تاعىندا وتىرعان جەرىنەن سەلك ەتىپ اتىپ تۇرعان پاتشا جان-جاعىندا ەشكىمنىڭ جوق ەكەنىن كورگەن سوڭ بارىپ، تاعىنا قايتا جايعاسىپ تەرەڭ ويعا شومدى. مۇنى شوشىتقان - كوزى ءىلىنىپ كەزدە كورگەن ءتۇسى ەدى. ول ءتۇستى نەگە جورىرىن بىلمەي ءبىر ساتكە قايتا كوزىن اشتى. كوزىن قايتا جۇمىپ كورگەن ءتۇسىن كوز الدىنا ەلەستەتە باستادى: الدىنا كىرگەن وگەي بالاسى بۇعان باجايلاپ قاراپ الىپ، قولىن تاققا قاراي جايمەن سوزىپ سيپاي باستاعان ساتىندە ۇشىپ تۇردى. بۇل ءتۇستى وسىمەن ەكىنشى رەت كورىپ وتىر. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن دا اسىراندى ۇلكەن بالاسىنىڭ وسىنداي قىلىعى ۇيقىسىن ءشايداي اشقىزعان ەدى. پاتشانىڭ جادىنداعى وتكەن جىلداردىڭ اششى وقيعالارى قايتا ويانعانداي بولدى.

تاعىندا وتىرعان جەرىنەن سەلك ەتىپ اتىپ تۇرعان پاتشا جان-جاعىندا ەشكىمنىڭ جوق ەكەنىن كورگەن سوڭ بارىپ، تاعىنا قايتا جايعاسىپ تەرەڭ ويعا شومدى. مۇنى شوشىتقان - كوزى ءىلىنىپ كەزدە كورگەن ءتۇسى ەدى. ول ءتۇستى نەگە جورىرىن بىلمەي ءبىر ساتكە قايتا كوزىن اشتى. كوزىن قايتا جۇمىپ كورگەن ءتۇسىن كوز الدىنا ەلەستەتە باستادى: الدىنا كىرگەن وگەي بالاسى بۇعان باجايلاپ قاراپ الىپ، قولىن تاققا قاراي جايمەن سوزىپ سيپاي باستاعان ساتىندە ۇشىپ تۇردى. بۇل ءتۇستى وسىمەن ەكىنشى رەت كورىپ وتىر. وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن دا اسىراندى ۇلكەن بالاسىنىڭ وسىنداي قىلىعى ۇيقىسىن ءشايداي اشقىزعان ەدى. پاتشانىڭ جادىنداعى وتكەن جىلداردىڭ اششى وقيعالارى قايتا ويانعانداي بولدى.

