Qazaqstan Respublikasy

Jogharghy Sotynyng Tóraghasy

B.Á. Beknazarovqa

Qazaqstan Respublikasynyng

Bas prokurory

A.K.Dauylbaevqa

A Sh Y Q  H A T

Týrkistan (Qoqan) avtonomiyalyq respublikasynyng tóraghasy jәne Orta Aziyada azattyq ornatuda eren enbek etken úly kýresker Mústafa Shoqaygha baylanysty Óskemen qalasyndaghy sottyng sheshimin qoghamda sybaylas jemqorlyqqa bylyqqan sudiyalardyng istep otyrghan farsy dep qabyldauda.

Eshqanday naqty derek kózderine sýienbey Daniylevskiy, Makeev siyaqty marginal jornalshylardyng M.Shoqay «fashisterding qúiyrshyghy» degen jalasyn qoldap otyrghan sottyng sheshimi NKVD-ning búrynghy qyzmetkeri Shәkibaevtyng «Ýlken Týrkistannyng kýireuindegi» oghan japqan jalagha negizdelgen.

Qazaqstan Respublikasy

Jogharghy Sotynyng Tóraghasy

B.Á. Beknazarovqa

Qazaqstan Respublikasynyng

Bas prokurory

A.K.Dauylbaevqa

A Sh Y Q  H A T

Týrkistan (Qoqan) avtonomiyalyq respublikasynyng tóraghasy jәne Orta Aziyada azattyq ornatuda eren enbek etken úly kýresker Mústafa Shoqaygha baylanysty Óskemen qalasyndaghy sottyng sheshimin qoghamda sybaylas jemqorlyqqa bylyqqan sudiyalardyng istep otyrghan farsy dep qabyldauda.

Eshqanday naqty derek kózderine sýienbey Daniylevskiy, Makeev siyaqty marginal jornalshylardyng M.Shoqay «fashisterding qúiyrshyghy» degen jalasyn qoldap otyrghan sottyng sheshimi NKVD-ning búrynghy qyzmetkeri Shәkibaevtyng «Ýlken Týrkistannyng kýireuindegi» oghan japqan jalagha negizdelgen.

Al, Shoqay soghys aldynda «Prometey» jornalynda «bolishevizm men nasizmning arasynan tandau jasaghan - ol oba men holerny tandaghanday...» dese, ony fashister tútqyndap konslagerledi aralaghannan keyin kórgenderin hattarynda, «Stalin men Gitlerding ekeui de qanisher», «... ash, jalanash, aurudan ólip jatqan qandastarymdy kórgenshe ólgenim artyq» ... 22.12.1941jylghy ólerden bes kýn búryn jazghan songhy hatynda, «Gete, Feyerbah, Bah, Bethoven, Shopengauer siyaqty danyshpandardy tәrbiyelegen halyqtyng tútqyndaghylardy osynday qorlauyn kóre túryp men «Týrkistan legionnyn basqar» degen úsynystan bas tartyp әrmen qaray baylanysty ýzemin. Búl sheshimning jauapkershiligin sezinemin» dedi. Týrkistan legiony 1942 jyly sәuirde qúryldy.

M.Shoqaydyng kenes armiyasymen soghysu turaly bir auyz da sóz aitpaghanyn 1948 jyly QSRO Memlekettik qauipsizdik komiytetining Berlindegi bólimshesine «Mústafa Shoqaygha qatysty komprmaterial izdeu turaly» berilgen tapsyrmagha kelgen jauapta, M.Shoqaydy qaralaugha  negiz bolatyn «komprmaterial» taba almaghany turaly Resey Memlekettik Áskery múraghatynda saqtalghan materialdan kóremiz (K.Esmaghambetov, Álem tanyghan túlgha monografiyasy).

Ukrain Halyq Respublikasynyng búrynghy syrtqy ister ministri A.Shuliginnin, «Eger Týrkistan tәuelsizdik alyp, M.Shoqay tiri bolsa, ol Djavaharlal Neru, Atatýrik siyaqty qayratker bolar edi» degeni, fransuzdardyng ony «azattyq ýshin kýreskenin» baghalap Parijde eskertkish qoiy, Resey memleketining oghan «Peterbor túlghasy» degen qúrmetti ataqty berui, Qazaqstanda oghan birneshe oblys ortalyqtarynda kóshe, mektep t.b. attarynyng berilui onyng azattyq ýshin kýresken úly qayratker ekenining aighaghy bola alady.

