ءلايلا ەدىلقىزى. كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى…
استانادا قازاقتىڭ كوك تۋىن جەلبىرەتكەن، كورەرمەندەردىڭ جۇرەگىن ەلجىرەتكەن «مەنىڭ ەلىم - قازاقستانىم!» اتتى مەرەكەلىك پاتريوتتىق اندەر كونتسەرتى بولىپ ءوتتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەنديا ستيپەندياتتارىنىڭ اسسوتسياتسياسى، «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ «جاس وتان» جاستار قاناتى، «التىن قىران» حالىقارالىق قايىرىمدىلىق قورى مەن «حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعى» اق بىرىگىپ وتكىزگەن كەش وتانىمىز بەن وتانداستارىمىزدى ۇلىقتاۋعا ارنالدى.
«مەنىڭ ەلىم - قازاقستانىم!» دەپ اتى ايتىپ تۇرعانداي، كەشتە نەگىزىنەن ەلگە، جەرگە دەگەن ساعىنىش پەن ماحابباتتان ورىلگەن اندەر شىرقالدى. جاس پەن جاسامىستى، ستۋدەنت پەن سپورتشىنى، مەملەكەتتىك قىزمەتكەر مەن اسكەري وفيتسەردى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەلىمىزدىڭ جاس پاتريوتتارىنىڭ باسىن قوسقان كونتسەرتتىڭ كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىققانى كۇمانسىز. ولاي دەۋىمىزگە سەبەپ - «قازاقستان» كونتسەرت زالىنا جينالعان ءۇش جارىم مىڭ كورەرمەن بۇل كەشتە ايگىلى انشىلەرمەن قاتار، ەل مۇددەسى جولىندا ەرلىككە پارا-پار ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر تارلاندارى مەن وليمپياداشىلاردى ءوز كوزىمەن كورۋگە مۇمكىندىك الدى.
«بۇل كىم دەسە، مەن - قازاقپىن!»
استانادا قازاقتىڭ كوك تۋىن جەلبىرەتكەن، كورەرمەندەردىڭ جۇرەگىن ەلجىرەتكەن «مەنىڭ ەلىم - قازاقستانىم!» اتتى مەرەكەلىك پاتريوتتىق اندەر كونتسەرتى بولىپ ءوتتى. قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەنديا ستيپەندياتتارىنىڭ اسسوتسياتسياسى، «نۇر وتان» حالىقتىق-دەموكراتيالىق پارتياسىنىڭ «جاس وتان» جاستار قاناتى، «التىن قىران» حالىقارالىق قايىرىمدىلىق قورى مەن «حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعى» اق بىرىگىپ وتكىزگەن كەش وتانىمىز بەن وتانداستارىمىزدى ۇلىقتاۋعا ارنالدى.
«مەنىڭ ەلىم - قازاقستانىم!» دەپ اتى ايتىپ تۇرعانداي، كەشتە نەگىزىنەن ەلگە، جەرگە دەگەن ساعىنىش پەن ماحابباتتان ورىلگەن اندەر شىرقالدى. جاس پەن جاسامىستى، ستۋدەنت پەن سپورتشىنى، مەملەكەتتىك قىزمەتكەر مەن اسكەري وفيتسەردى، ءبىر سوزبەن ايتقاندا، ەلىمىزدىڭ جاس پاتريوتتارىنىڭ باسىن قوسقان كونتسەرتتىڭ كوپتىڭ كوڭىلىنەن شىققانى كۇمانسىز. ولاي دەۋىمىزگە سەبەپ - «قازاقستان» كونتسەرت زالىنا جينالعان ءۇش جارىم مىڭ كورەرمەن بۇل كەشتە ايگىلى انشىلەرمەن قاتار، ەل مۇددەسى جولىندا ەرلىككە پارا-پار ەڭبەك سىڭىرگەن ونەر تارلاندارى مەن وليمپياداشىلاردى ءوز كوزىمەن كورۋگە مۇمكىندىك الدى.
«بۇل كىم دەسە، مەن - قازاقپىن!»
