Lәila Edilqyzy. Kók tudyng jelbiregeni…
Astanada qazaqtyng kók tuyn jelbiretken, kórermenderding jýregin eljiretken «Mening elim - Qazaqstanym!» atty merekelik patriottyq әnder konserti bolyp ótti. Qazaqstan Respublikasy Preziydentining «Bolashaq» halyqaralyq stiypendiya stiypendiattarynyng assosiasiyasy, «Núr Otan» halyqtyq-demokratiyalyq partiyasynyng «Jas Otan» jastar qanaty, «Altyn Qyran» halyqaralyq qayyrymdylyq qory men «Halyqaralyq baghdarlamalar ortalyghy» AQ birigip ótkizgen kesh Otanymyz ben otandastarymyzdy úlyqtaugha arnaldy.
«Mening elim - Qazaqstanym!» dep aty aityp túrghanday, keshte negizinen elge, jerge degen saghynysh pen mahabbattan órilgen әnder shyrqaldy. Jas pen jasamysty, student pen sportshyny, memlekettik qyzmetker men әskery ofiyserdi, bir sózben aitqanda, elimizding jas patriottarynyng basyn qosqan konsertting kópting kónilinen shyqqany kýmәnsiz. Olay deuimizge sebep - «Qazaqstan» konsert zalyna jinalghan ýsh jarym myng kórermen búl keshte әigili әnshilermen qatar, el mýddesi jolynda erlikke para-par enbek sinirgen óner tarlandary men olimpiadashylardy óz kózimen kóruge mýmkindik aldy.
«Búl kim dese, men - qazaqpyn!»
Astanada qazaqtyng kók tuyn jelbiretken, kórermenderding jýregin eljiretken «Mening elim - Qazaqstanym!» atty merekelik patriottyq әnder konserti bolyp ótti. Qazaqstan Respublikasy Preziydentining «Bolashaq» halyqaralyq stiypendiya stiypendiattarynyng assosiasiyasy, «Núr Otan» halyqtyq-demokratiyalyq partiyasynyng «Jas Otan» jastar qanaty, «Altyn Qyran» halyqaralyq qayyrymdylyq qory men «Halyqaralyq baghdarlamalar ortalyghy» AQ birigip ótkizgen kesh Otanymyz ben otandastarymyzdy úlyqtaugha arnaldy.
«Mening elim - Qazaqstanym!» dep aty aityp túrghanday, keshte negizinen elge, jerge degen saghynysh pen mahabbattan órilgen әnder shyrqaldy. Jas pen jasamysty, student pen sportshyny, memlekettik qyzmetker men әskery ofiyserdi, bir sózben aitqanda, elimizding jas patriottarynyng basyn qosqan konsertting kópting kónilinen shyqqany kýmәnsiz. Olay deuimizge sebep - «Qazaqstan» konsert zalyna jinalghan ýsh jarym myng kórermen búl keshte әigili әnshilermen qatar, el mýddesi jolynda erlikke para-par enbek sinirgen óner tarlandary men olimpiadashylardy óz kózimen kóruge mýmkindik aldy.
«Búl kim dese, men - qazaqpyn!»
