قىتاي بيلىگى قازاقستانمەن ساۋدا-ساتتىققا توقتاۋ سالعالى ەلىمىزدەگى كوپتەگەن كومپانيالار شىعىنعا باتىپ جاتىر. قازىرگى ۋاقىتتا قىتاي مەن قازاقستان شەكاراسىندا ورنالاسقان  دوستىق-الاشانكوۋ ستانتسياسىندا جۇزدەگەن جۇك ماشينالارى قوزعالىسسىز تۇر.

«اتامەكەن» ۇلتتىق كاسىپكەرلەر پالاتاسىنىڭ مالىمەتى بويىنشا قىتايدان  تاۋار يمپورتتايتىن قازاقستاندىق كومپانيالاردىڭ شىعىنى 170 ملرد تەڭگەگە جەتكەن.

قىتاي-قازاقستان ساۋدا قىرىم-قاتىناسىنىڭ ناشارلاۋىنان، كورشى ەلگە تاۋ-كەن مەتالۋرگيا ءونىمىن ەكسپورتتايتىن ءىرى كومپانيالار بيىل 3 ملن 566 211 توننا ءونىم تاسىمالدادى، ياعني جوسپارلانعان ەكسپورتتىڭ 77%-ىن عانا ورىنداي الدى. بۇل ءوز كەزەگىندە كاسىپورىنداردى 142 ملرد تەڭگەگە جۋىق شىعىنعا ۇشىراتتى.

شەكاراداعى شەكتەۋلەر بىلتىر قاراشادا شىڭجاڭدا كەدەندىك ەرەجەلەر كۇشەيتىلگەننەن كەيىن باستالدى. قىتاي تاراپى بۇل شەكتەۋدى COVID-19-عا قارسى كارانتين شارالارىنىڭ ءبىرى دەپ تۇسىندىرگەنىمەن، ەكونوميست ارمان بەيسەمباەۆ «قازاقستان شىڭجاڭ اۋماعىنداعى قازاق ۇلتى وكىلدەرىنە قاتىستى قىتايدىڭ ساياساتىن سىناعانىنان كەيىن پايدا بولعان ماسەلە»، دەپ ەسەپتەيدى.

«سوڭعى ايلاردا قازاقستان قىتايدان كەلىپ جاتقان قانداستارعا «بوسقىن» مارتەبەسىن بەردى. بۇل دەگەنىمىز، قىتايدا ازشىلىق جۇرتتىڭ «ازاماتتىق قۇقىعى» شەكتەگەنىن مويىنداۋ. قىتايدىڭ «جۇمساق كۇش» دوكتريناسى بار، ولار قارۋمەن كەلمەيدى، بىراق ەكونوميكالىق تۇرعىدان قىسىم جاسايدى»، - دەيدى ەكونوميست. 

بيىل تامىز ايىندا قازاقستاندىق يمپورتتاۋشى كومپانيالار شىڭجاڭ-ۇيعىر اۆتونوميالىق اۋدانىنان قازاقستانعا الاشانكوۋ ستانتسياسى ارقىلى جۇك جىبەرۋ توقتاعانى تۋرالى تەلەگرامما الدى. بۇل تۋرالى  شىعىس قازاقستان وبلىسى كاسىپكەرلەر پالاتاسى ديرەكتورىنىڭ ەكونوميكالىق ماسەلەلەر جونىندەگى ورىنباسارى اسقار جاقىپباەۆ مالىمدەگەن بولاتىن. بىراق شەكتەۋدىڭ قاشان جويىلاتىنى تۋرالى اقپارات جوق. قازاقستاندىق كاسىپكەرلەردى بۇل جاعداي تۇرالاتىپ كەتتى. كومپانيالار كەلىسىم-شارتتارىن بۇزىپ شىعىنعا ۇشىراپ جاتىر. ءارى كورشى ەلدەن جەتە الماي جاتقان تاۋار ءۇشىن قويماعا اقى تولەۋگە ءماجبۇر. تاۋاردىڭ دەر كەزىندە جەتكىزىلمەۋىنەن قىتايدان اكەلىنەتىن بارلىق تۇرمىستىق تەحنيكا، كيىم-كەشەك، اياق-كيىم، تۇرمىسقا قاجەتتى بارلىق بۇيىمنىڭ باعاسى قىمباتتادى.

تاۋار تاسىمالداۋدا ابدەن زارداپ شەككەن كاسىپورىننىڭ ءبىرى – وسكەمەن كوندەنساتور زاۋىتى. 60 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان زاۋىت بۇگىندە «قورعاس» حالىقارالىق ورتالىعىنداعى ۋاقىتشا قويمادا تۇرعان كەرەك جابدىقتارىن جەتكىزە الماي وتىر.

«ءبىز قىتايدان 5 جىل بۇرىن كوندەنساتور بولشەكتەرىن الۋدى باستاعانبىز، بىراق بيىل 130 ملن تەڭگەگە ($305 000) تاپسىرىس بەرگەن بولشەكتەردى الا الماي وتىرمىز. تاۋار قىتاي اۋماعىنان بەرى قاراي وتكىزىلمەيدى.

جۇكتى ەڭ جاقىن ۋاقىت جەلتوقسان ايىندا وتكىزە باستاعاننىڭ وزىندە، ەلىمىزدە مەيرامعا بايلانىستى دەمالىس كۇندەرى كوپ ءارى قىتاي جاڭا جىلى دا باستالىپ كەتەدى. ەگەر بيىلعى جىلدىڭ اياعىنا دەيىن تاپسىرىس بەرۋشىلەرگە كوندەنساتورلاردى دايىنداپ بەرە الماساق، ونەركاسىپ 70 ملن تەڭگەگە ($164 000) شىعىنعا ۇشىرايدى»، - دەيدى زاۋىت وكىلى ۆياچەسلاۆ شاحوۆ.

قىتاي تاراپىنان جاسالىپ جاتقان شەكتەۋدىڭ رەسمي جاريالانباۋى جاعدايدى ودان ءارى ۋشىقتىرىپ تۇر. بۇل ماسەلەگە بايلانىستى قازاقستاننىڭ ۋاكىلەتتى ورگاندارىنىڭ قحر-عى ارىپتەستەرىمەن كەلىسسوزى ەش ناتيجە بەرمەگەن.

ايجان تەمىرحان

Abai.kz