Qazaqstan-Resey uniyversiyteti, «Abaytanu» ghylymiy-tanymdyq ortalyghynda osynday kezekti tarihy әdeby kezdesu kesh ótti.

Qazaqstan-Resey uniyversiyteti, «Abaytanu» ghylymiy-tanymdyq ortalyghynda osynday kezekti tarihy әdeby kezdesu kesh ótti.

Abay múrasy, Abay shygharmashylyghy degende eng aldymen auyzgha Abay tughan ólke men Abaydyng ósken ortasy, zamany, tuystyq ainalasy týsedi. Abaydyng shygharmashylyghy men ómirbayanynyng tórt núsqasyn jazyp bizge jetkizgen, sonyng negizinde «Abay joly» roman-epopeyasyn jazyghan Múhtar Áuezovtyng atalghan shygharmasy 1924-1950 jyldar aralyghynda jazylyp, 106- 128 deyin tarihy esimder men 400-ding ýstinde jar ataulary berilgen. Onyng 153-i tarihy jer ataulary. Sonyng biri biz kuә bolyp otyrghan tarihy eskertkishting biri - Kengirbay by eskertkishi. Qúnanbaydyng jastyq shaghy qalyptasu kezeni sóz bolghanda eng aldymen eske týsetini Qúnanbaydyng Kengirbay biyden bata aluy. Aldyna ýsh kelip  Kengirbay biyden bata alghan Qúnanbay  By babasy dýniyeden ótkende «Qaryzy bar» dep malyn shyghyndap, zirat saldyrady. Zirat kýmbezining qabyrghasyn 40 jylqynyng qyly men, 40 eshkining mayyn qosyp kóteredi. Búrynghy Semey oblysy, Abay audanynyng ortalyghy Qarauyldan 25 shaqyrym, Jiydebaydaghy Abay kesenesinen 5-6 shaqyrym qashyqtyqta Shy boyyndaghy biyik tóbe basynda jerlengen. Tobyqtynyng ataqty biyi, әri elbasy Kengirbay Jandosúlynyng óz ósiyeti boyynsha 1825 jyly Shy boyyndaghy Qydyrdyng bókterine qoyylghan. Kengirbay babanyng basynda Abay san ret bolyp, aruaqty biyding ónegeli ómir jolyna saliqaly bagha berip, Baykókshe aqyngha «Kengirbay bi» dastanyn jazugha kenes bergen.

Kengirbay Jandosúlynyng mazary 1960 jyldarda jónge keltirilip, syrtqy qabaty sylanady. 2009 jyly Kengirbay biyding qyzynan taraghan úrpaghy - Tólepbergen әuleti óz qarajattaryna keseneni qayta qalpyna keltirip,  Kengirbay babadan qalghan qúndy jәdigerler negizinde múrajay ýiin, jolaushylar týnep, as-su ishetin oryn qalyptastyrady. Býginde Abay audanyna tartu retinde berilgen múragerlerding búl iygilikti isine Abay júrtshylyghy dәn rizashylyghyn bildirude.

«Abaytanu» ghylymiy-tanymdyq ortalyghynyng negizgi baghytynyng biri Abaydyng tuysqandyq ainalasy, ósu joly, býgingi úrpaqpen shygharmashylyq ýndestik baylanysy. Qazaq mәdeniyeti men tarihy eskertkishterdi saqtau, býgingi úrpaqqa nasihattau maqsatynda Semey óniri, Úlylar mekeninde Memlekettik Abay qoryq múrajayy qaramaghynda 16 tarihy memorialdyq eskertkishter bar. Ortalyqtyng baghdarlamasy boyynsha aldaghy uaqytta osy 16 eskertkishting tarihy men býgingi úrpaqqa jetkizgen múragerlermen kezdesu, pikirlesu keshterin ótkizu kózdelip otyr. Abaydyng zamany men ósu joly shygharmashylyghyna qatysty tarihy eskertkish kesenening biri - Kengirbay by kesenesi. Tarihy eskertkishti qayta qalpyna keltirip, tartu etken  Abaydyng býgingi múragerleri, әigili Kengirbay Jandosúly úrpaqtary  - Darigha Tólepbergenqyzy men Qabidolla Tólepbergenúlymen Astana qalasynyng studentteri men uniyversiytet studentteri kezdesu ótkizdi.  Kezdesu-súhbatqa kelushiler Kengirbay tarihy men tarihy eskertkishting qúndylyqtarymen jaqynyraq tanysty.

Mәdeny múra baghdarlamasy boyynsha Qazaq mәdeniyetindegi tarihy eskertkishterding jәdigerlik tarihymen tanystyru maqstanyda ótken әdeby tarihy mәdeny keshte Qabidolla Tólepbergenúly keninen әngimeledi. Abay zamany men tuytsyq ainalasyn  býgingi jas úrpaqty qazaq  mәdeniyeti men tarihy oryndarmen baylanystyra otyryp, últtyq rúhaniyat pen keler úrpaqtyng elin, Otanyn, tarihyn sýiige beyimdeu kerektigin aitty.

Astana qalasynyng ziyaly qauym ókilderi, oqu oryndarynyng oqytushylar men Abaytanushy jas úlandar. Abaytanushylar. Abay mýragerleri - Qabidolla Tólepbergenúly men Darigha Tólepbergenqyzyna rizashylyghyn bildirdi. Qazaqstan-Resey uniyversiyteti men innovasiyalyq kolledjding studentteri, S.Osmanqyzynyng shәkirtteri qatysyp Abay shygharmashylyghy men әnderin oryndady.

Almahan Múhametqaliqyzy,

Qazaqstan-Resey uniyversiyteti

«Abaytanu» ghylymiy-tanymdyq ortalyghynyng diyrektory

«Abai.kz»