Qytay biyligi Qazaqstanmen sauda-sattyqqa toqtau salghaly elimizdegi kóptegen kompaniyalar shyghyngha batyp jatyr. Qazirgi uaqytta Qytay men Qazaqstan shekarasynda ornalasqan  Dostyq-Alashanikou stansiyasynda jýzdegen jýk mashinalary qozghalyssyz túr.

«Atameken» Últtyq Kәsipkerler Palatasynyng mәlimeti boyynsha Qytaydan  tauar importtaytyn qazaqstandyq kompaniyalardyng shyghyny 170 mlrd tengege jetken.

Qytay-Qazaqstan sauda qyrym-qatynasynyng nasharlauynan, kórshi elge tau-ken metalurgiya ónimin eksporttaytyn iri kompaniyalar biyl 3 mln 566 211 tonna ónim tasymaldady, yaghny josparlanghan eksporttyng 77%-yn ghana orynday aldy. Búl óz kezeginde kәsiporyndardy 142 mlrd tengege juyq shyghyngha úshyratty.

Shekaradaghy shekteuler byltyr qarashada Shynjanda kedendik erejeler kýsheytilgennen keyin bastaldy. Qytay tarapy búl shekteudi COVID-19-gha qarsy karantin sharalarynyng biri dep týsindirgenimen, ekonomist Arman Beysembaev «Qazaqstan Shynjang aumaghyndaghy qazaq últy ókilderine qatysty Qytaydyng sayasatyn synaghanynan keyin payda bolghan mәsele», dep esepteydi.

«Songhy ailarda Qazaqstan Qytaydan kelip jatqan qandastargha «bosqyn» mәrtebesin berdi. Búl degenimiz, Qytayda azshylyq júrttyng «azamattyq qúqyghy» shektegenin moyyndau. Qytaydyng «júmsaq kýsh» doktrinasy bar, olar qarumen kelmeydi, biraq ekonomikalyq túrghydan qysym jasaydy», - deydi ekonomist. 

Biyl tamyz aiynda qazaqstandyq importtaushy kompaniyalar Shynjan-Úighyr avtonomiyalyq audanynan Qazaqstangha Alashanikou stansiyasy arqyly jýk jiberu toqtaghany turaly telegramma aldy. Búl turaly  Shyghys Qazaqstan oblysy Kәsipkerler Palatasy diyrektorynyng ekonomikalyq mәseleler jónindegi orynbasary Asqar Jaqypbaev mәlimdegen bolatyn. Biraq shekteuding qashan joyylatyny turaly aqparat joq. Qazaqstandyq kәsipkerlerdi búl jaghday túralatyp ketti. Kompaniyalar kelisim-sharttaryn búzyp shyghyngha úshyrap jatyr. Ári kórshi elden jete almay jatqan tauar ýshin qoymagha aqy tóleuge mәjbýr. Tauardyng der kezinde jetkizilmeuinen Qytaydan әkelinetin barlyq túrmystyq tehnika, kiyim-keshek, ayaq-kiyim, túrmysqa qajetti barlyq búiymnyng baghasy qymbattady.

Tauar tasymaldauda әbden zardap shekken kәsiporynnyng biri – Óskemen kondensator zauyty. 60 jyldan beri júmys istep kele jatqan zauyt býginde «Qorghas» halyqaralyq ortalyghyndaghy uaqytsha qoymada túrghan kerek jabdyqtaryn jetkize almay otyr.

«Biz Qytaydan 5 jyl búryn kondensator bólshekterin aludy bastaghanbyz, biraq biyl 130 mln tengege ($305 000) tapsyrys bergen bólshekterdi ala almay otyrmyz. Tauar Qytay aumaghynan beri qaray ótkizilmeydi.

Jýkti eng jaqyn uaqyt jeltoqsan aiynda ótkize bastaghannyng ózinde, elimizde meyramgha baylanysty demalys kýnderi kóp әri Qytay jana jyly da bastalyp ketedi. Eger biylghy jyldyng ayaghyna deyin tapsyrys berushilerge kondensatorlardy dayyndap bere almasaq, ónerkәsip 70 mln tengege ($164 000) shyghyngha úshyraydy», - deydi zauyt ókili Vyacheslav Shahov.

Qytay tarapynan jasalyp jatqan shekteuding resmy jariyalanbauy jaghdaydy odan әri ushyqtyryp túr. Búl mәselege baylanysty Qazaqstannyng uәkiletti organdarynyng QHR-ghy әriptesterimen kelissózi esh nәtiyje bermegen.

Ayjan Temirhan

Abai.kz