Jeksenbi, 29 Qyrkýiek 2024
Biylik 2290 5 pikir 7 Sәuir, 2022 saghat 12:18

The National Interest: Preziydent maqalasyna sholu

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyng AQSh-tyng The National Interest basylymynda jariyalanghan «Euraziyadaghy qúbylmaly jaghday Qazaqstannyng damuyn bәsendetpeydi» atty maqalasyna sholu.


Qazaqstan Preziydenti Qasym-Jomart Toqaev 4 sәuirde Amerikanyng bedeldi The National Interest basylymynda jariyalanghan maqalasynda «Biz Qazaqstanda demokratiyalyq ózgeristerding jana dәuirine qadam bastyq», – dep atap ótedi.

Atalghan maqalada elimizding aldynda túrghan syn-qaterlerge nazar audarylyp, biylghy 16 nauryzdaghy «Jana Qazaqstan: janaru men janghyru joly» atty Qazaqstan halqyna Joldauda aitylghan auqymdy reformalardyng mәn-manyzy aiqyndalady.

Memleket basshysynyng pikirinshe, «postkenestik kenistikte bolyp jatqan oqighalar aitarlyqtay syn-qater tóndirude, biraq elimizding algha qadam basuyn tejey almaydy».

Avtor biylghy qantar aiynyng basyndaghy oqighany eske ala otyryp, beybit sherulerding jappay zorlyq-zombylyqqa úlasqanyna jәne el Tәuelsizdigining 30 jyly ishinde múnday jaghday búryn-sondy bolmaghanyna toqtalady. Osyghan baylanysty Preziydent «Biz әli kýnge deyin osynyng zardabynan tolyq aiyqqan joqpyz. Biraq búl oqighadan sabaq alyp, týitkildi mәselelerdi batyl sheshuge jәne algha ilgerileuge tolyq dayynbyz», – dep atap ótken.

Qasym-Jomart Toqaev aimaqtaghy geosayasy ahualgha týsindirme jasay otyryp, «Qazaqstan men Reseyding arasyn әlemdegi eng úzyn shekara baylanystyryp jatyr. Sondyqtan eki el ózara yntymaqtastyqqa negizdelgen erekshe qarym-qatynas ornatqan» dep jazady. Sonymen qatar, Memleket basshysy Ukrainamen de dәstýrli dostyq qatynastarymyzdyng tamyry terende ekenine nazar audaryp, «qaqtyghys BÚÚ Jarghysyna sәikes tezirek jәne әdil retteledi» dep  ýmittenetinin aitady.

Qasym-Jomart Toqaev qantar dýrbeleni Qazaqstandy dýr silkindirgen oqigha bolghanyn atap ótti. Búl jaghdaydan elimizge sabaq bolghany – azamattardyng zandy talaptary zorlyq-zombylyq pen qudalaudan qoryqpay aitylugha tiyis ekenin moyyndau. Ol memleket pen azamattyq qogham arasyndaghy dialogtyng shyn mәninde nyghangyna jol ashady.

Memleket basshysy óz maqalasynda Qazaqstandy reformalau jәne janghyrtu jónindegi negizgi bastamalary, eng aldymen, halyq kótergen ekonomikalyq jәne әleumettik mәselelerdi sheshuge baghyttalghanyna basa nazar audarady. Osy rette, Preziydent «olardyng bizden ne kýtetinin anyq әri aiqyn estidik», – dep atap ótken.

Qasym-Jomart Toqaevtyng aituynsha, elimiz memlekettik biylikti búryn-sondy bolmaghan ortalyqsyzdandyrugha, ýilesimdi jәne tepe-tendik jýiesin nyghaytugha kiristi. Sonymen birge sybaylas jemqorlyq pen aghayyngershilik әreketterge tózbeushilik pikir qalyptasady. Búl «sayasy biylik pen baylyqtyng sanauly adamnyng qolyna shoghyrlanuyna» jol bermeydi.

Reformalar negizgi memlekettik organdarda – Preziydent Ákimshiliginde, Parlamentte, jergilikti әkimdikterde, sot jәne qúqyq qorghau jýielerinde jýrgiziledi. Memleket basshysy azaptaulargha mýldem tózbeushilik qamtamasyz etiletinine erekshe mәn beredi.

