Utilialymge qarsy kýresker nelikten Qazaqstan qalalaryn qiratudy qalaydy?

Keybir anonimdi Telegram-arnalar Qazaqstanda qantar oqighalarynyng qaytalanuy bolady dep boljaghan 22 nauryz da ótti. Alayda, eshqanday tótenshe jaghday oryn alghan joq. Preziydent Qasym-Jomart Toqaev Almatygha úshyp kelip, «Astana» alanynda ótken merekelik konsertte qala túrghyndarynyng aldynda sóz sóiledi. Alayda, qoghamdy túraqsyzdandyru qaupi seyilgen joq. Ukrainada bolyp jatqan soghys jaghdayy shartynda bizding qoghamda jana aqaular payda bolyp jatyr. Al әleumettik jelilerdegi moralidyq-psihologiyalyq jaghday jeli paydalanushylaryn depressiyagha týsirip, zaman aqyr sezimin tóndirip túrghanday...

Nauryz merekesine deyin Qazaqstanda «qantar oqighalaryn» óz paydasyna jaratugha tyrysqan birqatar túlghalar tútqyndaldy. Atap aitqanda, qos Qayrat – Núrsúltan Nazarbaevtyng jiyeni – Qayrat Satybaldy men Darigha Nazarbaevanyng búrynghy qúdasy – Qayrat Boranbaev qamaugha alyndy. Al Darigha Núrsúltanqyzynyng ózi Mәjilis deputaty mandatynan bas tartty. Degenmen, ol Otan ýshin qyzmet etudi jalghastyra beretinin jәne ol ýshin eshqanday mansaptyng keregi joq ekenin aitty. Osy arqyly ol jeke ózi nemese senimdi sayasatkerleri arqyly Qazaqstannyng aldaghy qayta qúrylu ýrdisine qatysa beretinin menzeytindey. Búl turaly Túnghysh Preziydentting búrynghy kenesshisi Ermúhamet Ertisbaev ózining Youtube-kanalynda da aitqan bolatyn. Yaghni, ol kezinde «Asar» partiyasy arqyly Elbasynyng qolynan biylikti basyp aludy oilaghan degen boljamyn jetkizgen edi. Ertisbaevtyng aituynsha, eks-preziydentting ýlken qyzy әrqashan ýlken sayasatqa «qaptaldaghy qaqpa» arqyly kirip ýirengen. Sondyqtan basqanyng qolymen ot kósep ýirengen qyz ózining eski daghdysynan bas tarta qongy ekitalay.

Búl rette, bir qyzyqty jayt eske týsedi. Reseyding Ukraina aumaghyna basyp kiruining az-aq aldynda, 17 aqpan kýni búryn Almaty әkimdiginde (Ahmetjan Esimov kezinde) jәne "QazTransGaz" kompaniyasynda (Timur Qúlybaevtyng iyeligindegi) lauazymdy qyzmetter atqarghan sayasattanushy jәne biznesmen Sanjar Bokaev «Namys» sifrlyq partiyasyn qúratynyn mәlimdegen bolatyn. Dәl sol kýni qúramyna Arman Shoraev, Baqytjan Tóreghojina, Marghúlan Seysenbay, Múhtar Jәkishev, Toghjan Qojaliyeva jәne Boqaevtyng ózi siyaqty tanymal túlghalar engen «El Bolashaghy» qoghamdyq-sayasy bastamashyl toby Qazaqstandy reformalau turaly úsynystaryn mәlimdedi.

Al qazir osy top Reseyge Qazaqstan «naghyz rusofobiya eli» ekenin dәleldeuge bar kýshterin saluda. Olar Reseyding qazirgi kórshi elde jýrgizip jatqan «últshyldyqty jong» әskery әreketining shenberine bizding eldi de qosudy armandaytynday... «Beybitshilik ýshin» degen taqyryppen ótui tiyis Almatydaghy mitingting úiymdastyrushylardyng aralasuymen («El Bolashaghy» kompaniyasynan) Reseyge qarsy aksiyagha ainalyp ketkenining ózi nege túrady.

Endi Darigha Nazarbaevanyng senimdi sayasatkeri – Sanjar Boqaevty kenirek tanystyrayyq. Qazir ol qazaqstandyqtardy jana qandy qyrghyngha bastauy mýmkin kezekti «beybit miting» úiymdastyru ýstinde. 12 nauryzda ol utili alym shegin 50 payyzgha tómendetuge arnalghan narazylyq aksiyasyn ótkizudi josparlaghan bolatyn. Al qazir ol Memleket basshysynyng Joldauynyng negizgi mazmúnyn búzugha әreket etip jatyr. Biraq Toqaev úsynghan reformalardy jyly qabyldaghan әleumettik jelidegi óz auditoriyasyn ýrkitip almau ýshin, ol búl әreketin óte saqtyqpen jasauda.

Kolumbiya uniyversiytetining (AQSh) týlegi Sanjar Boqaev ózining qyzmettik karierasyn Qazaqstannyng strategiyalyq zertteuler institutynda qatardaghy qyzmetker sanatynan bastaghan bolatyn. 2012 jyly QSZIY-nan qalalyq әkimdikke auysady jәne birden Jastar sayasaty mәseleleri basqarmasynyng basshysy lauazymyna otyrady. Eki jyldan keyin әkimdikting ishki sayasat basqarmasynyng basshysy qyzmetine taghayyndalady. Osy lauazymda belgili oppozisioner Gýljan Erghaliyevanyng kezekti mediajobasynyng týbine jetedi. 2015 jyldyng tamyzynda memlekettik qyzmetten ketip, 2017 jyldyng mausymyna deyin «QazTransGaz» últtyq gaz kompaniyasy Basqarma Tóraghasynyng kenesshisi bolyp qyzmet atqarady. Toqtay túrynyz, әngime Darigha Nazarbaevanyng «ekinshi kýieui» Qayrat Shәripbaev turaly bolatyn. Al biz aityp otyrghan Sanjar – osy otbasynyng naghyz dosy.

