Taghynda otyrghan jerinen selk etip atyp túrghan patsha jan-jaghynda eshkimning joq ekenin kórgen song baryp, taghyna qayta jayghasyp tereng oigha shomdy. Múny shoshytqan - kózi ilinip kezde kórgen týsi edi. Ol týsti nege joryryn bilmey bir sәtke qayta kózin ashty. Kózin qayta júmyp kórgen týsin kóz aldyna elestete bastady: aldyna kirgen ógey balasy búghan bajaylap qarap alyp, qolyn taqqa qaray jәimen sozyp sipay bastaghan sәtinde úshyp túrdy. Búl týsti osymen ekinshi ret kórip otyr. Osydan birneshe jyl búryn da asyrandy ýlken balasynyng osynday qylyghy úiqysyn shәiday ashqyzghan edi. Patshanyng jadyndaghy ótken jyldardyng ashy oqighalary qayta oyanghanday boldy.

Taghynda otyrghan jerinen selk etip atyp túrghan patsha jan-jaghynda eshkimning joq ekenin kórgen song baryp, taghyna qayta jayghasyp tereng oigha shomdy. Múny shoshytqan - kózi ilinip kezde kórgen týsi edi. Ol týsti nege joryryn bilmey bir sәtke qayta kózin ashty. Kózin qayta júmyp kórgen týsin kóz aldyna elestete bastady: aldyna kirgen ógey balasy búghan bajaylap qarap alyp, qolyn taqqa qaray jәimen sozyp sipay bastaghan sәtinde úshyp túrdy. Búl týsti osymen ekinshi ret kórip otyr. Osydan birneshe jyl búryn da asyrandy ýlken balasynyng osynday qylyghy úiqysyn shәiday ashqyzghan edi. Patshanyng jadyndaghy ótken jyldardyng ashy oqighalary qayta oyanghanday boldy.

Sol joly da týsinen shoshyp oyanghan patsha dereu ózining eng senimdi uәzirin shaqyrtyp, bolghan jaydy aityp bergen edi. Saraydaghylardyng arasynda «patshanyng kólenkesi» atanghan qysyq kóz uәzir oilana kele «ógey balanyz taghynyzgha qol salghaly jýr eken» dep týsin joryp berdi. Búl alghashqyda oghan seninkiremey, synay qarady. «Aghzam sizge aitugha bata almay jýr edim, biraq sol balanyzdyng múrager MEN degen sózdi jii aityp jýrgenin qúlaghym shaldy» dedi uәziri kózi jypylyqtap. Birden qaharyna mingen patsha jendet dep aiqaylay berip edi, uәziri «O, qúdirettim, bir sәt sózime qúlaq salynyzshy, jendetterinizding barlyghy sonyng adamdary ghoy, olar balanyzgha qaraghanda sizding basynyzdy shabugha beyil» dep jalbaryndy. Onda әskerbasyny shaqyr deyin dep ornynan túra bere onyng da sol qyzmetke әlgi balasynyng súrauymen otyrghany esine týsti, endeshe, kýzet bastyghyn dey bere sylq etip otyra qaldy. IYә, әzir anghardy ózining qaruly kýshterining bәrine sol balasyna jaqyn adamdardy qoyghan eken. Tipti jeke kýzetine de senimdi dep sonyng serigin qoyghanyn oilady. Patsha ózining dәrmensiz qalghanyn, halining mýshkil ekenin sezindi, boyyn belgisiz bir ýrey sezimi biylep aldy. Qúiqa tamyrlary shymyrlaghan patshanyng denesi de qalsh-qalsh etip múnday bishara kýige búryn-sondy týspegendiginen habar berip túrghanday-dy. «Ýlken balama jaqyn emes qolbasy, týmenbasylardan kim bar?» dep uәzirine qarady. Uәziri sonshama sardarlardyng arasynan ekeuining ghana esimin ataghanda, sharasyzdyqtan taghyna shalqayyp qúlaghan kýii qimylsyz qaldy. Patshanyng minezin bes sausaghynday biletin uәzir de tizerlep otyra qalyp jandy eskertkishke ainaldy.

Álden uaqytta baryp patshanyng jýzi jybyr etkendey bolghanda kózi júmuly bolsa da býkil bolmysymen, tynysymen patshagha qarap otyrghan uәzir bir kózin jәilap ashty. Ashty degeni bolmasa, qysyq kózining ashyq ne jabyq ekeni belgisiz edi. Osy bir qabiletin paydalanghan uәzir ashylghan kózimen patshanyng kózin júmghan kýii kýlimsirep otyrghanyn kórdi. Demek aghzam bir sheshim tapty degen oy kelui múng eken múnyng da jýzinde eriksiz kýlki ýiirildi! Kýlmegende qaytsin. Eger alay-búlay bolyp әlgi balasy taqty tartyp alsa kýiimiz ne bolady eken dep jýrgen uәzirge patshanyng taghynda úzaq otyra bergeni tiyimdi. Patshanyng balamdy shaqyr degen sózinen keyin oiyn jalma-jan jinaghan uәzir qúp bolady, aghzam, dep ýsh ret enkeyip basyn tómen salbyratqan kýii shyghyp ketti.