Fashisterding konslagerlerindegi tútqyndardy qútqaru bolsyn, ózi ómir boyy kýresken bolishevikterding Bakudegi 26 komissary atylghanda ol serigi V.A.Chaykinmen osy qayghyly oqighanyng sebepterin anyqtaugha 1919 jyly 22 aqpanda Ashhabadqa barghanda sol jerde tútqyngha týsken komissarlardyng otbastaryn tútqynan bosatqanda bolsyn, M.Shoqay qanday qiyn kezde de elin sýiip, onyng azattyghy ýshin kýresken qayratker, úly gumanist ekenin kóremiz.

Biz, M.Shoqaygha jaghylghan naqaq jalagha sot organdary dúrys baghasyn beredi dep senemiz. Ol, aldymen elding azattyghy jolynda ómirlerin qighan úly túlghalardyng aruaghy men tәuelsizdikting bayandy boluy ýshin qajet. M.Shoqayday asyl, әlem moyyndaghyn týrki halyqtarynyng maqtanyshy, úly ústazymyzdy kóldeneng kók itterge talatyp qoya almaymyz!

Qol qoyghandar:

Janúzaq ÁKIM - biologiya ghylymynyng kandidaty, Qazaq jaratylystanu

ghylymdary Últtyq Akademiyasynyng korr.-mýshesi,

Europa jaratylystanu ghylymdary Akademiyasynyng

akademiygi;

Ábdiuaqap QARA - Týrkiyadaghy Mimar Sinan atyndaghy uniyversiytettin

professory, jazushy;

Batyrbek ShAYYRBAEV -ghylym kandidaty, general (Qyrghyzstan);

Islam ATAKIShIYEV - halyqaralyq «Kaspiy - IZ» jornalynyng Bas

redaktory (Azerbayjan);

Qayrolla GhABJALILOV - tarih ghylymynyng kandidaty, Gumanitarlyq,

ghylymdar Akademiyasynyng korr.-mýshesi, «ALASh» tarihiy-zertteu Ortalyghynyng preziydenti;

Ómirәli QOPABAEV - zang ghylymdarynyng doktory, professor,

D.Qonaev atyndaghy uniyversiytetting rektory;

Erenghayyp OMAROV - fiziko-matematika ghylymdarynyng kandidaty,

professor, Qazaq jaratylystanu ghylymdary Últtyq

Akademiyasynyng akademiygi, «Qaynar» uniyversiytetining rektory;

Qalqaman JÚMAGhÚLOV - tarih ghylymynyng doktory, professor,

Ál-Faraby atyndaghy QMU-ding әlemdik tarih kafedrasynyng mengerushisi;

Beybit QOYShYBAEV -tarih ghylymynyng kandidaty, jazushy;

Mereke QÚLKENOV - jazushy, «Ólke» baspasynyng preziydenti;

Rysbek SÁRSENBAYÚLY- «Jas alash» gazetining bas redaktory;

Ermúrat BAPY - «Dat» gazetining Bas oqyrmany;

Qazbek ISA - aqyn, Mәdeniyet qayratkeri, «Jas qazaq ýni» gazetining Bas

redaktory;

Jarlyqap QALYBAY - «Júldyzdar otbasy» jәne «Anyz adam»

jornaldarynyng bas redaktory;

Aydos SARYM - sayasattanushy, «Abai KZ» saytynyng diyrektory;

Qúdiyar BILÁL - jazushy, Mәdeniyet qayratkeri, «jalyn» jornaly Bas

redaktorynyng orynbasary;

Ghabiyden JÁKIYEV - «Úly dala» respublikalyq qozghalysynyng tóraghasy;

Qajymúqan GhABDOLLA - aqyn, «Jýzdesu» gazetining Bas redaktory;

Ardaq BERKIMBAY - tarihshy, jornalshy;