Reseylik BAQ-tardyng mәlimetteri boyynsha, songhy jyldary 25 mynday Ózbekstan azamaty Qazaqstannan bosqyn mәrtebesin alypty. Olardyng arasynda «Hizb ut-Tahriyr», «Toba», «Ózbekstannyng islam qozghalysynyn» taghy basqa ekstremistik úiymdary bar. Olar Qazaqstangha kele sala ózderine «jamaghat» qúryp, jaqtastar tauyp jatqan kórinedi.

- Qazaqstandaghy songhy oqighalargha, naqtylay aitsaq,  Ile Alatau shatqaly men «Arqankergen» shegara beketindegi qyrghyngha atalghan úiymdardyng qatysy boluy mýmkin be? «j» saytynyng osy súraqtaryna RGhA Shyghystanu institutynyng agha ghylymy qyzmetkeri, Qyrghyzstanda túryp jatqan reseylik azamat,sayasattanushy. Aleksandr Knyazev (surette) óz payymyn úsynypty.

Reseylik BAQ-tardyng mәlimetteri boyynsha, songhy jyldary 25 mynday Ózbekstan azamaty Qazaqstannan bosqyn mәrtebesin alypty. Olardyng arasynda «Hizb ut-Tahriyr», «Toba», «Ózbekstannyng islam qozghalysynyn» taghy basqa ekstremistik úiymdary bar. Olar Qazaqstangha kele sala ózderine «jamaghat» qúryp, jaqtastar tauyp jatqan kórinedi.

- Qazaqstandaghy songhy oqighalargha, naqtylay aitsaq,  Ile Alatau shatqaly men «Arqankergen» shegara beketindegi qyrghyngha atalghan úiymdardyng qatysy boluy mýmkin be? «j» saytynyng osy súraqtaryna RGhA Shyghystanu institutynyng agha ghylymy qyzmetkeri, Qyrghyzstanda túryp jatqan reseylik azamat,sayasattanushy. Aleksandr Knyazev (surette) óz payymyn úsynypty.

- Qazaqstandaghy songhy kezderi ondaghan adam qúrbany bolghan oqighalardy qalay syipattar ediniz?  Búl bizding elge astyrtyn jiberilgen qauqarly kýshterding qylyghy emes pe?
- Esep-qyisaptyng qanshalyqty dәldigin bilmeymin, múnday jaghdaydy payymdau ýshin derek kerek. Men onday dәiekti derekti bilmeymin. Búl oqighalardy bir qatargha tizu kerek dep oilamaymyn.   Qolda bar aqpar men nyshandargha qaraghanda, «uahhabittik» izdi de  kóre almay túrmyn. Lankestikke qatysty alsaq, onyng qúbylys retindegi basty nyshandarynyng biri  - josparly týrde qoghamdy qobaljytu. Eki oqighada da oghan qol jetkizildi, biraq osyghan ghana qarap, atalghan qylmystardy lankestik retinde atay almas edim. Úiymdasqan qylmystyq isting belgileri bar  - alghashqysynda da, songhysynda da. Eki qylmys ta, asa joghary úiymdyq dengeyi bar auqymdaghy toptyng ghana atqara alatyn sharuasy.   Qoryqshy men onyng otbasyna jasalghan qastandyqqa brakonerlerding qatysy baryn asa joghary senimmen qarastyrugha bolady. Al shekara beketi boyynsha - qanday da bir aiqyndyq atymen joq.

- Reseyding islam komiytetining tórbasshysy Geydar Djemәl Ortalyq Aziyadaghy lankestikke AQSh-tyn, Saud Arabiyasynyng arnauly qyzmetterining qatysy baryn joramaldap otyr.  Siz ne deysiz?
- Geydar Djemәl ýshin ol tek qana joramal bolghanymen Saud Arabiyasynyng әlemdik basty lankes kózderining biri ekendigi әldeqashan janalyq boludan qalghan.  Sonday-aq, Saud Arabiyasynyng  belgili bir shekteuli mólsherdegi ghana derbes memleket  ekendigi, kenirek alghanda - ol el jay ghana AQSh-tyng emes, AQSh sayasatyn ústanatyn transúlttyq alpauyt alqalardyng da jәne olardyng basty odaqtasy - Úlybritaniyanyng da klassikalyq satelliyti ekendigi de janalyq bolmay qaldy. Aytpaqshy, búl odaqtastardyng qaysysy basty rólde ekendigi de әli beymәlim. Saudtyq Araviya keminde 1980-1990 jyldardyng shebinen beri  lankestik úiymdar men atqarushylardy qarjylandyru, әzirleu men júmsau qyzmetin atqaryp keledi. Sauditter 1980-jyldarda Aughanstandaghy, 1990-jyldarda «Talibandy» qúru men qoldauda, Sheshenstandaghy soghystyn, SÚAR-daghy úighyrdyng astyrtyn lankestik  úiymyn qoldaudaghy jetekshi oiynshylardyng biri bolghany mәlim, ol koroldyqtyng Kashmir men Afrikadaghy kiykiljinge de aralasy barlyghy jóninde derekter bar.
- Qazaqstannyng keybir sayasattanushylarynyng aituynsha, (Marat Shiybútov, Aydos Sarym), bizding el iri auqymdaghy lankestik shayqas aldynda túr. Ekstremisterding basty nysanasy kýshtik qúrylymdar men shendik apparat ókilderi bolmaq. Arnauly qyzmet oryndarynyng ózderi de tayau arada elimizde lankestik әreketting kóbeyip ketkendigin joqqa shygharmaydy.  Búl jaytty AQSh-tyng Aughanstannan әskerin әketumen baylanystyrugha bolady ma?

