قر مەملەكەتتىك حاتشىسى،
احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى
جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا
توراعاسى ەرلان قاريننىڭ نازارىنا!

«قينامايدى اباقتىعا جاپقانى، 
قينامايدى دارعا اسقانى اتقانى. 
ماعان اۋىر وسىلاردىڭ بارىنەن،
ءوز اۋلىمنىڭ يتتەرى ءۇرىپ قاپقانى!»
احمەت بايتۇرسىنۇلى

بىلتىر، 2021 جىلى جەلتوقساندا قر پارلامەنتى ءماجىلىسى جالپى وتىرىسىندا ۇلت ۇستازى، الاش كوسەمى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىعىنا بايلانىستى قر پرەمەر-ءمينيسترىنىڭ ورىنباسارى ە.توعجانوۆقا «اق جول» فراكتسياسىنىڭ دەپۋتاتتىق ساۋالىن جولداعان ەدىك.

وندا ءبىز 150 جىلدىعى الەمدىك دەڭگەيدە يۋنەسكو بويىنشا اتالىپ وتەتىن احمەت بايتۇرسىنۇلى مەرەيتويىنىڭ ەلىمىز ءۇشىن ەرەكشە ماڭىزىن بايانداي كەلىپ، تۇيىنىندە ۇكىمەتكە 17 ۇسىنىس جاساعان ەدىك.

سونىڭ ەڭ ءبىرىنشىسى:

«1.احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۋعان اۋدانى مەن اۋىلىن جانداندىرۋ ءۇشىن تۋعان جەرىندە مەموريالدىق كەشەن سالۋ كەرەك»، - دەگەن ۇسىنىس بولاتىن.

سونىمەن بىرگە: «ۇلت ۇستازىنىڭ ەڭسەلى ەسكەرتكىشى تەك قوستانايمەن، قوس استانامەن عانا شەكتەلمەۋى كەرەك! بۇكىل تۇراننىڭ تۇلعاسى دەرلىك احاڭنىڭ ەسكەرتكىشى تۇركى الەمىنىڭ ورداسى تۇركىستاندا، العاشقى استانامىزدىڭ ءبىرى قىزىلوردادا، شىمكەنتتە، بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا دا تۇرۋى ءتيىس! تۇركيادا انكارادا، رەسەيدە ورىنبوردا، وزبەكستاندا تاشكەنتتە، ءازىربايجاندا باكۋدە ەسكەرتكىشتەرۋن ورناتۋعا قول جەتكىزۋ كەرەك»، - دەپ اتاپ كورسەتىپ، ۇسىنىس جاساعان ەدىك.

ال ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ە.توعجانوۆتىڭ  دەپۋتاتتىق ساۋالىمىزعا جاقىندا بەرگەن جاۋابىندا دا بۇل ۇسىنىستارىمىزدى قولداۋ تاپتى.

«ۇلت ۇستازى، قازاق ءتىلى ءبىلىمىنىڭ اتاسى، «الاش» قوزعالىسىنىڭ قايراتكەرى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىنا قاتىستى دەپۋتاتتىق ساۋالدى قاراپ، مىنانى حابارلايمىن:

احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويى جونىندە كەلەسى جۇمىستار اتقارىلۋدا.

قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ 2021 جىلعى 19 ماۋسىمداعى №624 جارلىعىنا سايكەس احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىن دايىنداۋ جانە وتكىزۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك كوميسسيا (بۇدان ءارى – كوميسسيا) قۇرىلىپ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى اتالعان كوميسسيا توراعاسى بولىپ بەلگىلەندى. 2021 جىلعى 27 قازاندا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى توراعالىعىمەن وتكەن مەملەكەتتىك كوميسسيا وتىرىسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىن دايىنداۋ جانە وتكىزۋ جونىندەگى جالپىرەسپۋبليكالىق جوسپار (بۇدان ءارى – جوسپار) بەكىتىلدى.

جوسپاردا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ شىعارماشىلىق مۇرالارىن حالىقارالىق، رەسپۋبليكالىق جانە وڭىرلىك دەڭگەيدە ناسيحاتتاۋ ماقساتىندا عىلىمي، مادەني-اعارتۋشىلىق، اقپاراتتىق-يميدجدىك ءىس-شارالار قامتىلعان.

اتالعان جوسپاردا دەپۋتاتتىق ساۋالدا كوتەرىلگەن بىرقاتار ماسەلەلەر قاراستىرىلعان»، - دەيدى.