«بۇل ءان - بۇرىنعى اننەن وزگەرەك» دەمەكشى، بۇل كونتسەرتتىڭ ءباسى باسقالارىنان اناعۇرلىم بيىك بولدى. جانە بۇل ەشقانداي پافوسسىز ايتىلعان ءسوز. ايتپەسە، استانادا نە كوپ، مەرەكەلىك شارا كوپ. نە كوپ، كونتسەرت كوپ. بىراق جاستارعا ەلجاندىلىق پەن وتانسۇيگىشتىكتى، ەڭبەك پەن ەرلىكتى ناسيحاتتايتىن نيەتى ادال، تىلەگى ءتۇزۋ بۇل شارانىڭ ورنى بولەك. ودان قالسا، جۇرتتىڭ ءبارى دەمالىستا. ستۋدەنتتەر اۋىل-اۋىلدا دەگەندەي. مىنە، شوۋ-بيزنەس وكىلدەرى ادەتتە «ءولى ماۋسىم» اتايتىن وسىنداي كەلەڭسىز فاكتورلارعا قاراماستان ۇيىمداستىرۋشىلار ءوز دەگەندەرىنە جەتتى. ماقسات ەلدى، ەلدىك پەن ەرلىكتى ۇلىقتاۋ بولسا، ول ماقسات تولىعىمەن ورىندالدى. «تريو Z» توبىنىڭ قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءانۇرانىن كورەرمەندەرمەن ەش سۇيەمەلدەۋسىز ورىنداۋى ارقىلى باستالعان كەش «جاسا، قازاقستان!» (اسقار جۇنىسبەكوۆتىڭ ورىنداۋىندا), «كوك تۋدىڭ جەلبىرەگەنى» (يبراگيم ەسكەندىر), «وتان - سەنىڭ يمانىڭ» ( تورەعالي ءتورالى), «مەن - قازاقپىن» (ەربولات قۇدايبەرگەن), «العا، قازاق-ستان!» («رينگو» توبى), «اتامەكەن» (ەسكەندىر مەن ءبىرجان حاسانعاليەۆتەر), «سالەم ساعان، تۋعان ەل!» («كەشيۋ» توبى), «قازاقستان» («وردا» توبى), «قازاق ەلى» (مارجان اراپباەۆا) سياقتى بىردە دەلەبەڭدى قوزدىرىپ، ارقاڭدى شىمىرلاتار، بىردە سارتاپ بولعان ساعىنىشىڭدى وياتىپ، جانارىڭا جاس ۇيىرىلتەر ادەمى، اسەرلى ءان-دەرگە تولى بولدى. كونتسەرت كەزىندە ۇلكەن ەكراننان ءان ماتىنىنە ساي كورىنىستەردىڭ ۇزدىكسىز بەرىلىپ وتىرۋى مەن كوك تۋىمىزدىڭ كورەرمەندەر زالىنىڭ ءار تۇسىندا جەلبىرەپ تۇرۋى ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءوز ىسىنە دەگەن ىجداھاتتىلىعىن قاپىسىز اڭداتقانداي ەدى. تاپسىرما سولاي بولدى ما، الدە تاقىرىپ اياسىنا ىڭعايلانايىق دەدى مە، كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر، ادەتتە سىن تەزىنە ۇشىراپ جاتاتىن انشىلەردىڭ كيىم كيىسى دە، سويلەگەن سوزدەرى دە بۇل جولى كوڭىلگە قونىپ تۇردى. ايتپاي كەتپەۋگە بولمايتىن ءبىر ءان - بۇعان دەيىن الماس احمەتبەك پەن مارقۇم ەرمۇرات زەيىپحان اعالارىنىڭ ءانىن اۋەلەتىپ، الاش بالاسىنىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەنىپ ۇلگەرگەن يبراگيمنىڭ جاڭا «امانات» ءانى ەدى. اسىرەسە ونىڭ:
«تۇياعى توزعان تۇلپاردىڭ،
قاناتى تالعان سۇڭقاردىڭ،
اتادان قالعان كيەلى بۇل جەر
امانات بىزگە، امانات.
انامنىڭ قالعان اق جاۋلىق ارى
امانات بىزگە، امانات» - دەگەن يىرىمدەرى بويىنا اتانىڭ قانى، انانىڭ ءسۇتى دارىعان قاراكوز كورەرمەندەردىڭ قاي-قايسىسىنا دا وي سالعانداي! بەينەكليپى دە ساۋاتتى تۇسىرىلگەن. كورسەڭ ايىزىڭ قاناتىن، تىڭداساڭ قانىڭ تۋلايتىن شىمىر دۇنيە!