«Búl әn - búrynghy әnnen ózgerek» demekshi, búl konsertting bәsi basqalarynan anaghúrlym biyik boldy. Jәne búl eshqanday pafossyz aitylghan sóz. Áytpese, Astanada ne kóp, merekelik shara kóp. Ne kóp, konsert kóp. Biraq jastargha eljandylyq pen otansýigishtikti, enbek pen erlikti nasihattaytyn niyeti adal, tilegi týzu búl sharanyng orny bólek. Odan qalsa, júrttyng bәri demalysta. Studentter auyl-auylda degendey. Mine, shou-biznes ókilderi әdette «óli mausym» ataytyn osynday kelensiz faktorlargha qaramastan úiymdastyrushylar óz degenderine jetti. Maqsat eldi, eldik pen erlikti úlyqtau bolsa, ol maqsat tolyghymen oryndaldy. «Trio Z» tobynyng Qazaqstan Respublikasynyng Ánúranyn kórermendermen esh sýiemeldeusiz oryndauy arqyly bastalghan kesh «Jasa, Qazaqstan!» (Asqar Jýnisbekovting oryndauynda), «Kók tudyng jelbiregeni» (Ibragim Eskendir), «Otan - sening imanyn» ( Tóreghaly Tórәli), «Men - qazaqpyn» (Erbolat Qúdaybergen), «Algha, Qazaq-stan!» («Ringo» toby), «Atameken» (Eskendir men Birjan Hasanghaliyevter), «Sәlem saghan, tughan el!» («Keshiu» toby), «Qazaqstan» («Orda» toby), «Qazaq eli» (Marjan Arapbaeva) siyaqty birde delebendi qozdyryp, arqandy shymyrlatar, birde sartap bolghan saghynyshyndy oyatyp, janaryna jas ýiirilter әdemi, әserli әn-derge toly boldy. Konsert kezinde ýlken ekrannan әn mәtinine say kórinisterding ýzdiksiz berilip otyruy men kók tuymyzdyng kórermender zalynyng әr túsynda jelbirep túruy úiymdastyrushylardyng óz isine degen yjdahattylyghyn qapysyz andatqanday edi. Tapsyrma solay boldy ma, әlde taqyryp ayasyna ynghaylanayyq dedi me, kim bilsin, әiteuir, әdette syn tezine úshyrap jatatyn әnshilerding kiyim kiyisi de, sóilegen sózderi de búl joly kónilge qonyp túrdy. Aytpay ketpeuge bolmaytyn bir әn - búghan deyin Almas Ahmetbek pen marqúm Ermúrat Zeyiphan aghalarynyng әnin әueletip, Alash balasynyng ystyq yqylasyna bólenip ýlgergen Ibragimning jana «Amanat» әni edi. Ásirese onyn:
«Túyaghy tozghan túlpardyn,
Qanaty talghan súnqardyn,
Atadan qalghan kiyeli búl jer
Amanat bizge, amanat.
Anamnyng qalghan aq jaulyq Ary
Amanat bizge, amanat» - degen iyirimderi boyyna atanyng qany, ananyng sýti daryghan qarakóz kórermenderding qay-qaysysyna da oy salghanday! Beynekliypi de sauatty týsirilgen. Kórseng aiyzyng qanatyn, tyndasang qanyng tulaytyn shymyr dýniye!
Qazaqtyng qayta oyanghan ruhy. Búl Erbolat Qúdaybergenge qatysty aitylatyn teneu. Ol sahnagha shyqqanda qazaq bolghanyna quanasyn. Onyng sózi men qimyly, óz-ózine syimay túrghan ishki alapat energiyasy osylay aitpasyna qoymaydy. Júban aghamyzdyng jigerli jyryn keyingi jas tolqyngha jattatyp qoyghan Erbolattyng sahnada oryndaghan eki әni de kesh qonaqtaryn beyjay qaldyrmaghany anyq. «Búl kim dese, men qazaqpyn» dep jýrgen jigitting alar biyigi men asar asuy tek múnymen tausylmasyn dep tileymiz biz.
«Mening elim - Qazaqstan»
«Quyrdaqtyng kókesin týie soyghanda kóresin» demekshi, konsertting kuliminasiyasy olimpiadashy Oliga Rypakova men Almas Óteshovting (ziltemirshi) kórermender ortasyna kelui edi. Áli de ystyq pen suyghy basylyp ýlgermegen HHH-shy London Jazghy Olimpiadasynyng su jana qaharmandary konsertti júrtpen birge tamashalap qana qoymay, sahnagha shyghyp óz әserlerimen bólisti. Jastyghyna qaramay, qatysyp otyrghan túnghysh Olimpiadasynda ýzdik ondyqtyng ishine kirgen Almas jenisti kýnderding әli alda ekenin aitsa, Oliga zamandasymyz altyn medalin qolyna ústap túryp, taza qazaq tilinde «Mening elim - Qazaqstan» degende zal shulap qoya berdi. Bir quantarlyghy - konsert barysynda sportshylargha degen qúrmet bir sәt te tolastaghan joq. Ýsh jarym myng halyq jinalghan zal olargha tik túryp qoshemet kórsetti. Sahnagha shyqqan әnshiler men basqa da qúrmetti qonaqtardyng kelisip alghanday birauyzdan sportshylargha alghys bildirui, basqasyn qaydam, qarapayym kórermen bolyp otyrghan bizderdi eldikting ýlgisindey maqtanysh sezimge bóledi.
