QR Memlekettik hatshysy,
Ahmet Baytúrsynúlynyng 150 jyldyq mereytoyy
jónindegi memlekettik komissiya
tóraghasy Erlan Qarinning nazaryna!

«Qinamaydy abaqtygha japqany, 
Qinamaydy dargha asqany atqany. 
Maghan auyr osylardyng bәrinen,
Óz aulymnyng itteri ýrip qapqany!»
Ahmet Baytúrsynúly

Byltyr, 2021 jyly jeltoqsanda QR Parlamenti Mәjilisi jalpy otyrysynda Últ ústazy, Alash kósemi Ahmet Baytúrsynúlynyng 150 jyldyghyna baylanysty QR Premier-ministrining orynbasary E.Toghjanovqa «Aq jol» fraksiyasynyng deputattyq saualyn joldaghan edik.

Onda biz 150 jyldyghy әlemdik dengeyde YuNESKO boyynsha atalyp ótetin Ahmet Baytúrsynúly mereytoyynyng elimiz ýshin erekshe manyzyn bayanday kelip, týiininde Ýkimetke 17 úsynys jasaghan edik.

Sonyng eng birinshisi:

«1.Ahmet Baytúrsynúlynyng tughan audany men auylyn jandandyru ýshin tughan jerinde memorialdyq keshen salu kerek», - degen úsynys bolatyn.

Sonymen birge: «Últ ústazynyng enseli eskertkishi tek Qostanaymen, qos astanamen ghana shektelmeui kerek! Býkil Túrannyng túlghasy derlik Ahannyng eskertkishi Týrki әlemining ordasy Týrkistanda, alghashqy astanamyzdyng biri Qyzylordada, Shymkentte, barlyq oblys ortalyqtarynda da túruy tiyis! Týrkiyada Ankarada, Reseyde Orynborda, Ózbekstanda Tashkentte, Ázirbayjanda Bakude eskertkishterun ornatugha qol jetkizu kerek», - dep atap kórsetip, úsynys jasaghan edik.

Al Ýkimet basshysynyng orynbasary E.Toghjanovtyn  deputattyq saualymyzgha jaqynda bergen jauabynda da búl úsynystarymyzdy qoldau tapty.

«Últ ústazy, qazaq tili bilimining atasy, «Alash» qozghalysynyng qayratkeri Ahmet Baytúrsynúlynyng 150 jyldyq mereytoyyna qatysty deputattyq saualdy qarap, mynany habarlaymyn:

Ahmet Baytúrsynúlynyng 150 jyldyq mereytoyy jóninde kelesi júmystar atqaryluda.

Qazaqstan Respublikasy Preziydentining 2021 jylghy 19 mausymdaghy №624 Jarlyghyna sәikes Ahmet Baytúrsynúlynyng 150 jyldyq mereytoyyn dayyndau jәne ótkizu jónindegi memlekettik komissiya (búdan әri – Komissiya) qúrylyp, Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik hatshysy atalghan komissiya tóraghasy bolyp belgilendi. 2021 jylghy 27 qazanda Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik hatshysy tóraghalyghymen ótken Memlekettik komissiya otyrysynda Ahmet Baytúrsynúlynyng 150 jyldyq mereytoyyn dayyndau jәne ótkizu jónindegi jalpyrespublikalyq jospar (búdan әri – Jospar) bekitildi.

Josparda Ahmet Baytúrsynúlynyng shygharmashylyq múralaryn halyqaralyq, respublikalyq jәne ónirlik dengeyde nasihattau maqsatynda ghylymi, mәdeni-aghartushylyq, aqparattyq-imidjdik is-sharalar qamtylghan.

Atalghan josparda deputattyq saualda kóterilgen birqatar mәseleler qarastyrylghan», - deydi.

Josparda qarastyrylghan mәselelerding aldynghy qatarynda «Qostanay oblysynyng aumaghynda Ahmet Baytúrsynúlynyng memorialdyq keshenin salu» bar ekenin jazady.

Sonymen qatar, viyse-premier «Ahmet Baytúrsynúlynyng eskertkishin ornatu mәselesi de Núr-Súltan, Almaty, Shymkent qalalarynda jәne oblys ortalyqtarynda qoldanystaghy zannama talaptaryna sәikes jýzege asyrylady.

Al Týrkiyanyng Ankara qalasynda, Reseyding Orynbor qalasynda Ahmet Baytúrsynúlynyng eskertkishin ornatu mәselesin qarastyru atalghan josparda qamtylghan», - dep naqty jauap beredi.