قازاقتىڭ قايتا ويانعان رۋحى. بۇل ەربولات قۇدايبەرگەنگە قاتىستى ايتىلاتىن تەڭەۋ. ول ساحناعا شىققاندا قازاق بولعانىڭا قۋاناسىڭ. ونىڭ ءسوزى مەن قيمىلى، ءوز-وزىنە سىيماي تۇرعان ىشكى الاپات ەنەرگياسى وسىلاي ايتپاسىڭا قويمايدى. جۇبان اعامىزدىڭ جىگەرلى جىرىن كەيىنگى جاس تولقىنعا جاتتاتىپ قويعان ەربولاتتىڭ ساحنادا ورىنداعان ەكى ءانى دە كەش قوناقتارىن بەيجاي قالدىرماعانى انىق. «بۇل كىم دەسە، مەن قازاقپىن» دەپ جۇرگەن جىگىتتىڭ الار بيىگى مەن اسار اسۋى تەك مۇنىمەن تاۋسىلماسىن دەپ تىلەيمىز ءبىز.
«مەنىڭ ەلىم - قازاقستان»
«قۋىرداقتىڭ كوكەسىن تۇيە سويعاندا كورەسىڭ» دەمەكشى، كونتسەرتتىڭ كۋلميناتسياسى وليمپياداشى ولگا رىپاكوۆا مەن الماس وتەشوۆتىڭ (زىلتەمىرشى) كورەرمەندەر ورتاسىنا كەلۋى ەدى. ءالى دە ىستىق پەن سۋىعى باسىلىپ ۇلگەرمەگەن ححح-شى لوندون جازعى وليمپياداسىنىڭ سۋ جاڭا قاھارماندارى كونتسەرتتى جۇرتپەن بىرگە تاماشالاپ قانا قويماي، ساحناعا شىعىپ ءوز اسەرلەرىمەن ءبولىستى. جاستىعىنا قاراماي، قاتىسىپ وتىرعان تۇڭعىش وليمپياداسىندا ۇزدىك وندىقتىڭ ىشىنە كىرگەن الماس جەڭىستى كۇندەردىڭ ءالى الدا ەكەنىن ايتسا، ولگا زامانداسىمىز التىن مەدالىن قولىنا ۇستاپ تۇرىپ، تازا قازاق تىلىندە «مەنىڭ ەلىم - قازاقستان» دەگەندە زال شۋلاپ قويا بەردى. ءبىر قۋانتارلىعى - كونتسەرت بارىسىندا سپورتشىلارعا دەگەن قۇرمەت ءبىر ءسات تە تولاستاعان جوق. ءۇش جارىم مىڭ حالىق جينالعان زال ولارعا تىك تۇرىپ قوشەمەت كورسەتتى. ساحناعا شىققان انشىلەر مەن باسقا دا قۇرمەتتى قوناقتاردىڭ كەلىسىپ العانداي ءبىراۋىزدان سپورتشىلارعا العىس ءبىلدىرۋى، باسقاسىن قايدام، قاراپايىم كورەرمەن بولىپ وتىرعان بىزدەردى ەلدىكتىڭ ۇلگىسىندەي ماقتانىش سەزىمگە بولەدى.
«اللاجاردان» - «جاۋجۇرەك مىڭ بالاعا»
اڭگىمەمىزدىڭ باسىندا ءبىزدىڭ بۇل كەش باسقا كەشتەرگە ۇقسامايدى دەگەنىمىزدى وقىرمان قاۋىم ەندى تۇسىنە باستاعان شىعار. ەل جايلى شىعارىلعان ادەمى اۋەندى ەلىمىزگە ەڭبەگى ءسىڭىپ جۇرگەن تالانتتى، ونەرلى ادامداردىڭ وي-تولعانىسىمەن ورنەكتەپ وتىرۋ وسى كەشتىڭ باستى ەرەكشەلىكتەرىنىڭ ءبىرى ەدى. سونداي ساتتەردىڭ بىرىندە، سىن مەن مىننەن كوز اشپاي كەلە جاتقان قازاق كينەماتوگرافياسىنىڭ بەدەلىن ءبىر فيلممەن ءبىراز جەرگە كوتەرىپ تاستاعان رەجيسسەر اقان ساتاەۆ ساحناعا شاقىرىلعان شاقتا زال تاعى دا ءبىر سەرپىلىپ قالدى. اقان دا ايان وتەپبەرگەن، اسىلحان مەن ارتۋر تولەپوۆتەر سياقتى ءفيلمنىڭ باس قاھارماندارىمەن كوپشىلىك الدىنا كورىنىپ قانا قويماي، جۇرگىزۋشىلەر قويعان سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، ءفيلمنىڭ جۇگىن كوتەرىسكەن بارشا ارىپتەستەرىنە، وزىنە وسىنداي فيلم تۇسىرۋگە مۇمكىندىك بەرگەن «قازاقفيلم» اق مەن قازاق كينوسىنا ايرىقشا جاناشىرلىق