Ár memleket qoldan kelgenshe halqynyng jaghdayyn jasaugha tyrysady. Ásirese, jyraqta jýrgen qazaqtardy qaytaru elimizde qarqyndy jýrip keledi. Tek ýsh elde ghana qandas bauyrlaryn óz Otanyna qaytaratyn baghdarlama jýzege asuda eken. Ol elderding qataryna Germaniya, Izraili jәne Qazaqstan kiredi. Ontýstikte oralmandardyng qatary kóp, olardyng deni Shymkent qalasynyng shetindegi «Asar» shaghynaudanynda qonystanghan. 2006 jyly «Núrly kósh» baghdarlamasy ayasynda 300 gektar jer aumaghyna oralman bauyrlar ýshin bir jәne eki qabatty ýilerding qazyghy qaghyldy. Al 2008 jyldyng jazynda asarlyqtardy jana qonysymen qúttyqtaugha Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng ózi arnayy kelip, oralmandardyng túrmys-tirshiligin óz kózimen kórdi. Nәtiyjesine ong bagha berip, qandastarymyzdy elimizge kóptep tartatynyn aitqany barlyghymyzdyng esimizde. «Asardyn» negizi qalanghanyna jeti jyldyng jýzi bolypty. Osy uaqyt aralyghynda onda ne ózgerdi? Jana shaghynaudannyng býgingi jay-kýii qanday?

Ár memleket qoldan kelgenshe halqynyng jaghdayyn jasaugha tyrysady. Ásirese, jyraqta jýrgen qazaqtardy qaytaru elimizde qarqyndy jýrip keledi. Tek ýsh elde ghana qandas bauyrlaryn óz Otanyna qaytaratyn baghdarlama jýzege asuda eken. Ol elderding qataryna Germaniya, Izraili jәne Qazaqstan kiredi. Ontýstikte oralmandardyng qatary kóp, olardyng deni Shymkent qalasynyng shetindegi «Asar» shaghynaudanynda qonystanghan. 2006 jyly «Núrly kósh» baghdarlamasy ayasynda 300 gektar jer aumaghyna oralman bauyrlar ýshin bir jәne eki qabatty ýilerding qazyghy qaghyldy. Al 2008 jyldyng jazynda asarlyqtardy jana qonysymen qúttyqtaugha Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevtyng ózi arnayy kelip, oralmandardyng túrmys-tirshiligin óz kózimen kórdi. Nәtiyjesine ong bagha berip, qandastarymyzdy elimizge kóptep tartatynyn aitqany barlyghymyzdyng esimizde. «Asardyn» negizi qalanghanyna jeti jyldyng jýzi bolypty. Osy uaqyt aralyghynda onda ne ózgerdi? Jana shaghynaudannyng býgingi jay-kýii qanday?

Búl shaghynaudan Elbasynyng ózi erekshe nazar audarghan «Núrly kósh» baghdarlamasynyng qanatqaqty jobasy. Osy joba ayasynda sәni men saltanaty kelisken «Asar» shaghyn audany Shymkent shaharynyng shyrayyn keltire týsken әdemi qalashyq bolyp boy kóterdi. Eki qabattan túratyn birkelki zәulim ýilerde býginde 15 mynnan astam oralman túrady. Tarihy otanyna oralghan qandastarymyz baspana jәne júmyspen qamtyldy. Ýii joqtyng kýii bolsyn ba? Al oralmandar ýshin qoldan kelgen barlyq jaghday jasaldy. Óz elinde bótensimey, tirshiligin әri qaray qiyndyqsyz jasau ýshin qanatqaqty jobanyng bereri kóp boldy. Oralmandar elimizding demografiyalyq ahualyn kóteruimen qatar, ekonomikamyzdyng damuyna da sýbeli ýles qosuda.

Múnda myng jarym otbasy Ózbekstannan, deni Syrdariya oblysynan kóship kelgen. Solardyng biri Baqtygýl Dәurenova. Ol Asargha 2009 jyly qonys audaryp, otaghasy jәne qos úlymen ómir sýrip jatyr. Toghyz bólmeli eki qabatty әdemi ýide túrady. Kishi úly osyndaghy Ybyray Altynsarin atyndaghy mektepte bilim alady.