جوسپاردا قاراستىرىلعان ماسەلەلەردىڭ الدىڭعى قاتارىندا «قوستاناي وبلىسىنىڭ اۋماعىندا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ مەموريالدىق كەشەنىن سالۋ» بار ەكەنىن جازادى.

سونىمەن قاتار، ۆيتسە-پرەمەر «احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋ ماسەلەسى دە نۇر-سۇلتان، الماتى، شىمكەنت قالالارىندا جانە وبلىس ورتالىقتارىندا قولدانىستاعى زاڭناما تالاپتارىنا سايكەس جۇزەگە اسىرىلادى.

ال تۇركيانىڭ انكارا قالاسىندا، رەسەيدىڭ ورىنبور قالاسىندا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ەسكەرتكىشىن ورناتۋ ماسەلەسىن قاراستىرۋ اتالعان جوسپاردا قامتىلعان»، - دەپ ناقتى جاۋاپ بەرەدى.

ۇكىمەت باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ە. توعجانوۆتىڭ بۇل جاۋابىن ءبىز:

«احاڭ اۋىلىنا باراتىن جول كۇردەلى جوندەلىپ، مەموريالدىق كەشەن سالىنادى» دەگەن تاقىرىپپەن «قازاق ءۇنى» گازەتى مەن ۇلتتىق پورتالىنا قۋانا جاريالاعان بولاتىنبىز. ونى كوپتەگەن بەلگىلى قازاق باق-تارى كوشىرىپ باسقان ەدى.

«ءوز اۋىلىمنىڭ يتتەرىنىڭ قاپقانى…»

بىراق، كەشە ەلدىڭ قۋانىشىن سۋ سەپكەندەي سۋىق حابار جەتتى سۋىق ولكە قوستانايدان. احاڭنىڭ تۋعان وبلىسى ورتالىعىندا وتكەن قوعامدىق كەڭەس احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ مەموريالدىق كەشەنىن سالۋعا جانە ورىنبور قالاسىندا ەسكەرتكىشىن ورناتۋعا قارسى شىعىپتى. قوعامدىق كەڭەس وسى ۇيعارىمدى قولداپ داۋىس بەرىپتى.

سىلتاۋلارى – «قارجى جەتپەيدى- مىس…»

پارلامەنت ءماجىلىسىنىڭ ءبىر توپ دەپۋتاتتارىنىڭ («اق جول» فراكتسياسى تۇگەل جانە «نۇر وتان» فراكتسياسىنىڭ بىرنەشە دەپۋتاتى) ۇكىمەتكە جاساعان ساۋالىندا ءبىز: «احاڭنىن تويىنان ەشقايسىمىز ايانىپ قالماۋىمىز كەرەك! ۇلتتىڭ ۇلى ۇستازى احاڭنىڭ تويىندا شاپپاعاندا، قايدا شابامىز؟!. بۇل ءبىزدىڭ ەلدىگىمىزدى بىلدىرەتىن ەرەكشە توي بولۋى ءتيىس!»، - دەپ ەلدى بىرلەسە قولداۋعا شاقىرعان بولاتىنبىز.

ياعني، «احاڭنىڭ تويىنان اياعاندى يت جەسىن» دەگەن ەدىك. ەندى مىنە، احمەت بايتۇرسىنۇلى تۋعان ولكەنىڭ قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرى، ياعني «جەرلەستەرى» ۇلت كوسەمىنە قيماعان قارجىنى يتكە جەگىزەيىن دەپ وتىر…

مۇنداي قوعامدىق كەڭەستى تاراتىپ جىبەرۋ كەرەك! انىق تاراتىپ جىبەرسە، وكىنە قوياتىن ادام تابىلمايدى-اۋ ەلىمىزدەن، قايتا قۋانباسا…

سوندا كىمدەر قارسى شىققان دەيسىزدەر عوي؟!.

وزگە تىلدە سويلەيتىن ءوزىمىزدىڭ «وگەيلەر».

«-بەزۋسلوۆنو، 2022 گود دليا ناس وسوبەننىي. مى ۆسە گورديمسيا ناشيم زەملياكوم ي وسوزناەم ەگو زناچيموست. نو پو پوۆودۋ مەموريالنوگو كومپلەكسا حوچەتسيا سكازات، چتو دليا وبلاستنوگو بيۋدجەتا ەتو نەپوسيلنىە تراتى. پري ۆسەم ۋۆاجەني ك احمەتۋ بايتۋرسىنوۆۋ يا پرەدلاگايۋ يسكليۋچيت ەتوت پۋنكت يز پلانا، – پرەدلوجيلا دينارا ۋتەباەۆا» - دەپ جازادى «ناش كوستاناي» گازەتى.