تانىتىپ جۇرگەن ەلباسىنا ءوز ريزالىعىن جەتكىزدى. قازاقتىڭ تويى كادەسىز ءوتۋشى مە ەدى. بۇعان دەيىن دە تالاي ورتادا مىرزالىعىمەن اتى شىعىپ جۇرگەن «التىن قىران» كومپانيالار توبىنىڭ باس ديرەكتورى، مەتسەنات يسلامبەك سالجانوۆ پەن قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى اكىمشىلىگى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى، قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسى ستيپەندياتتارى قاۋىمداستىعى كەڭەسىنىڭ توراعاسى باۋىرجان بايبەك «جاۋجۇرەك مىڭ بالانىڭ» رەجيسسەرى مەن اكتەرلەر قۇرامىنا حالىق اتىنان راحمەت ايتىپ، ون ميلليون تەڭگە سىياقى ۇسىندى. جانە ۇسىنىپ قانا قويماي، الداعى ۋاقىتتا دا «التىن قىران» كورپوراتيۆتىك قورىنىڭ اتىنان پاتريوتتىق فيلمدەرگە قولداۋ جالعاسا بەرەتىنىن جەتكىزدى. بىرەۋ بىلەر، بىرەۋ بىلمەس، بىراق كەزىندە «اللاجاردىڭ» باستى قاھارمانىن سومداعان اقاننىڭ «جاۋجۇرەك مىڭ بالا» سياقتى فيلم ءتۇسىرۋى ءبىر جاعىنان زاڭدى سياقتى دا كورىنەدى. البەتتە، كينو الەمىندەگى العاشقى قادامىن ۇلت قاسىرەتىن يگەرۋ ارقىلى جاساعان سا-تاەۆتىڭ الار اسۋى مۇنىمەن تۇگەسىلە قويماس. وعان ەڭ اۋەلى ۇلت ءھام مەملەكەت مۇددەسى ءۇشىن شاقشاداي باسىن تاۋ مەن تاسقا قاتار ۇرىپ جۇرگەنىنە الاش بالاسىنىڭ تۇگەل سەنگىسى بار.
«وزىڭنەن باستا»
«بولاشاق» ۇيىمىنىڭ وسىنداي ادەمى دەۆيزى بار. قاشان پايدا بولعانىن كىم ءبىلسىن، ايتەۋىر، سوڭعى كەزدە كوزگە ءجيى شالىناتىنى راس. وقيسىڭ دا، ويلانىپ قالاسىڭ. ءبارىن بىردەي سىناپ، مىنەي بەرەتىن ءبىزدىڭ بۇگىنگى قوعام ءۇشىن قاجەتتى-اق ءسوز، قاپەرگە الاتىن-اق اقىل.
«بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ بۇگىنگىدەي جاعدايعا جەتۋى - ەڭ الدىمەن پرەزيدەنتتىڭ ەڭبەگى! ەل ىشەر اس پەن جەيتىن تاماعىن كۇيتتەپ جۇرگەن سوناۋ 1993 جىلى قولعا الىنعان بۇل باعدارلاما كۇنى بۇگىنگە دەيىن 8131 قازاقستاندىقتىڭ قولىنا «باقىت بيلەتىن» ۇستاتقان ەكەن. الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك 100 وقۋ ورداسىندا ءبىلىم الۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن مۇنداي باعدارلاما باسقا ەلدەردە نەكەن-ساياق. بار بولعان كۇننىڭ وزىندە دە بىزدىكىندەي اۋقىمدى ەمەس. اڭگىمەنى ويدا-جوقتا «بولاشاققا» بۇرىپ اكەتكەنى نەسى دەپ وتىرعان بولارسىزدار ەندىگى؟ ونىڭ دا وزىندىك سەبەبى بار. ءبىز ءاۋ باستا اڭگىمەمىزگە تيەك ەتىپ العان پاتريوتتىق اندەر كونتسەرتىنەن باستاپ، سلەت جۇمىسى، ونى ۇيىمداستىرۋ، دايىنداۋ، وتكىزۋ دەگەن سياقتى مىڭ-سان قابات جۇمىستىڭ دەنىن وسى «بولاشاق-تىقتار» اتقارعانىن بىرەۋ بىلسە، بىرەۋ بىلمەيدى. جانە سونىڭ باسىندا باۋىرجان بايبەك سىندى جىگەرلى، مۇقالۋ، شارشاۋ دەگەندى بىلمەيتىن «بولاشاقتىڭ» ءبىرىنشى وكىلى ءجۇر.