سول جولى دا تۇسىنەن شوشىپ ويانعان پاتشا دەرەۋ ءوزىنىڭ ەڭ سەنىمدى ءۋازىرىن شاقىرتىپ، بولعان جايدى ايتىپ بەرگەن ەدى. سارايداعىلاردىڭ اراسىندا «پاتشانىڭ كولەڭكەسى» اتانعان قىسىق كوز ءۋازىر ويلانا كەلە «وگەي بالاڭىز تاعىڭىزعا قول سالعالى ءجۇر ەكەن» دەپ ءتۇسىن جورىپ بەردى. بۇل العاشقىدا وعان سەنىڭكىرەمەي، سىناي قارادى. «اعزام سىزگە ايتۋعا باتا الماي ءجۇر ەدىم، بىراق سول بالاڭىزدىڭ مۇراگەر مەن دەگەن ءسوزدى ءجيى ايتىپ جۇرگەنىن قۇلاعىم شالدى» دەدى ءۋازىرى كوزى جىپىلىقتاپ. بىردەن قاھارىنا مىنگەن پاتشا جەندەت دەپ ايقايلاي بەرىپ ەدى، ءۋازىرى «و، قۇدىرەتتىم، ءبىر ءسات سوزىمە قۇلاق سالىڭىزشى، جەندەتتەرىڭىزدىڭ بارلىعى سونىڭ ادامدارى عوي، ولار بالاڭىزعا قاراعاندا ءسىزدىڭ باسىڭىزدى شابۋعا بەيىل» دەپ جالبارىندى. وندا اسكەرباسىنى شاقىر دەيىن دەپ ورنىنان تۇرا بەرە ونىڭ دا سول قىزمەتكە الگى بالاسىنىڭ سۇراۋىمەن وتىرعانى ەسىنە ءتۇستى، ەندەشە، كۇزەت باستىعىن دەي بەرە سىلق ەتىپ وتىرا قالدى. ءيا، ءازىر اڭعاردى ءوزىنىڭ قارۋلى كۇشتەرىنىڭ بارىنە سول بالاسىنا جاقىن ادامداردى قويعان ەكەن. ءتىپتى جەكە كۇزەتىنە دە سەنىمدى دەپ سونىڭ سەرىگىن قويعانىن ويلادى. پاتشا ءوزىنىڭ دارمەنسىز قالعانىن، ءحالىنىڭ مۇشكىل ەكەنىن سەزىندى، بويىن بەلگىسىز ءبىر ۇرەي سەزىمى بيلەپ الدى. قۇيقا تامىرلارى شىمىرلاعان پاتشانىڭ دەنەسى دە قالش-قالش ەتىپ مۇنداي بيشارا كۇيگە بۇرىن-سوڭدى تۇسپەگەندىگىنەن حابار بەرىپ تۇرعانداي-دى. «ۇلكەن بالاما جاقىن ەمەس قولباسى، تۇمەنباسىلاردان كىم بار؟» دەپ ۋازىرىنە قارادى. ءۋازىرى سونشاما ساردارلاردىڭ اراسىنان ەكەۋىنىڭ عانا ەسىمىن اتاعاندا، شاراسىزدىقتان تاعىنا شالقايىپ قۇلاعان كۇيى قيمىلسىز قالدى. پاتشانىڭ مىنەزىن بەس ساۋساعىنداي بىلەتىن ءۋازىر دە تىزەرلەپ وتىرا قالىپ جاندى ەسكەرتكىشكە اينالدى.

الدەن ۋاقىتتا بارىپ پاتشانىڭ ءجۇزى جىبىر ەتكەندەي بولعاندا كوزى جۇمۋلى بولسا دا بۇكىل بولمىسىمەن، تىنىسىمەن پاتشاعا قاراپ وتىرعان ءۋازىر ءبىر كوزىن ءجايلاپ اشتى. اشتى دەگەنى بولماسا، قىسىق كوزىنىڭ اشىق نە جابىق ەكەنى بەلگىسىز ەدى. وسى ءبىر قابىلەتىن پايدالانعان ءۋازىر اشىلعان كوزىمەن پاتشانىڭ كوزىن جۇمعان كۇيى كۇلىمسىرەپ وتىرعانىن كوردى. دەمەك اعزام ءبىر شەشىم تاپتى دەگەن وي كەلۋى مۇڭ ەكەن مۇنىڭ دا جۇزىندە ەرىكسىز كۇلكى ءۇيىرىلدى! كۇلمەگەندە قايتسىن. ەگەر الاي-بۇلاي بولىپ الگى بالاسى تاقتى تارتىپ السا كۇيىمىز نە بولادى ەكەن دەپ جۇرگەن ۋازىرگە پاتشانىڭ تاعىندا ۇزاق وتىرا بەرگەنى ءتيىمدى. پاتشانىڭ بالامدى شاقىر دەگەن سوزىنەن كەيىن ويىن جالما-جان جيناعان ءۋازىر قۇپ بولادى، اعزام، دەپ ءۇش رەت ەڭكەيىپ باسىن تومەن سالبىراتقان كۇيى شىعىپ كەتتى.

