Biylikpen aitysamyz, tartysamyz. Jalpy iydeologiyalyq túrghyda bolsyn, jekelegen mәseleler boyynsha bolsyn, pikir talastyryp kelemiz.
Sonda úqqanym mynau: biylik basynda otyrghandar ekige bólinedi.
Biri – jýie әbden taptap, bәrin bir qatargha túrghyzyp qoyyp, ashsa alaqanynda, júmsa, júdyryghynda ústap, tyrp etkizbeytin soldattar.
Ekinshisi – jýie ishinde jýrip, onyng aitpasa da týsinikti erejeleri men sharttaryn qabyldasa da, óz bilimi men biliktiline nyq senimdi, sol sebepti oryndy jerinde minez kórsete alatyn túlghalar.

Alghashqy toptaghylar – tútas bir armiya bolsa, ekinshileri – siyrek kezdesetin qolbasshylyq qasiyetteri bar qayratkerler, beyresmy liyderler. Olar rejimning Prokrust qalybyna siya almaghandar, siya almaytyndar. «Oyymyzdaghyn aityp, minez tanytamyz» dep birazy әrtýrli sebeptermen qatardan shygharylyp, «óship» te qalghan.

Sol sanattaghylardyng biregeyi – býgin 65-ke tolyp otyrghan Imanghaly Tasmaghambetov. Onyng talantty úiymtastyrushy, memleketshil, últshyl qayratker ekenin fanattary da, ata jaulary da moyyndaydy.

Bir nәrse anyq: ol Núrsúltan Nazarbaevtyng ózine jәne ol qúrghan biylik jýiesine berilgen, oghan shyn niyetimen qyzmet etken túlgha. Oghan Nazarbaev ta ýlken senim artty. Sondyqtan ol preziydent lauazymynan basqa qyzmetting bәrin atqardy. Onday kariera jasaghan sheneunik qazaqta joq shyghar.
«Jaqsy jigitting sonynan sóz eredi» degen ataly sóz bar. «Sheneunikting bәri jemqor» degen jalpaq sóz bar. Qasqyrdyng auzy, jese de, qan, jemese de, qan. IYmekeng de «tiyse terekke, tiymese, bútaqqa» prinsiypimen aitylatyn sol jalpylama hәm birjaqty pikirding bir qúrbany dep bilemin.

Búl jýie eshkimdi ayamaydy. Bәlkim, onyng qúiryghyna da qonyrau baylap qoyghan shyghar. Ol jaghyn bilmedim.
Biraq aitayyn degenim myna eki shyndyq.
Tasmaghambetovtyng eki tragediyasy bar.

Biri – ol harizmasy erekshe, tym kórnekti, jarqyn túlgha. Onyng bolmysyn, keyde tym qatty ketetin aduyn minezin búl jýie kótere almady dep sanaymyn. Jalpy, tym kózge týsken túlghalardyng ortaq taghdyry osy! Búl jýiege onday adamdar kerek emes! Jәne de ony kóre almay, tua bitken qasiyetterine, el ishindegi bedeline, elektorattyq әleuetine qyzghanyshpen qaraghan basqa emes, naq ózining qatarlastary, birge qyzmettes, dastarhandas bop, «IYmeke, IYmeke!», - dep qúraq úshyp jýrgender dep bilemin. Jәne de ol turaly әrtýrli qauesetterdi taratyp jýrgender de solar men olargha baghynyshty BAQ pen jeke túlghalar dep bilemin. Áytpese, qayratker Tasmaghambetovke degen elding kópshiligining kónli qanday ekenin biylikting ózi biledi dep sanaymyn. «Shanyraq» oqighasy túsynda da kýshteu qúrylymdargha kim búiryq bergenin uaqyt kórsete jatar. Óz basym, onday organdargha qala әkimi pәrmen bere alady degenge senbeymin.

Ekinshisi – ol bar sanaly ómirin sarp etken osy jýiege jan-tәnimen berilip, odan dәl sonday jauap kýtti. Olay bolmady: búl jýie kez kelgen adamdy taptap óte beretin, bir adamnyng (onyng kim ekenin bәrimiz bilemiz) mýddesine tútas bir últty, úrpaqtardy, iydeyalardy, Tasmaghambetov sekildi jeke túlghalardy qúrban etuge әzir jýie.

«Ásheyinde biyliktegi tanystary turaly post jazbaytyn Ámirjan nege býgin sonsha lirikagha salyndy?» deushilerge jauabym mynaday.
Shynymen de, «oppozisiyadaghy mening bireuge salqynym tiyip ketpesin» dep biylikte jýrgen dos, joldas, tanystaryma, búrynghy әriptesterime qatysty jariya pikir bildirmey jýrgenim ras.

Biraq, «preziydent bolugha layyqty eki adam bolsa, biri Tasmaghambetov» dep jýrgen júrt ta onyng qazirgi kezende resmy qyzmette joq ekenin biledi. Sondyqtan, dәl qazir salqynym tie qoymas.

Sol salqyn tiyip jatsa da, birneshe jyl boyyna IYmekenmen birge júmys istep, 28 jasymda ministr Tasmaghambetovtyng orynbasary bolghan mening býgin, onyng tughan kýninde ýnsiz qalghanym ynghaysyz bolar.

"Antitasmaghambetovshil" kommentatorlargha aldyn-ala aitayyn: men onyng advokaty emespin, ýkimetten ketkeli onymen túraqty baylanysym joq. Sol bayaghy "salqynym tiyip ketpesin" dep, "nege oppozisiyamen aralasyp jýr" dep ony aiyptamasyn dep, kezdesuge qúshtar bolghan emespin. Qoghamda bar әrtýrli aiyptargha azamat retinde ózi jauap berer.

Mynau 1996 jylghy foto. Tasmaghambetov – viyse-premier, men – ýkimet baspasóz qyzmetining jetekshisimin. Odan keyin fotogha týspeppiz. Ol әleumettik saladaghy reformalardy nasihattap, 16 oblysty aralap kelgen túsy. Sol turaly jurnalisterge esep berip jatyr. Qazir sonday, kýni-týni aimaqtardy aralap, memleket sayasatyn týsindiretin sheneunikter bar ma ózi?!

Ámirjan Qosan

Abai.kz