«Allajardan» - «Jaujýrek myng balagha»
Ángimemizding basynda bizding búl kesh basqa keshterge úqsamaydy degenimizdi oqyrman qauym endi týsine bastaghan shyghar. El jayly shygharylghan әdemi әuendi elimizge enbegi sinip jýrgen talantty, ónerli adamdardyng oi-tolghanysymen órnektep otyru osy keshting basty erekshelikterining biri edi. Sonday sәtterding birinde, syn men minnen kóz ashpay kele jatqan qazaq kiynematografiyasynyng bedelin bir filimmen biraz jerge kóterip tastaghan rejisser Aqan Sataev sahnagha shaqyrylghan shaqta zal taghy da bir serpilip qaldy. Aqan da Ayan Ótepbergen, Asylhan men Artur Tólepovter siyaqty filimning bas qaharmandarymen kópshilik aldyna kórinip qana qoymay, jýrgizushiler qoyghan súraqtargha jauap berip, filimning jýgin kóterisken barsha әriptesterine, ózine osynday filim týsiruge mýmkindik bergen «Qazaqfilim» AQ men qazaq kinosyna airyqsha janashyrlyq tanytyp jýrgen Elbasyna óz rizalyghyn jetkizdi. Qazaqtyng toyy kәdesiz ótushi me edi. Búghan deyin de talay ortada myrzalyghymen aty shyghyp jýrgen «Altyn Qyran» kompaniyalar tobynyng bas diyrektory, mesenat Islambek Saljanov pen Qazaqstan Respublikasy Preziydenti Ákimshiligi Basshysynyng orynbasary, Qazaqstan Respublikasy Preziydentining «Bolashaq» halyqaralyq stiypendiyasy stiypendiattary qauymdastyghy kenesining tóraghasy Bauyrjan Baybek «Jaujýrek myng balanyn» rejisseri men akterler qúramyna halyq atynan rahmet aityp, on million tenge syiaqy úsyndy. Jәne úsynyp qana qoymay, aldaghy uaqytta da «Altyn Qyran» korporativtik qorynyng atynan patriottyq filimderge qoldau jalghasa beretinin jetkizdi. Bireu biler, bireu bilmes, biraq kezinde «Allajardyn» basty qaharmanyn somdaghan Aqannyng «Jaujýrek myng bala» siyaqty filim týsirui bir jaghynan zandy siyaqty da kórinedi. Álbette, kino әlemindegi alghashqy qadamyn últ qasiretin iygeru arqyly jasaghan Sa-taevtyng alar asuy múnymen týgesile qoymas. Oghan eng әueli últ hәm memleket mýddesi ýshin shaqshaday basyn tau men tasqa qatar úryp jýrgenine Alash balasynyng týgel sengisi bar.
«Ózinnen basta»
«Bolashaq» úiymynyng osynday әdemi deviyzi bar. Qashan payda bolghanyn kim bilsin, әiteuir, songhy kezde kózge jii shalynatyny ras. Oqisyng da, oilanyp qalasyn. Bәrin birdey synap, miney beretin bizding býgingi qogham ýshin qajetti-aq sóz, qaperge alatyn-aq aqyl.