- Men «iri auqymdaghy» degen sózdi mýmkin bolsa qoldanbas edim, al endi kýshtik qúrylymgha baghyttaludy alsaq, songhy kezderdegi, әsirese, ony byltyrghy  Tarazdaghy landy oqigha kórsetti.  Maqsat  - memleketti әlsiretu, búl jerde shendiler basty planda emes. Myghym arnauly qyzmetsiz, berik qúqyqkýzetu organdarynsyz, belgili bir dәrejede әskersiz - memleket óz tirligin toqtatatyny ras. Al lang isterding maqsaty - jekelegen sarbazdardy joyu emes, eng aldymen - osy qúzyrly úiymdar men qúrylymdardyng  qúramyn ýreylendiru. Ózderi men әriptesterining anduly ekenin biletin saqshylar ózderin qalay sezinbek? Qalay bolghanda da kýshtik qúrylymnyng qyzmettik qauqary osaldanady. Al búghan aqparattyq uyt qosylghanda, BAQ-tar maqsatty týrde jәne de kýshtik qúrylymdardyng basshylaryn esin tandyra synaghanda, amal joq bylay joramal jasaugha tura keledi:bomby jarghyshtar men sardar-sarbazdardy óltirip jýrgender  eshqanday da tolyqqandy tergeu nәtiyjelerin kýtpesten búqaralyq aqparat qúraldarynda generaldar men sarbazdargha dýrse qoya beretinder bir jospargha baghynghandar emes pe? Aqparattyq soghys pen aqparattyq qauipsizdik - bos sóz emes. Eger qazaqstandyq BAQ-tardyng songhy eki jyldaghy barlyq lankestik pen qylmysqa qatysty әreketine qaraghanda, men senimdi týrde  kóptegen BAQ-tardyng qyzmetin әlgi lanshyldarmen jәne basqa da qylmysty úiymdastyrushylarmen baylanysta baghalar edim.

Qazaqstanda lankesterding belsendiligin kýtuge bolady. Biraq ol AQSh pen NATO-nyng Aughanstannan әskerin әketumen baylanysta emes, әskery baqylaudyng ózgergen formaty bolady.  Lankester belsendiligin AQSh josparymen jәne Aughanstanmen shektesetin memleketter aumaghyna kóshiriletin túraqsyzdyqpen, әskery arazdyqty qosa alghandaghy jaghdaymen baylanystyra kýtu kerek.  Qazaqstan - osy jospar avtorlarynyng nysanasyna ilikken basym elderding biri, óitkeni, elding basshylyghy barynsha ýilesimdi syrtqy sayasat ústanugha tyrysady, Ózbekstan sekildi Reseymen qatynasty ýzip otyrghan joq, kerisinshe, euraziyalyq kirigu jobasyna baghyt alghan, jәne de Qytaymen aradaghy qatynastyng ondy boluyn qoldap otyrghan birden bir el. Álgi sauditterdin,ishki kiykiljindi qozdyratyn kez kelgen arandatu әreketteri arqyly basqa da faktorlardyng qolymen atqarylatyn lankester belsendiligining ósui  - syrtqy yryqty sayasatty tandaugha qatysty tólemning bir týri degen dúrys. Áytse de, men Qazaqstannyng qalauyn barynsha dúrys dep esepteymin. Ózbekstan, Újymdyq qauipsizdikten shygha otyryp, jay ghana damyldap aldy, merzimdi uaqytsha alystatty, biraq onyng aldynda da osynday synaq kýtip túr.

- Keybireuler, lankestik pen diny ekstremizmdi qazirgi kezde ushygha týsken biylikke talasu jolyndaghy toptar paydalanady degendi keltiredi. Siz qalay oilaysyz?

-  Lankesterding maqsatyn jogharyda aityp óttim. Birólshemdi qúbylys bolmaydy, lankesterding qyzmetin qazaqstandyq ishki sayasy kýshterdin, әsirese, eng әueli biylikke talas taraptardyng qoldanu mýmkindigin esepten eshqashan shygharmas edim.

Ángimelesken - Alma Shәripova

Qazaqshalaghan - Sergek Ersayyn

«Abay-aqparat»