Ýkimet basshysynyng orynbasary E. Toghjanovtyng búl jauabyn biz:

«Ahang auylyna baratyn jol kýrdeli jóndelip, memorialdyq keshen salynady» degen taqyryppen «Qazaq ýni» gazeti men últtyq portalyna quana jariyalaghan bolatynbyz. Ony kóptegen belgili qazaq BAQ-tary kóshirip basqan edi.

«ÓZ AUYLYMNYNG ITTERINING QAPQANY…»

Biraq, keshe elding quanyshyn su sepkendey suyq habar jetti suyq ólke Qostanaydan. Ahannyng tughan oblysy ortalyghynda ótken Qoghamdyq kenes Ahmet Baytúrsynúlynyng memorialdyq keshenin salugha jәne Orynbor qalasynda eskertkishin ornatugha qarsy shyghypty. Qoghamdyq kenes osy úigharymdy qoldap dauys beripti.

Syltaulary – «qarjy jetpeydi- mys…»

Parlament Mәjilisining bir top deputattarynyng («Aq jol» fraksiyasy týgel jәne «Núr Otan» fraksiyasynyng birneshe deputaty) Ýkimetke jasaghan saualynda biz: «Ahannyn toyynan eshqaysymyz ayanyp qalmauymyz kerek! Últtyng Úly Ústazy Ahannyng toyynda shappaghanda, qayda shabamyz?!. Búl bizding eldigimizdi bildiretin erekshe toy boluy tiyis!», - dep eldi birlese qoldaugha shaqyrghan bolatynbyz.

Yaghni, «Ahannyng toyynan ayaghandy it jesin» degen edik. Endi mine, Ahmet Baytúrsynúly tughan ólkening Qoghamdyq kenes mýsheleri, yaghny «jerlesteri» Últ kósemine qimaghan qarjyny itke jegizeyin dep otyr…

Múnday qoghamdyq kenesti taratyp jiberu kerek! Anyq taratyp jiberse, ókine qoyatyn adam tabylmaydy-au elimizden, qayta quanbasa…

Sonda kimder qarsy shyqqan deysizder ghoy?!.

Ózge tilde sóileytin ózimizding «ógeyler».

«-Bezuslovno, 2022 god dlya nas osobennyi. My vse gordimsya nashim zemlyakom y osoznaem ego znachimosti. No po povodu memorialinogo kompleksa hochetsya skazati, chto dlya oblastnogo budjeta eto neposilinye traty. Pry vsem uvajeniy k Ahmetu Baytursynovu ya predlagay iskluchiti etot punkt iz plana, – predlojila Dinara Utebaeva» - dep jazady «Nash Kostanay» gazeti.

Alash kósemi, Últtyng úly ústazyn tek «belgili jerles» retinde «tanityn» D.Utebaeva degendi T.Iskandirova degen bireu qostay jóneledi. Ol memorial keshenin salugha Ahmet Baytúrsynúlynyng auyly oblys ortalyghynan alystyghyn syltauratady. Al Orynborgha Ahannyng eskertkishin qoyghansha, «sondaghy uchiliyshege eskertkish taqta qoysaq jetedi», - dep auzyn qu shóppen sýrtedi.

Al memlekettik mereytoydyng josparyn tanystyrghan Qostanay oblystyq mәdeniyet basqarmasy basshysy Erlan Kalmakov ta memorialdyq keshen men Orynborda eskertkish salugha qarsylardyng әuenine jyldam tónkerilip týsedi.

«Jergilikti túrghyndar da osynday pikirde», - dep quana quattap qoyady Últ ústazyn úlyqtaugha qarsylardy.

Álemde barlyq elde Últtyng úly túlghalarynyng memorialdyq kesheni eng aldymen olardyng tughan jerinde bolady. Kiyeli Jiydebaydy oblys ortalyghynan tym alysta dep Úly Abaydyng memorialdyq keshenin Óskemennen nemese Semeyden salghan joqpyz ghoy. Úlylargha taghzym etu ýshin el alysty jaqyndatyp, Abay auylyna barady. Sol sekildi Últtyng úly kósemi Ahmet Baytúrsynúlynyng әruaghyna taghzym etu ýshin alystaghy Ahmet auylyna baruy kerek. Sondyqtan da biz: «Tәuelsizdik ruhynda tәrbiyelengen kez kelgen әkim Qostanay ónirin basqarugha kelgende eng aldymen Alash kósemderi Ahang men Jahannyng tughan jerine baryp, Últtyng úly túlghalaryna taghzym etui etui jazylmaghan zan! Qazir Alash kósemderining auylyna baratyn jol joq! Álem boyynsha elulikke kirdik dep, ekpindep, qyryqtyqty qyryp tastap, endi otyzdyqqa kiruge omyraulap otyrghan, Tәuelsizdigine 30 jyl tolghan Qazaq Elinde Últ kósemderining tughan jerine baratyn jol joq. «Áruaq razy bolmay, tiri jarymaydy» dep ósken imandy el emespiz be? Úlylaryn úlyqtay almaghan elding bolashaghy kýmәndi ekenin úmytpayyq», - dep dabyl qaqtyq.