«Bolashaq» baghdarlamasynyng býgingidey jaghdaygha jetui - eng aldymen Preziydentting enbegi! El isher as pen jeytin tamaghyn kýittep jýrgen sonau 1993 jyly qolgha alynghan búl baghdarlama kýni býginge deyin 8131 qazaqstandyqtyng qolyna «baqyt biyletin» ústatqan eken. Álemning eng ýzdik 100 oqu ordasynda bilim alugha mýmkindik beretin múnday baghdarlama basqa elderde neken-sayaq. Bar bolghan kýnning ózinde de bizdikindey auqymdy emes. Ángimeni oida-joqta «Bolashaqqa» búryp әketkeni nesi dep otyrghan bolarsyzdar endigi? Onyng da ózindik sebebi bar. Biz әu basta әngimemizge tiyek etip alghan patriottyq әnder konsertinen bastap, slet júmysy, ony úiymdastyru, dayyndau, ótkizu degen siyaqty myn-san qabat júmystyng denin osy «bolashaq-tyqtar» atqarghanyn bireu bilse, bireu bilmeydi. Jәne sonyng basynda Bauyrjan Baybek syndy jigerli, múqalu, sharshau degendi bilmeytin «Bolashaqtyn» birinshi ókili jýr.
Aytqanynan ainymaytyn «Altyn Qyran»
«Kórmeyin desem, kózim bar,
Sýimeyin desem, sezim bar» - dep keletin әndi búl kýnde estimegen qazaq joq shyghar?! Múny ne ýshin aityp otyrghanymdy oqyrman qauym jaqsy biledi, әriyne. Jurnalistik tapsyrmamen talay jerge at shaldyryp, talay adamdarmen tanys-bilis bolyp qalghan bizge kimning kim, nening ne ekeni anyghyraq kórinip túrady. Aytqym kelgeni, barlyghyn esep-qisapqa ainaldyryp jibergen mynau fәniyde bireuge alghausyz, adal kónilmen qol úshyn sozatyndar joqtyng qasy. Kerisinshe, kómektese qalsa qaytarymyn tilep, jaqsy sóz ben marapatqa semirgisi keletinderden ayaq alyp jýre almaysyn. Al, qyzyl sózden qyrman túrghyza bermey, biraz uaqyttan beri kózimiz kórip, qúlaghymyz estip jýrgen osy bir qor jayly ýndemey qalsaq, ol-daghy bir soqyrlyq bolar ma edi?! Óitkeni, biz tilge tiyek etuge niyet etip otyrghan újym, qansha uaqyttan beri bayqap kele jatyrmyz, jarnama men madaqqa asa qúlyqty emes. Esesine, songhy jyldar bederinde, basqasyn bylay qoyghanda, qazaq ruhaniyaty men ónerine jýieli týrde kómek beruden ayanyp qalghan jeri joq. Aytys dese aitysqa, mulitfilim dese mulitfilimge qayta-qayta qol úshyn sozyp jýrgen «Altyn Qyrannyn» qoldaugha zәru qay salagha da qyraghylyq tanytyp, demep jiberuge dayyn túratyndyghyna keyingi kezde tipti kózimiz ýirenip bara jatqanday ma, qalay ózi?! Annan-mynnan oqyp, kórip, kónilge toqyghandarymyz osy bolghanda, «Altyn Qyrannyn» biz bilmeytin búdan bólek qanshama iygi isterge múryndyq bolghandyghy bir Allagha ghana ayan, әriyne. Shyn músylman balasy bireuge istegen jaqsylyghyn tez úmytady deushi edi. Qashan kórseng de el iygiligine qajetti jobalardyng qasynan tabylatyn Islambek myrzagha qatysty aitqyng keledi osy sózdi. Óitkeni, ol ýshin kómek qolyn sozghanda ýlken, kishi, ya bolmasa, manyzdy, manyzsyz degen dýniyeler bolmaydy. Elge qajet dýnie - «Altyn Qyrangha» da qajet! Osy sózding turalyghyna osy konsert barysynda bizding kózimiz taghy bir mәrte jete týskendey boldy.
Lәila EDILQYZY,
Suretti týsirgen - Erlan OMAROV,
«Egemen Qazaqstan» gazeti