Jana Qazaqstanda biylikting tarmaqtary men memlekettik organdar arasynda ókilettikterding balansyn basqasha qalyptastyru josparlanyp otyr. Memleket basshysy aitqanday, shyn mәninde, Qazaqstan basqarudyng «superpreziydenttik» modelinen «normativtik-preziydenttik» basqaru týrine kóshedi.

Elimizde sayasy әraluandyqty nyghaytugha arnalghan aralas proporsionaldy-majoritarlyq saylau jýiesin engizuge erekshe mәn beriledi. Búl rette Qasym-Jomart Toqaev býginde ózine tiyesili preziydenttik ókilettikterding bir bóliginen óz erkimen bas tartatynyn eske saldy. Memleket basshysy taghayyndaytyn senatorlar sany 15-ten 10-gha deyin qysqarady, onyng jartysyn Qazaqstan halqy Assambleyasy úsynatyn bolady.

Preziydent óz maqalasynda «Konstitusiyalyq ózgeristerding audan, qala jәne auyldyq okrug әkimderine kóbirek ókilettik berui asa manyzdy sanaluy mýmkin. Búdan bylay olar, eng aldymen, halyq aldynda jauapty jәne tolyqtay esep beredi», – dep jazady. Sonymen qatar barlyq reforma azamattyq qoghamnyng bedeldi ókilderimen tyghyz dialog jýrgize otyryp әzirlengenine arnayy toqtalghan.

Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan ekonomikasyn monopoliyadan aryltu mәselesi turaly aita kelip, «jýie tek tandauly adamdar ýshin ghana emes, azamattarymyzdyng iygiligine qyzmet etui kerek» deydi. Ókinishke qaray, búryn búnday jaghdaygha jii jol berilgenin eske saldy. Osyghan baylanysty Preziydent «inkluzivsiz ósim ornyqty bolmaydy» dep atap ótti. Sonday-aq maqalada «oligarhtar men olardyng monopoliyalaryna tiyesili orasan mol baylyq elimizding júmysshy jәne orta taptarynyng iygiligine qayta júmsalady», – dep jazylghan.

Qasym-Jomart Toqaev eldi odan әri damytu ýshin әleumettik-ekonomikalyq tensizdik mәselesin sheshuding manyzy zor ekenine mәn berdi. Ol «ekonomika ósken sayyn azamattardyng da әleueti artuy kerek» dep esepteydi. Osyghan baylanysty «Ýkimetke jalaqyny arttyru jәne kedeyshilik dengeyin tómendetu baghdarlamasyn әzirleu tapsyryldy». Búl jaghdayda halyq ýshin alghashqy naqty qadamdar eng tómengi jalaqyny 40 payyzgha arttyru jәne budjettik sala qyzmetkerlerining jalaqysyn kóteru bolmaq. Memleket basshysy «shaghyn biznesting salyq jýktemesi tómendeydi. Al Qazaqstannyng óndirushi kompaniyalary ekonomikalyq auyrtpalyqtyng salmaghy men ýlesin kóbirek jәne әdil kóteredi», – dep eske salady.

Jalpy, Preziydentting aituynsha, búl reformalar halqymyz ýshin betbúrys kezenine jol ashady. Elimiz býginde toqyrau jolyn emes, ýdemeli damu baghytyn tandaydy.

Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev maqalasyn «әli úzaq jol jýruimiz kerek. Seriktestestik el ishinde de, halyqaralyq dengeyde de – beybitshilik pen órkendeuding ortaq bolashaghyn qúrudyng birden-bir joly», – dep qorytyndylaydy.


Anyqtama: AQSh-tyng 37-shi Preziydenti Richard Niksonnyng bastamasymen 1985 jyly negizi qalanghan búl jurnaldy Últtyq mýddeler jónindegi ghylymiy-taldau ortalyghy shygharady. Ol negizinen sayasat pen halyqaralyq baylanystargha arnalghan. Basylymnyng túraqty avtorlarynyng arasynda belgili amerikalyq sayasatkerler men sarapshylar bar. Sonday-aq, osy jurnalda Resey Preziydenti Vladimir Putin men ataqty amerikalyq sayasattanushy Frensis Fukuyamanyng maqalalary, atap aitqanda, onyng әigili «Tarihtyng sony» shygharmasynyng mәtini jariyalanghan.

Abai.kz

5 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2588