الدىندا تۇرعان بالاسىنا سىن كوزبەن قاراعان پاتشا مىنا ادامنىڭ كەزىندە ءوزى العاش رەت كورگەن يمەنشەك، بىرتوعا، مومىن جىگىتتەن الدەقاشان وزگەرىپ كەتكەنىن بايقادى. بالاسى الدىندا باسقالار سياقتى جورعالاماي سەنىڭ كۇنىڭ بىتۋگە، ال مەنىڭ كۇنىم تۋعا تاياۋ دەگەن سەنىممەن الشاڭ باسىپ تۇرعانداي سەزىلدى. ادەتتەگىدەي جىلى جۇمساق سوزبەن، مايدا تىلىمەن اماندىق-ساۋلىق سۇراپ بولعان سوڭ، پاتشا بالاسىنا قاراپ «سەن دۇنيە بولىسىنەن مەن كەش قالدىم، ماعان ازىراق ۇلەس ءتيدى دەپ ماعان وكپە ايتىپ جۇرگەنىڭدى ءىشىم سەزەدى، بىراق، ەندى ءوزىڭ ۇمتىلماساڭ مىنا زاماندا مەن ساعان قالاي اۋزىڭا سالىپ بەرەمىن» دەپ ءبىر نارسەدەن ەمەكسىتكەن اڭگىمەنىڭ شەتىن شىعاردى. دۇنيە دەگەندى ەستىگەن اڭقاۋ ءارى داڭعوي بالاسى «ۇمتىلىپ-اق ءجۇرمىن عوي، نە ىستە دەيسىز؟» دەگەن سۇراقتى قويدى. كۇتكەنى دە وسى سۇراق بولىپ تۇرعان پاتشا ءلام-ميم دەمەدى، ويلانىپ بارىپ بالاسىنا قاراپ «جان-جاعىڭا قاراساي، وسى ەلدىڭ ءبارى سەنىكى قالاعانىڭدى ال، اناۋ قازىناشىدا ۇرلىق دۇنيە كوپ دەگەندى قۇلاعىم شالدى...» دەپ ءسوزىنىڭ اياعىن جۇتىپ قويدى. بالاسى ءتۇسىندىم نە ايتقىڭىز كەلگەنىن دەگەندەي راي تانىتىپ ىرجالاق-ىرجالاق ەتكەن كۇيى شىعىپ كەتتى.

پاتشانىڭ تاعىنىڭ الدىندا ارىقشا كەلگەن، دومالاق ءجۇزدى، كىشكەنە دوڭگەلەك كوزدى، شاشىنىڭ الدى ءتۇسىپ قاسقالانىپ قالعان ءبىر ادام وتىر. بۇل قازىناشى بولاتىن. اعزامعا انا بالاڭىز مەنىڭ دۇنيەمە قول سۇعۋدا دەپ دات ايتا كەلىپتى. پاتشا بۇل ەندى ەكەۋىڭنىڭ اراڭداعى ماسەلە، وزدەرىڭ شەشسەڭدەرشى، مەن تاراپسىز قالايىن دەپ قىسقا قايىردى. قازىناشى باسىن يزەگەن كۇيى شىعىپ كەتتى، جۇزىندە وكپەنىڭ تابى بارى انىق ءبىلىنىپ تۇردى. ول كەتكەن سوڭ پاتشا الگىندە ءوز-وزىنە ريزا بولىپ كۇلىمسىرەتكەن ستراتەگياسىن قايتا ويلاندى. ءيا، ءبارى دۇپ-دۇرىس. بالاسىنا تىكە بارۋعا بولمايدى. سوندىقتان ول اۋمەسەردى السىرەتۋ ءۇشىن بىرەۋمەن سوعىستىرۋ كەرەك دەپ ويلاعان. ويلانا كەلە اينالاسىنداعى قىرىق ءۋازىردىڭ ىشىندە وسى قازىناشىنىڭ كانديداتىنا توقتالعان. ويتكەنى قازىناشىنىڭ سارايدىڭ ىشىندە دە سىرتىندا دا سەرىكتەرى كوپ ءارى قابىلەتى دە باسقالاردان وق بويى وزىق. ونىڭ ۇستىنە باسقالاردى ءوز پىكىرىنە يلاندىرا بىلەر قاسيەتى دە بار. سوندىقتان وعان بالاسىنا نارازى سارايداعى بارلىق امىرلەر مەن بەكتەر دە كومەكتەسەدى دەپ جوسپارلاعاندى. وسىنداي سەبەپتەرگە بايلانىستى بالاسىن السىرەتسە ءبىر السىرەتەر وسى بولار دەپ قازىناشىعا ايداپ سالعاندى. ءسويتىپ ەكەۋىنىڭ اراسىنا وت تاستاعان بولاتىن. ۇزاماي مۇنىڭ ۇلكەن بالاسى ءبىر جاق، اراسىندا باسقا بالالارى دا بار قالعان بارلىق ساراي سەركەلەرى ءبىر جاق بولعان سوعىس باستالدى دا كەتتى.