Aldynda túrghan balasyna syn kózben qaraghan patsha myna adamnyng kezinde ózi alghash ret kórgen iymenshek, birtogha, momyn jigitten әldeqashan ózgerip ketkenin bayqady. Balasy aldynda basqalar siyaqty jorghalamay sening kýning bituge, al mening kýnim tuugha tayau degen senimmen alshang basyp túrghanday sezildi. Ádettegidey jyly júmsaq sózben, mayda tilimen amandyq-saulyq súrap bolghan son, patsha balasyna qarap «sen dýnie bólisinen men kesh qaldym, maghan azyraq ýles tiydi dep maghan ókpe aityp jýrgenindi ishim sezedi, biraq, endi ózing úmtylmasang myna zamanda men saghan qalay auzyna salyp beremin» dep bir nәrseden emeksitken әngimening shetin shyghardy. Dýnie degendi estigen anqau әri danghoy balasy «úmtylyp-aq jýrmin ghoy, ne iste deysiz?» degen súraqty qoydy. Kýtkeni de osy súraq bolyp túrghan patsha lәm-mim demedi, oilanyp baryp balasyna qarap «jan-jaghyna qarasay, osy elding bәri seniki qalaghanyndy al, anau qazynashyda úrlyq dýnie kóp degendi qúlaghym shaldy...» dep sózining ayaghyn jútyp qoydy. Balasy týsindim ne aitqynyz kelgenin degendey ray tanytyp yrjalaq-yrjalaq etken kýii shyghyp ketti.

Patshanyng taghynyng aldynda aryqsha kelgen, domalaq jýzdi, kishkene dóngelek kózdi, shashynyng aldy týsip qasqalanyp qalghan bir adam otyr. Búl qazynashy bolatyn. Aghzamgha ana balanyz mening dýniyeme qol súghuda dep dat aita kelipti. Patsha búl endi ekeuinning arandaghy mәsele, ózdering sheshsendershi, men tarapsyz qalayyn dep qysqa qayyrdy. Qazynashy basyn iyzegen kýii shyghyp ketti, jýzinde ókpening taby bary anyq bilinip túrdy. Ol ketken song patsha әlginde óz-ózine riza bolyp kýlimsiretken strategiyasyn qayta oilandy. IYә, bәri dúp-dúrys. Balasyna tike barugha bolmaydy. Sondyqtan ol әumeserdi әlsiretu ýshin bireumen soghystyru kerek dep oilaghan. Oilana kele ainalasyndaghy qyryq uәzirding ishinde osy qazynashynyng kandidatyna toqtalghan. Óitkeni qazynashynyng saraydyng ishinde de syrtynda da serikteri kóp әri qabileti de basqalardan oq boyy ozyq. Onyng ýstine basqalardy óz pikirine ilandyra biler qasiyeti de bar. Sondyqtan oghan balasyna narazy saraydaghy barlyq әmirler men bekter de kómektesedi dep josparlaghandy. Osynday sebepterge baylanysty balasyn әlsiretse bir әlsireter osy bolar dep qazynashygha aidap salghandy. Sóitip ekeuining arasyna ot tastaghan bolatyn. Úzamay múnyng ýlken balasy bir jaq, arasynda basqa balalary da bar qalghan barlyq saray serkeleri bir jaq bolghan soghys bastaldy da ketti.

Kóp ótpey-aq aitqany aiday keldi. Soghys balasyn da, sarayda múnyng taghynan bolashaqta dәmesi bar-au degen basqasynyng da abyroylaryn airanday tókti. Ýsti-basy bylghanbaghan sau eshkim qalmady. Ár kýni soghystyng maydanyna bir tóre qosylyp qangha belshesinen batqan sayyn patsha mәz bola týsti. Osy bir sәtti tiyimdi paydalanyp jaralanghan, bylghanghan, kirlengen ózine únamsyz bekterden sarayyn tazartyp aldy. Bәrinen búryn әskerin rettep alghanyn aitsayshy. Balasyna jaqyn qolbasylardyng barlyghyn soghys barysynda shetinen shettete otyryp, ózine jaqyn adamdardy qoyyp ýlgerdi.

Degenmen, soghys búl kýtkendegiden әldeqayda alapat boldy. Atylghan, laqtyrylghan oqtardyng keybiri búghan da ziyanyn tiygizbey qoymady. Sondyqtan ózining kózdegen maqsatyna jetip, sarayyn tazalap bolghannan keyin, soghys endi úzasa bәrimizdi jútady degen jerge kelgende uәzirin shaqyryp alyp, maydandy toqtatudy búiyrdy. Uәziri «aghzam qalay toqtatamyz, búl baqylaudan shyghyp ketti ghoy» dedi antarylyp. Patsha әli shalasyng ghoy degen kózben uәzirine bir qarap alyp, «birin abaqtygha jabyndar, ekinshisin elden alastatyndar», sonda alapat ózinen ózi shoqqa ainalady dedi. Uәziri basyn shayqap, patsham ghúlamasyz ghoy degen oidy kózimen aitqan kýii әmirin oryndaugha kiristi. Patshanyng kómeyine kelgen oidy tiline týsirmey oqityn dәrejege jetken kólenke uәzirge kimning qamalatyny, kimning  aydalatyny anyq edi...

IYә, otty mazdatyp jaghyp otyrghan ekeuin alastatsa órt sónip shoq bolyp jatady. Al ol shoq túra bersin әli de paydasy bolar degen oidyng jetegine ergen patsha óz-ózine masattanghan kýii taghyna jayghasty.

«Abay-aqparat»