتىڭ قانداي دەڭگەيدە وتكەنى ەسىمىزدە.

حالىق ساناعى ءۇشىن 1,144 ملرد تەڭگە ءبولىندى، ونىڭ 379 ملن تەڭگەسى (جالپى سومانىڭ 33%-ى) عانا تىكەلەي ماقساتتى شىعىندار بولدى، قالعان قاراجاتتى اگەنتتىك قىزمەتكەرلەرى مەن جەكە كاسىپورىنداردىڭ باسشىلارى جىمقىرعان ەدى. قازاقستان ستاتيستيكا اگەنتتىگىنىڭ باسشىسى انار مەشىمباەۆا حالىق ساناعى بيۋدجەتىنەن قاراجاتتى جىمقىردى دەپ ايىپتالىپ، قىزمەتىنەن بوساتىلدى. كەيىن ول قىلمىسىن جاسىرۋ ءۇشىن، رەسەيگە كەتىپ، ءىزىن سۋىتقان ادامدار تىزىمىنە ەنگىزىلدى. رەسەيدەن ۇكىمەتارالىق كەلىسىم ارقىلى ەكستراديتسيالانىپ، 7 جىلعا باس بوستاندىعىنان ايىرىلعان بولاتىن. الايدا ول بار بولعانى  4 جىل تۇرمەدە وتىرىپ شىقتى. ونىڭ ورىنباسارلارى نۇرمان بايانوۆ پەن بىرلىك مەندىباەۆ، سونداي-اق، بەلگىلى قازاقستاندىق كاسىپكەر سەرىك تۇرجانوۆ تا تۇتقىندالىپ، اقشانى جىمقىردى دەپ ايىپتالدى.

ساناقتىڭ العاشقى ناتيجەلەرىن 2009 جىلدىڭ ساۋىرىندە قازاقستان ۇكىمەتىنىڭ باسشىسى كارىم ءماسىموۆ جاريالادى. ونىڭ مالىمەتىنە سايكەس حالىقتىڭ سانى 16 ميلليون 304 مىڭ 840 بولدى، ال ەل حالقىنىڭ قۇرامىنداعى قازاقتاردىڭ ۇلەسى 67%-دى قۇرادى. 2009 جىلدىڭ 1 قىركۇيەگىندە قازاقستان پرەزيدەنتى ن.نازارباەۆ ەل حالقىنا جولداۋىندا قازاقتاردىڭ ۇلەسىنىڭ جاڭا مولشەرىن اتادى، وندا قازاقتاردىڭ سانى  65% دەپ ايتىلدى.

ساناقتىڭ الدىن-الا ناتيجەلەرى نۇرسۇلتان نازارباەۆتىڭ تالابىنان كەيىن 2010 جىلدىڭ 4 اقپانىندا بەلگىلى بولدى. بۇل ناتيجەلەر بويىنشا رەسپۋبليكانىڭ جالپى حالقى 16004,8 مىڭ ادامدى قۇرادى، ياعني بۇرىن جاريالانعاننان 300 مىڭعا از ەدى. ال قازاقتاردىڭ جالپى حالىق سانىنداعى ۇلەسى 63,1% دەپ اتالدى. ارينە بۇل كورسەتكىشكە ەل حالقى تيتۋلدى ۇلت رەتىندە قارسىلىق ءبىلدىرىپ، «پايىزدار قايدا» دەپ شۋلادى.

دەموگرافتار دا ساناقتىڭ ءساتسىز ءارى بۇرمالاۋ فاكتىلەرى رەتىندە وتكەنىن جارىسا جازىپ جاتتى. دەموگراف، ورتالىق ازيا ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى ماقاش ءتاتىموۆ  2009 جىلعى ساناقتىڭ ساپاسىنا سىني باعا بەرىپ، بىلاي دەدى:

«مەن حالىق ساناعى بۇۇ نۇسقاۋلارىن بۇزۋمەن جۇرگىزىلگەنىن بىلەمىن، سوعان بايلانىستى ول عىلىمي قۇندىلىعىن جانە عىلىمي تالداۋعا جارامدىلىعىن جوعالتتى. ەسەپتەگىش ساۋالناماعا شىنىمەن سۇحبات العان ادامنىڭ دەرەكتەرىن ەمەس، اۋادان ەنگىزگەندە ەشقانداي وبەكتيۆتىلىك تۋرالى ماسەلە بولا المايتىنىن ءتۇسىنىڭىز. ال مۇنداي فاكتىلەر سوڭعى ساناقتا بولدى. دەمەك، دەموگرافيا سالاسىنداعى ماماندار ءۇشىن وسىلايشا جۇرگىزىلگەن ساناق ناۋقانى بۇرمالاۋ كولەمى جاعىنان قىزىقتى بولۋى مۇمكىن. ماعان،  بىزگە قازاقستاندىق قوعامنىڭ ناعىز كورىنىسى ەمەس، بۇرمالانعان ناتيجە كەلگەنىن دالەلدەۋ قيىن ەمەس»، - دەدى. ساناققا قاتىستى باس دەموگرافتىڭ ويى وسىنداي بولاتىن.

ال بيىلعى ساناقتىڭ ناتيجەسى قانداي بولماق؟ ەل باسشىسى مەملەكەتىمىزدە 19 ملن ادامنىڭ ومىرگە كەلگەنىن اتاپ ءوتتى. ال قازاقتىڭ ۇلەس سالماعى شە؟ 70 جىل بودان بولىپ، 30 جىل تاۋەلسىزدىك تىزگىنىن ۇستاعان قازاقتىڭ سانى 70%-دان اسا ما؟ سان ساياساتقا اينالماي ما؟

Abai.kz