كوپ وتپەي-اق ايتقانى ايداي كەلدى. سوعىس بالاسىن دا، سارايدا مۇنىڭ تاعىنان بولاشاقتا دامەسى بار-اۋ دەگەن باسقاسىنىڭ دا ابىرويلارىن ايرانداي توكتى. ءۇستى-باسى بىلعانباعان ساۋ ەشكىم قالمادى. ءار كۇنى سوعىستىڭ مايدانىنا ءبىر تورە قوسىلىپ قانعا بەلشەسىنەن باتقان سايىن پاتشا ءماز بولا ءتۇستى. وسى ءبىر ءساتتى ءتيىمدى پايدالانىپ جارالانعان، بىلعانعان، كىرلەنگەن وزىنە ۇنامسىز بەكتەردەن سارايىن تازارتىپ الدى. بارىنەن بۇرىن اسكەرىن رەتتەپ العانىن ايتسايشى. بالاسىنا جاقىن قولباسىلاردىڭ بارلىعىن سوعىس بارىسىندا شەتىنەن شەتتەتە وتىرىپ، وزىنە جاقىن ادامداردى قويىپ ۇلگەردى.

دەگەنمەن، سوعىس بۇل كۇتكەندەگىدەن الدەقايدا الاپات بولدى. اتىلعان، لاقتىرىلعان وقتاردىڭ كەيبىرى بۇعان دا زيانىن تيگىزبەي قويمادى. سوندىقتان ءوزىنىڭ كوزدەگەن ماقساتىنا جەتىپ، سارايىن تازالاپ بولعاننان كەيىن، سوعىس ەندى ۇزاسا ءبارىمىزدى جۇتادى دەگەن جەرگە كەلگەندە ءۋازىرىن شاقىرىپ الىپ، مايداندى توقتاتۋدى بۇيىردى. ءۋازىرى «اعزام قالاي توقتاتامىز، بۇل باقىلاۋدان شىعىپ كەتتى عوي» دەدى اڭتارىلىپ. پاتشا ءالى شالاسىڭ عوي دەگەن كوزبەن ۋازىرىنە ءبىر قاراپ الىپ، «ءبىرىن اباقتىعا جابىڭدار، ەكىنشىسىن ەلدەن الاستاتىڭدار»، سوندا الاپات وزىنەن ءوزى شوققا اينالادى دەدى. ءۋازىرى باسىن شايقاپ، پاتشام عۇلاماسىز عوي دەگەن ويدى كوزىمەن ايتقان كۇيى ءامىرىن ورىنداۋعا كىرىستى. پاتشانىڭ كومەيىنە كەلگەن ويدى تىلىنە تۇسىرمەي وقيتىن دارەجەگە جەتكەن كولەڭكە ۋازىرگە كىمنىڭ قامالاتىنى، كىمنىڭ  ايدالاتىنى انىق ەدى...

ءيا، وتتى مازداتىپ جاعىپ وتىرعان ەكەۋىن الاستاتسا ءورت ءسونىپ شوق بولىپ جاتادى. ال ول شوق تۇرا بەرسىن ءالى دە پايداسى بولار دەگەن ويدىڭ جەتەگىنە ەرگەن پاتشا ءوز-وزىنە ماساتتانعان كۇيى تاعىنا جايعاستى.

«اباي-اقپارات»