Kәrimovanyng aqshasy qaytarylmaq. Biz qaytpekpiz?
Ózbekstannyng búrynghy preziydenti, marqúm Islam Kәrimovtyng qyzy Gýlnar Kәrimovanyng zansyz shetelge shygharylghan 131 million dollar qarjysy Ózbekstangha qaytarylmaqshy. Búl isti jýzege asyru ýshin Ózbekstan men Shveysariya BÚÚ-nyng janynan kópjaqty trast qoryn qúrugha uaghdalasty. Qor qylmystyq is boyynsha tәrkilengen aktivterdi qaytaru ýshin paydalanylmaq. Osy tústa kórshiden ýlgi alu bizding elimiz ýshin paydaly bolghaly túr.
Yaghny bolashaqta preziydent Toqaev tapsyrghanday, ofshorgha shygharylghan Qazaqstannyng qarjysy qaytarylatyn bolsa, múnday trast qorlardy qúru tәjiriybesi bizge de kerek.
Sebebi, shetelge shygharylghan qarjynyng kólemin anyqtap, tapqannyng ózinde ofshor salymshysy memleketpen kelisimge kelip, aqshasyn óz erkimen qaytaruy kerek. Al, onday jaghdaydyng boluy ekitalay.
Keshe ghana Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaev qarjy monitoringi agenttigining tóraghasy Janat Elimanovqa shetelge zansyz shygharylghan aktivterdi qaytarugha erekshe nazar audarudy tapsyrghan bolatyn.
«Memleket basshysy Agenttik tóraghasyna aldaghy uaqytta kólenkeli ekonomikagha qarsy is - qimyl boyynsha sharalar qabyldaudy tapsyrdy, preziydent zansyz jolmen alynghan aktivterdi, sonyng ishinde shetelde izdeuge erekshe nazar audarudy, sonday-aq olardy Qazaqstangha qaytaru jónindegi júmysty jandandyrudy qajet dep sanaydy», - dep habarlady Elimanov.
Preziydentting aituynsha, «búl júmys adamnyng bedeli men lauazymyna qaramastan jýrgizilui tiyis».
Búghan deyin Halyqaralyq úiymnyng mәlimetine sýiene otyryp, Mәjilis deputattary «Qazaqstannan songhy 25 jylda ofshorlargha 160 milliard dollor shygharyldy», - dep mәlimdegen edi. Búl býkil elding jyldyq jalpy ishki ónimi men syrtqy qaryzyna teng qarajat.
«Keybir aqparat boyynsha, QR Qúqyq qorghau organdary songhy bes jylda kapitaldy shetelge zansyz shygharu faktileri boyynsha 200-den astam is qozghaghan. Alayda, elge kez-kelgen eleuli somany qaytaru týrindegi osy júmystyng naqty nәtiyjeleri joq. Sol qiyn sәtte kólenkeli qarajattyng shygharylghany, әsirese, óz ómirin elmen baylanystyrghysy kelmeytinder aqsha alyp shyqty dep boljaugha negiz bar», - dedi Mәjilis deputaty Maqsat Ramanqúlov.
Deputattyng aituynsha, qantardaghy qaqtyghys kezinde keybir oligarhtar jeke úshaqtarmen ketip qana qoymay, qyruar qarjyny shetelge audarghany turaly aqparat bar.
Qarjy sarapshysy Arman Beysembaev shetelge ketken aqshalar memleketting nemqúraylyghynan boldy dep esepteydi. Memleket tarapynan eshqanday baqylau bolmaghandyqtan ofshorgha aqsha jasyrghandar sany artqan.
«Aqsha týrli syltaumen shygharylghan. Onyng ýstine qarjy aghymyn baqylau jaqynda ghana engizildi. Búghan deyin siz kez kelgen sommany shetelge emin-erkin audara alatynsyz. Al sizge artyq súraq qoyylmaytyn. Osynyng saldarynan Qazaqstannyng jyldyq jalpy ishki ónimine teng qarjy shetelge shygharylghan. Al jogharydaghylar búl jóninen habarsyz boldy deu qatelik. Olar búghan nazar audara qoymaghan synayly», - deydi sarapshy.
Zanger Stanislav Lopatintin aituynsha, ofshorgha jasyrylghan aqsha joghalyp ketpeydi. Sebebi, onyng qashan, qalay audarylghany turaly sandyq derekter saqtalady.
«Olar qolma-qol aqsha kýiinde shygharmaydy. Barlyq 160 mlrd dollardy búlay shygharu mýmkin emes. Búl ýshin birneshe jýk kóligin paydalanu kerek. Olardy bank jәne esepshot arqyly shygharady. Ár operasiyanyng tarihy, uaqyty bolady. Qalasa, izdep tabugha bolady. Qazir sheneunikterding ofshordaghy qarjygha asa qyzyghushylyq tanytpaytynyn kóruge bolady»,- deydi Stanislav Lopatiyn.
Preziydent Qasym-Jomart Toqaev qantar oqighasynan keyingi alghashqy mәlimdemesinde Elbasyn túnghysh ret synap, onyng basqaryp túrghan kezinde azghantay top ókilderi ghana bayyghanyn atap ótken bolatyn.
«Birinshi preziydent túsynda óte tabysty kompaniyalar men halyqaralyq dengeydegi bay adamdardyng toby payda boldy. Halyqqa tiyesilini halyqqa beretin, jýieli týrde kómektesetin uaqyt keldi. Ýkimet kompaniyalardy anyqtap, olarmen «Qazaqstan halqyna» qoryna audaratyn salymdaryn anyqtauy tiyis», - degen edi.
Nazarbaev el basqaryp túrghan tústa onyng qyzdary men onyng ainalasyndaghy adamdar eldegi eng bay adamdargha ainaldy. Olardyng esimderi ofshor qújattarynda jii aitylyp jýr. Preziydent Toqaevtyng osy júmys boyynsha eki baghytty atap ótti. Birinshisi – kapitaldy elge qaytaru nemese qaytarudy yntalandyru, ekinshisi – ofshorgha aqsha shygharugha tosqauyl qoy.
Ayjan Temirhan
Abai.kz