«Biraz uaqyt Qazaqstangha kóshkimiz kelip, oilanyp jýrdik. Shýkirshilik etemin, múnda jaghdayymyz jaqsy. Birden dayyn ýige qonystandyq. Aulanyng aldyndaghy jylyjaygha qiyar egemiz. Eginshilik bizge tansyq emes qoy. Ózbek aghayyndardyng ortasynda otyrghan kezde qarap qalghan joqpyz. Ol jaqta kókónisting týr-týrin egip, bazarda ózimiz sattyq», - deydi Baqtygýl.

«Asarlyqtar» egin egumen qatar, saudanyng da kózin tapqan. Shaghynaudandaghy dýngirshekterding birine Aysúlu Bekmyrzaeva azyq-týlik týrlerin tizip qoyypty. Aynala- tóniregindegiler osy jerge kelip qajetti zatyn alady. Aysúludyng tórt balasy bar. Túnghyshy Jetisayda jogharghy oqu ornynda oqidy eken. Ózi bastauysh synybynyng múghalimi. Biraq múnda kóship kelgeli ústazdyqpen qoshtasugha mәjbýr bolghan. Óitkeni ol kórshi elde ózbek tilinde dәris beripti. Ýiinde qol qusyryp qarap otyrghan eshkim joq. Joldasy tannyng atysy, kýnning batysy júmysta. Ózi sauda jasaydy. Arasynda jylyjaydyng da júmysyn isteydi. Búl rette balalarynyng kómegi zor. Qolqanat bolyp qalghandaryn maqtan etip otyr anasy.

«Asargha» kóship kelgenimizge 3 jyl boldy. Qarap otyrmayyn dep, myna dýkendi ashyp aldym. Kórshilerim kýndelikti azyq- týligin satyp alady. Kliyentterim de kóbeydi. Qajet bolghan kezde jaghdaygha qarap, qaryzgha da beremin. 0,3 gektar jylyjayymyz bar. Oghan qyzanaq ektim. Jaqsy payda kórdim. Bizde barlyghy da dayyn. Tek erinbey enbek etseng bolghany. Tipti men ekken qyzanaqtyng kóshetine deyin dayyn kýiinde alamyn. Úryqty qaydan tabamyn, qaytyp әkelemin demeymin. Jalpy aitar bolsam, Ózbekstanda da jaghdayymyz jaman emes edi. Elimizge oralsaq, balalarymyz Qazaqstanda ómir sýrse eken degen armanymyz oryndaldy. Endi olar ózderining ana tilinde bilim alyp, qazaq tilinde sóileytin boldy dep quanyp jýrmiz», - deydi Aysúlu.

«Núrly kósh» baghdarlamasy boyynsha «Asar» shaghynaudanynda 1550 ýy salynghan. Bir qabatty túrghyn ýilerding aumaghy - 101 sharshy metr, eki qabatty kottedjder - 200 sharshy metr. Qandas bauyrlarymyz «Qazaqstannyng túrghyn-ýy qúrylys-jinaq banki» arqyly jana baspanasynyng aqshasyn tólep otyrady. Ár otbasynyng túraqty tabysy bolu ýshin, aityp ótkenimizdey, әr aulagha bir jylyjaydan salynghan. Múndaghy halyqtyng barlyghy da jer emip óskendikten, eginshilik olar ýshin qiyndyq tughyzbaydy. Ár jylyjaydan jylyna eki ret on tonnagha juyq ónim jinalady. Bir mausymnyng ózinde 5 myng dollar tabys tabugha bolady eken. Al jyl sonyna deyin 9-10 myng dollargha jetedi. Osylaysha asarlyqtar baspanasynyng qaryzyn óteudi josparlap otyr. Shaghynaudanda josparlanghan 1550 baspana tolyghymen salynyp bitti. Aldaghy uaqytta shaghynaudan túrghyndarynyng qatary 20 myngha jetpek.