الاش كوسەمى، ۇلتتىڭ ۇلى ۇستازىن تەك «بەلگىلى جەرلەس» رەتىندە «تانيتىن» د.ۋتەباەۆا دەگەندى ت.يسكانديروۆا دەگەن بىرەۋ قوستاي جونەلەدى. ول مەموريال كەشەنىن سالۋعا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ اۋىلى وبلىس ورتالىعىنان الىستىعىن سىلتاۋراتادى. ال ورىنبورعا احاڭنىڭ ەسكەرتكىشىن قويعانشا، «سونداعى ۋچيليششەگە ەسكەرتكىش تاقتا قويساق جەتەدى»، - دەپ اۋزىن قۋ شوپپەن سۇرتەدى.

ال مەملەكەتتىك مەرەيتويدىڭ جوسپارىن تانىستىرعان قوستاناي وبلىستىق مادەنيەت باسقارماسى باسشىسى ەرلان كالماكوۆ تا مەموريالدىق كەشەن مەن ورىنبوردا ەسكەرتكىش سالۋعا قارسىلاردىڭ اۋەنىنە جىلدام توڭكەرىلىپ تۇسەدى.

«جەرگىلىكتى تۇرعىندار دا وسىنداي پىكىردە»، - دەپ قۋانا قۋاتتاپ قويادى ۇلت ۇستازىن ۇلىقتاۋعا قارسىلاردى.

الەمدە بارلىق ەلدە ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعالارىنىڭ مەموريالدىق كەشەنى ەڭ الدىمەن ولاردىڭ تۋعان جەرىندە بولادى. كيەلى جيدەبايدى وبلىس ورتالىعىنان تىم الىستا دەپ ۇلى ابايدىڭ مەموريالدىق كەشەنىن وسكەمەننەن نەمەسە سەمەيدەن سالعان جوقپىز عوي. ۇلىلارعا تاعزىم ەتۋ ءۇشىن ەل الىستى جاقىنداتىپ، اباي اۋىلىنا بارادى. سول سەكىلدى ۇلتتىڭ ۇلى كوسەمى احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ارۋاعىنا تاعزىم ەتۋ ءۇشىن الىستاعى احمەت اۋىلىنا بارۋى كەرەك. سوندىقتان دا ءبىز: «تاۋەلسىزدىك رۋحىندا تاربيەلەنگەن كەز كەلگەن اكىم قوستاناي ءوڭىرىن باسقارۋعا كەلگەندە ەڭ الدىمەن الاش كوسەمدەرى احاڭ مەن جاحاڭنىڭ تۋعان جەرىنە بارىپ، ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعالارىنا تاعزىم ەتۋى ەتۋى جازىلماعان زاڭ! قازىر الاش كوسەمدەرىنىڭ اۋىلىنا باراتىن جول جوق! الەم بويىنشا ەلۋلىككە كىردىك دەپ، ەكپىندەپ، قىرىقتىقتى قىرىپ تاستاپ، ەندى وتىزدىققا كىرۋگە ومىراۋلاپ وتىرعان، تاۋەلسىزدىگىنە 30 جىل تولعان قازاق ەلىندە ۇلت كوسەمدەرىنىڭ تۋعان جەرىنە باراتىن جول جوق. «ارۋاق رازى بولماي، ءتىرى جارىمايدى» دەپ وسكەن يماندى ەل ەمەسپىز بە؟ ۇلىلارىن ۇلىقتاي الماعان ەلدىڭ بولاشاعى كۇماندى ەكەنىن ۇمىتپايىق»، - دەپ دابىل قاقتىق.

احمەت اۋىلىنا مەموريالدىق كەشەن سالىنسا جول دا سالىنادى، كەلەتىن ساياحاتشىلار دا كوبەيەدى، ينفراقۇرىلىمدار جاسالىپ، الىستاعى اۋىلعا جان بىتەدى.

ءبىز سوندىقتان دا، تاعى دا قايتالاپ ايتامىز: «احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۋعان اۋدانى مەن اۋىلىن جانداندىرۋ ءۇشىن تۋعان جەرىندە مەموريالدىق كەشەن سالۋ كەرەك»، - دەپ اتاپ كورسەتتىك قوي.

سوندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى ق. توقاەۆتىڭ جارلىعىمەن قۇرىلعان،

قر مەملەكەتتىك حاتشىسى ەرلان قارين باسقاراتىن مەملەكەتتىك كوميسسيانىڭ احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ 150 جىلدىق مەرەيتويىن دايىنداۋ جانە وتكىزۋ جونىندەگى جالپىرەسپۋبليكالىق جوسپارىندا جانە العاشقى وتىرىستارىندا ناقتى بەلگىلەنىپ، شەشىلگەن، ۇكىمەت باسشىسى ورىنباسارى ە.توعجانوۆتىڭ ءبىر توپ پارلامەنت دەپۋتاتتارى ساۋالىنا بەرگەن جاۋابىندا جاسالاتىنى ايقىن ايتىلعان ۇلتتىڭ رۋحاني كوسەمىنىڭ مەموريالدىق كەشەنى مەن ورىنبورداعى ەسكەرتكىشى تاعدىرىن قوستانايداعى ۋتەباەۆا مەن يسكاندەروۆا دەگەندەر باستاعان قوعامدىق كەڭەس شەشە سالادى ما؟

ۇلتتىق مۇددەنى ۇلىقتاۋعا قارسى شىققان بۇل ەكەۋى قانداي وبلىستىق ءماسليحات دەپۋتاتتارى؟ قاي پارتيانىڭ وكىلدەرى؟!.

ۇلت كوسەمى شىققان ولكەنىڭ ۇلت زيالىلارى قايدا؟ كىلەڭ ەسىمدەرىن ەشكىم تانىمايتىن بەلگىسىزدەردەن جيناپ، قۇراپ العان، تاۋەلسىزدىك العانىمىزعا 30 جىلدان اسسا دا، جۇمىس ءتىلى مەملەكەتتىك تىلدە ەمەس - رەسەي تىلىندە وتەتىن قوستاناي وبلىسىنىڭ قوعامدىق كەڭەسىندە نەگە ۇلت ۇستازىن قورعاپ، باس كوتەرەر ءبىر ادام جوق؟!. مىسالى، سول وڭىرگە عانا ەمەس، ەسىمدەرى ەلىمىزگە بەلگىلى قالامگەر-قايراتكەرلەر، ۇلتتىق مۇددەمىزدى قورعاۋدا بۇعىپ قالمايتىن اقىلبەك شاياحمەت، سەرىكباي وسپانوۆ، ءاسيا بەركەنوۆا، ناعاشىباي مۇقاتوۆ، جۋرناليست جانۇزاق ايازبەكوۆ، ولكەتانۋشى اماندىق امىرحامزيندەردى نەگە كىرگىزبەگەن بۇل كەڭەسكە؟

بۇدان 84 جىل بۇرىن، 1938 جىلى كەڭەس يمپەرياسىنىڭ قاندى زۇلماتى كەزىندە اتىلعان الاش كوسەمى احمەت بايتۇرسىنۇلى وزدەرى ارمانداپ، سول ءۇشىن سانالى تۇردە قۇرباندىققا بارعان تاۋەلسىز قازاق ەلىندە تاعى دا وسىلاي تۇساۋلاۋعا تاپ بولامىن دەپ ويلاماعان شىعار…

احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ ازاپتى جىلداردا تۇرمەدە جاتقاندا جازعان جىرى:

«قينامايدى اباقتىعا جاپقانى، 
قينامايدى دارعا اسقانى اتقانى. 
ماعان اۋىر وسىلاردىڭ بارىنەن، 
ءوز اۋلىمنىڭ يتتەرى ءۇرىپ قاپقانى!»-

دەگەن جانايقايىن قوعامدىق كەڭەس مۇشەلەرىنە وقىپ بەرەتىن ءبىر «جەرلەسى» تابىلماعان با؟!.

تاياۋدا عانا احمەت بايتۇرسىنۇلىنىڭ تۋعان جەرىنە بارىپ، ەلمەن كەزدەسىپ، كوپتەگەن يگى شارالاردىڭ جاسالاتىنىنا، ونىڭ ىشىندە مەموريالدىق كەشەن دە بار، ۋادە بەرىپ كەلگەن قوستاناي وبلىسى اكىمى ارحيمەد مۇقانبەتوۆ بۇل قوعامدىق كەڭەستىڭ شيكى شەشىمىنە بايلانىستى ءوز ۇستانىمىن ايتادى دەپ كۇتەمىز.

قوعامدىق كەڭەس قوعامنىڭ، ياعني حالىقتىڭ ءۇنى بولىپ، اكىمدىك ەڭ الدىمەن ۇلت مۇددەسىن قورعاۋى ءتيىس!

قازىبەك يسا،

اقىن، قر پارلامەنتى ءماجىلىسى دەپۋتاتى

Abai.kz