Sanjardyng jogharyda biz aitqan eki lauazymnan da ketu sebebi erekshe. RNbee aqparattyq portaly búl turaly barlyq mәn-jaydy zerttegen bolatyn. Olardyng deregi boyynsha qalalyq әkimdikte Boqaevtyng qaramaghynda júmys istegen boyjetken onyng tarapynan ýnemi «qyryndau shabuyly» bolghanyn aitqan. Sanjardy sol ýshin júmystan shygharady, biraq, dәnikken daghdydan bas tartu ekining birining qolynan kele bermeydi eken...

«Kelesi qyzmet satysy «QazTransGaz» iri gaz kompaniyasynda qúmarlyqqa jelikken Sanjar myrza aldynghy japa shekken qyzdyng qúrbysyn óz nysanyna alghan», - dep jazady basylym.

Osylaysha ózining seksualdy óreskel әreketteri әshkere bolghan song Boqaev birden utili alymmen kýresushi túlghagha ainalyp shygha keledi. Aytpaqshy, ol ózining qúrbandaryna úsynysty dәstýrli emes jolmen jasaghandy únatqan deydi. Yaghni, biz sayasatkerding klassikalyq ýlgisin kórip otyrmyz. Onyng dәleli tiyisti materialdarmen kórsetilip túr. Al utili alymymen kýres – Elbasynyng әuleti ishindegi janjaldan basqa eshtene emes. Yaghni, ýlken әpkesi ózining sinlisi Áliya Nazarbaevanyng mediadaghy belsendiligin únatpaghan siyaqty. Sondyqtan ol sinlisin ýlken kiris kózinen aiyrugha tyrysty. Al ózining reytingin saqtap qalu ýshin utili alym mәselesin úran qylyp paydalanyp otyrghan Boqaev bir aidan beri óz qoldaushylaryna qashan partiya qúratynyn aita almay otyr.

Biraq qazir Sanjar aralasqan búl topqa partiya qúru mәselesi aidan alys bolyp otyr. Olardyng qazirgi basty mindet – Kremli men Aqordanyng arasyna ot jaghu. Búl әriyne qazirgi jaghdayda Qazaqstandy túraqsyzdyqqa әkeletin ssenariy. Boqaev әzirge EAEO men ÚQShÚ-dan shyghu taqyrybyn kóteruge saqtyq tanytyp otyr. Biraq, Vladimir Putinge arnalghan Gaaga tribunalynyng әreketin «Youtube» arnasynda talqylap ýlgerdi. Ol sonymen qatar, Toqaevtyng bedelin týsiru isine bilek sybana kirisip, memleket basshysynyng «Shveysariyadaghy esep-shottary» turaly jalghan aqparat taratumen ainalysuda. Biraq, ol aqparattyng shyndyqqa janaspaytynyn aitqan Preziydentting baspasóz hatshysy Berik Uәliyding mәlimdemesi turaly jaq ashpady.

«El bolashaghy» qozghalysy ýsh aptadan beri ózderining bottarynyng qoldauymen әleumettik jelilerde Reseyge qarsy aqparattyq shabuyldar jasap jatyr. Bizding oiymyzsha, jaqyn arada Kremli júrtshylyqty «tynyshtandyrudy» talap etetin siyaqty. Eger býginge deyin súrap ýlgermegen bolsa... Qazaqstandyq sheneunikterding júrtshylyqpen júmys isteudegi ózderin qalay ústaytynyn eskersek, múnday «ótinishtin» eng ebedeysiz týrde oryndalatynyna kýmәn joq. Al búl Sanjar Boqaevtyng keshine jinalghandar ýshin Reseyge qarsy taghy bir (nemese birneshe) narazylyq aksiyasyn ótkizuge syltau bolary anyq.

Aytpaqshy, býginde búl top taghy bir ýlken qoghamdyq janjalgha shatylyp otyr: Anton Budarov Facebook jelisinde seriktesterining kómegimen ukraindyqtar ýshin 150 million tenge kómek jinap alyp, onyng naqty esebin shygharyp bere almay otyrghan Toghjan Qojaliyevanyng kýmәndi әreketterin әshkereledi.. Biraq búl aqshanyng qayda ketetini týsiniksiz. Áyteuir, Boqaevtyng partiyasyn qoldaugha jәne onyng búrynghy qoldaushysynyng josparlaryn jýzege asyrugha júmsalmaytyn shyghar...

Ukrainadaghy oqighalar XXI ghasyrdyng sayasy subektileri ózderine senim artqan adamdardy eshqanday moralidyq prinsptermen eseptespey, ólimge aidap, mýmkindiginshe arsyz isterge paydalanatynyn kórsetedi. Qantar aiynda bizding elimiz de búny bastan ótkerdi. Biraq әleumettik jeliler men ondaghy qalyptasqan kózqaras kórsetkendey, eshkim ótkennen sabaq almaghan siyaqty. Al búl degenimiz – olardyng bizdi elimizdegi qalalardy qirandygha ainaldyrghangha deyin paydalana beretinin kórsetedi.

Derekkózi: serke.org

Abai.kz