ايتقانىنان اينىمايتىن «التىن قىران»
«كورمەيىن دەسەم، كوزىم بار،
سۇيمەيىن دەسەم، سەزىم بار» - دەپ كەلەتىن ءاندى بۇل كۇندە ەستىمەگەن قازاق جوق شىعار؟! مۇنى نە ءۇشىن ايتىپ وتىرعانىمدى وقىرمان قاۋىم جاقسى بىلەدى، ارينە. جۋرناليستىك تاپسىرمامەن تالاي جەرگە ات شالدىرىپ، تالاي ادامدارمەن تانىس-ءبىلىس بولىپ قالعان بىزگە كىمنىڭ كىم، نەنىڭ نە ەكەنى انىعىراق كورىنىپ تۇرادى. ايتقىم كەلگەنى، بارلىعىن ەسەپ-قيساپقا اينالدىرىپ جىبەرگەن مىناۋ فانيدە بىرەۋگە العاۋسىز، ادال كوڭىلمەن قول ۇشىن سوزاتىندار جوقتىڭ قاسى. كەرىسىنشە، كومەكتەسە قالسا قايتارىمىن تىلەپ، جاقسى ءسوز بەن ماراپاتقا سەمىرگىسى كەلەتىندەردەن اياق الىپ جۇرە المايسىڭ. ال، قىزىل سوزدەن قىرمان تۇرعىزا بەرمەي، ءبىراز ۋاقىتتان بەرى كوزىمىز كورىپ، قۇلاعىمىز ەستىپ جۇرگەن وسى ءبىر قور جايلى ۇندەمەي قالساق، ول-داعى ءبىر سوقىرلىق بولار ما ەدى؟! ويتكەنى، ءبىز تىلگە تيەك ەتۋگە نيەت ەتىپ وتىرعان ۇجىم، قانشا ۋاقىتتان بەرى بايقاپ كەلە جاتىرمىز، جارناما مەن ماداققا اسا قۇلىقتى ەمەس. ەسەسىنە، سوڭعى جىلدار بەدەرىندە، باسقاسىن بىلاي قويعاندا، قازاق رۋحانياتى مەن ونەرىنە جۇيەلى تۇردە كومەك بەرۋدەن ايانىپ قالعان جەرى جوق. ايتىس دەسە ايتىسقا، مۋلتفيلم دەسە مۋلتفيلمگە قايتا-قايتا قول ۇشىن سوزىپ جۇرگەن «التىن قىراننىڭ» قولداۋعا ءزارۋ قاي سالاعا دا قىراعىلىق تانىتىپ، دەمەپ جىبەرۋگە دايىن تۇراتىندىعىنا كەيىنگى كەزدە ءتىپتى كوزىمىز ۇيرەنىپ بارا جاتقانداي ما، قالاي ءوزى؟! اننان-مىننان وقىپ، كورىپ، كوڭىلگە توقىعاندارىمىز وسى بولعاندا، «التىن قىراننىڭ» ءبىز بىلمەيتىن بۇدان بولەك قانشاما يگى ىستەرگە مۇرىندىق بولعاندىعى ءبىر اللاعا عانا ايان، ارينە. شىن مۇسىلمان بالاسى بىرەۋگە ىستەگەن جاقسىلىعىن تەز ۇمىتادى دەۋشى ەدى. قاشان كورسەڭ دە ەل يگىلىگىنە قاجەتتى جوبالاردىڭ قاسىنان تابىلاتىن يسلامبەك مىرزاعا قاتىستى ايتقىڭ كەلەدى وسى ءسوزدى. ويتكەنى، ول ءۇشىن كومەك قولىن سوزعاندا ۇلكەن، كىشى، يا بولماسا، ماڭىزدى، ماڭىزسىز دەگەن دۇنيەلەر بولمايدى. ەلگە قاجەت دۇنيە - «التىن قىرانعا» دا قاجەت! وسى ءسوزدىڭ تۋرالىعىنا وسى كونتسەرت بارىسىندا ءبىزدىڭ كوزىمىز تاعى ءبىر مارتە جەتە تۇسكەندەي بولدى.
ءلايلا ەدىلقىزى،
سۋرەتتى تۇسىرگەن - ەرلان وماروۆ،
«ەگەمەن قازاقستان» گازەتى