Ahmet auylyna memorialdyq keshen salynsa jol da salynady, keletin sayahatshylar da kóbeyedi, infraqúrylymdar jasalyp, alystaghy auylgha jan bitedi.

Biz sondyqtan da, taghy da qaytalap aitamyz: «Ahmet Baytúrsynúlynyng tughan audany men auylyn jandandyru ýshin tughan jerinde memorialdyq keshen salu kerek», - dep atap kórsettik qoy.

Sonda Qazaqstan Respublikasy Preziydenti Q. Toqaevtyng Jarlyghymen qúrylghan,

QR Memlekettik hatshysy Erlan Qarin basqaratyn memlekettik komissiyanyng Ahmet Baytúrsynúlynyng 150 jyldyq mereytoyyn dayyndau jәne ótkizu jónindegi jalpyrespublikalyq josparynda jәne alghashqy otyrystarynda naqty belgilenip, sheshilgen, Ýkimet basshysy orynbasary E.Toghjanovtyng bir top parlament deputattary saualyna bergen jauabynda jasalatyny aiqyn aitylghan Últtyng ruhany kósemining memorialdyq kesheni men Orynbordaghy eskertkishi taghdyryn Qostanaydaghy Utebaeva men Iskanderova degender bastaghan Qoghamdyq kenes sheshe salady ma?

Últtyq mýddeni úlyqtaugha qarsy shyqqan búl ekeui qanday oblystyq mәslihat deputattary? Qay partiyanyng ókilderi?!.

Últ kósemi shyqqan ólkening últ ziyalylary qayda? Kileng esimderin eshkim tanymaytyn belgisizderden jinap, qúrap alghan, Tәuelsizdik alghanymyzgha 30 jyldan assa da, júmys tili memlekettik tilde emes - Resey tilinde ótetin Qostanay oblysynyng Qoghamdyq kenesinde nege Últ ústazyn qorghap, bas kóterer bir adam joq?!. Mysaly, sol ónirge ghana emes, esimderi elimizge belgili qalamger-qayratkerler, últtyq mýddemizdi qorghauda búghyp qalmaytyn Aqylbek Shayahmet, Serikbay Ospanov, Ásiya Berkenova, Naghashybay Múqatov, jurnalist Janúzaq Ayazbekov, ólketanushy Amandyq Ámirhamzinderdi nege kirgizbegen búl keneske?

Búdan 84 jyl búryn, 1938 jyly Kenes imperiyasynyng qandy zúlmaty kezinde atylghan Alash kósemi Ahmet Baytúrsynúly ózderi armandap, sol ýshin sanaly týrde qúrbandyqqa barghan Tәuelsiz Qazaq elinde taghy da osylay túsaulaugha tap bolamyn dep oilamaghan shyghar…

Ahmet Baytúrsynúlynyng azapty jyldarda týrmede jatqanda jazghan jyry:

«Qinamaydy abaqtygha japqany, 
Qinamaydy dargha asqany atqany. 
Maghan auyr osylardyng bәrinen, 
Óz aulymnyng itteri ýrip qapqany!»-

degen janayqayyn Qoghamdyq kenes mýshelerine oqyp beretin bir «jerlesi» tabylmaghan ba?!.

Tayauda ghana Ahmet Baytúrsynúlynyng tughan jerine baryp, elmen kezdesip, kóptegen iygi sharalardyng jasalatynyna, onyng ishinde memorialdyq keshen de bar, uәde berip kelgen Qostanay oblysy әkimi Arhiymed Múqanbetov búl Qoghamdyq kenesting shiyki sheshimine baylanysty óz ústanymyn aitady dep kýtemiz.

Qoghamdyq kenes qoghamnyn, yaghny halyqtyng ýni bolyp, әkimdik eng aldymen últ mýddesin qorghauy tiyis!

Qazybek Isa,

aqyn, QR Parlamenti Mәjilisi deputaty

Abai.kz