«Asar» shaghynaudanynyng túrghyndary osyndaghy mektepte, balabaqshada jәne felidsherlik bekette júmys isteydi. Jylyjaygha qajetti qúraldardy shygharatyn elimizdegi alghashqy zauyt salyndy. «Asardyn» ishindegi jylyjaylardyng qajetin tolyqtyryp bolghan son, ózge de oblystardan tapsyrys týse bastady. Mәselen, Almaty, Qyzylorda jәne Jambyl oblystaryna da jylyjay jabdyqtary jetkizilude. Montajdau brigadasynyng ózi tiyisti jerge baryp, jylyjaylardy qúrastyryp, ony iske qosady. Qazir zauytta 25 adam júmys isteydi. Deni jastar.

Qazir shaghynaudanda kókónis saqtaytyn qoyma, plastikalyq ónim shygharatyn jәne modulidik ýiler óndirisi, beton bloktaryn shygharatyn zauyttyng qúrylysy jýrip jatyr. Búl óndiris oryndary «Asar» ýshin oljaly bolmaq. Óitkeni, shaghynaudannyng halqy júmyspen qamtylatyny sózsiz.

«Asarda» jana sayabaqtyng qúrylys ayaqtaldy. Demalys aimaghyn «Aq Ordasy» korporasiyasy kópshilikting paydalanuyna tapsyrdy. 12 gektar aumaqty alyp jatqan sayabaq «Asar» degen baghanadan bastau alady. Múnda ardagerler alany men 2 ortalyq danghyl boyyna ornalastyrylghan últtyq naqyshtaghy qyryqtan astam element alystan kóz tartady. 4 skver jәne jastar alany taghy bar, sonday-aq aimaqta kópir men jerasty ótkeli de salynypty. Jergilikti budjetten bólingen 890 mln. tenge qarjy júmsalghan demalys aimaghy naghyz demalys orny. Erekshe sәndi eki subúrqaq salqyn saya bolyp túr. Búdan bólek, shaghynaudanda 10 myng týp aghash kósheti otyrghyzylghan.

Sayabaq, әsirese oiyn balasy ýshin sýiikti oryngha ainaldy. 4 synyp oqushysy Asylhan Jýnisov múnda ata-anasymen birge 2010 jyly kóship kelipti. Qazir jazghy demalys kezinde sayabaqqa subúrqaq ýshin keledi. Shaghynaudandaghy oiyn jәne futbol alanshalarynda da ózge balalarmen asyr salyp oinaytynyn quana aityp otyr. Dostarynyng kóptigin maqtanysh tútady.

Ótken jyly «Asar» shaghynaudanynda eki mektep pen eki jana balabaqsha qúrylysy respublikalyq budjet esebinen paydalanugha berildi. Tayau arada «Asar» shaghynaudanynda 280 oryndyq balabaqsha paydalanugha berilmek. Bir jarym gektar aumaqty alyp jatqan mektepke deyingi mekemening qúrylysy ýshin 351 myng 460 myng tenge bólingen.

«Asarlyqtardyn» armany joq. Oralmandar óz otanyna oraldy, júmyspen jәne baspanamen qamtyldy. Shaghynaudanda taqtayday týzu jol salyndy, elektr jaryghy, kógildir otyn kirgizildi. Ár aulada auyz su aghyp túr. Al jaqynda telefon jelisi tartylatyn boldy dep quanyp jýr jergilikti júrt. Áleumettik nysandar da jetkilikti. Ádemi ómir sýru ýshin qajettining barlyghy da bar. Tek, erinbeu kerek. Shymkentting shet jaghynda ornalasqan basqa shaghynaudandardan «Asarlyqtardyn» jaghdayy әldeqayda jaqsy. Búl-kezinde týrli sebeptermen otanynan jyraqqa ketip, qaytyp oralghan bauyrlar ýshin jasalynyp jatqan zor iygi júmystardyng aighaghy.