1 nauryz Qazaqstan halqy Assambleyasynyng qúrylghan kýni. Kópúltty Qazaqstannyng birligin pash etken qúrylymnyng jasap kele jatqanyna 27 jyl tolypty. Býginde elimiz Qazaqstan atty alyp shanyraqtyng astyna jýzdegen últtyng balasyn biriktirip, tatu-tәtti ómir sýrip keledi. Ártýrli senim men dindi ústanyp, әrtýrli tilde sóilep, әrtýrli әdep-ghúrypty saqtaghan últ pen úlysty birlikte ústap otyru kez-kelgen demokratiya jolyn tandaghan memleketting basty baghyty bolyp sanalady.

Qazaqstan da osy baghytty ústaghanynyng dәleli retinde últaralyq tatulyq pen kelisimdi tu etken Qazaqstan halqy Assambleyasyn qúrdy. Assambleyany qúru iydeyasyn alghash ret 1992 jyly túnghysh preziydent Núrsúltan Nazarbaev tәuelsizdikting birinshi jyldyghyna arnalghan Qazaqstan halqy forumynda jariya etti. 1995 jylghy 1 nauryzda Memleket basshysynyng janyndaghy konsulitativtik-kenesshi organ mәrtebesi bar Qazaqstan halqy Assambleyasyn qúru turaly Preziydentting Jarlyghy shyqty. 2008 jylghy 20 qazanda Preziydent әlemde balamasy joq "Qazaqstan halqy Assambleyasy turaly" Zangha qol qoydy. QHA elding sayasy jýiesining tolyqqandy subektisine ainaldy, onyng qyzmetining normativtik qúqyqtyq negizderi anyqtaldy. Birinshi memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev elimizde birlik pen túraqtylyqtyng saqtaluyna erekshe mәn berdi. Ol Qazaqstan halqyna arnaghan joldaularynda, ózining bayandamalarynda әrdayym elimizding últaralyq jәne konfessiyaaralyq túraqtylyghyn saqtap qaludyng óte manyzdy ekenin erekshe atap kórsetip jýrdi.

Qazirgi tanda túnghysh preziydentting bastap bergen jolynyng arqasynda elimizdegi barlyq etnostar arasynda dostyq qarym-qatynas ornap, elimiz auyzbirshilikte ómir sýrip, әr týrli dinder arasynda ózara týsinistik berik ornaghan. Sonyng nәtiyjesinde etnosaralyq dostastyq pen qoghamdyq kelisimning qazaqstandyq aiqyn ýlgisi qalyptasqan. Túnghysh preziydent negizin qalaghan Assambleyanyng tóraghalyghyn býginde memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev basqarady.

Qazaqstan halqy Assambleyasy- memleketting últtyq sayasattyn iske asyrugha, respublikadaghy qoghamdyq-sayasy túraqtylyqty qamtamasyz etuge, memlekettik jәne azamattyq qogham instituttarynyng etnosaralyq qatynastar salasyndaghy ózara is-qimylynyng tiyimdiligin arttyrugha baghyttalghan konstitusiyalyq organ. Assambleyanyng basty erekshelikterining biri elimizding joghary zang shygharu organynda – Parlamentte etnostyq toptardyng ókilderinen deputattardyng saylanuy.  Osy orayda aita ketken jón, Qazaqstandaghy barlyq últ ókilderining ana tili men әdet-ghúrpyn, salt-dәstýrin, mәdeniyetin damytu ýshin elimiz barlyq qajetti jaghdaylardy jasap, ýnemi qoldap otyrady. Qazaqstanda 23 tilde oqytylatyn 100-den astam últtyq mektep, 170 hrestiandyq mektep júmys isteydi. Últtyq janghyrudyng ýsh mektebinde 12 tildi ýirenu boyynsha 29 bólim bar. Búl mektepterdi qarjylay qoldaugha ýkimet jyl sayyn 11 mln tenge bóledi. Sonymen qatar, olargha jergilikti budjetten de kómek kórsetiledi. Sondyqtan elimizdegi barsha etnos ókilderi tendikte ómir sýrip jatyr deuge tolyqtay negiz bar.

El preziydentining tikeley qoldauymen Assambleya ózine jýktelgen senimdi barynsha jauapkershilikpen atqaryp keledi. Úiymnyng belsendi mýshelerining arasynda otansýigishtigin óz isterimen dәleldep jýrgen azamattar jetkilikti. Týrli últ ókil­deri Qazaqstan biyliginde, ghyly­mynda, әdebiyetinde, oqu-aghar­tu salasynda, ónerinde, sport­ynda, biznesinde kóptep kezdesedi. Qiyn-qystau zamanda sayasy sebeptermen tughan jerlerinen kóship ketuge mәjbýr bolghan ózge últ ókilderi qazaq halqynyng keng peyili men darhan kónilin, aq dastarhanyn úmytqan emes. Tariyhqa kóz jibersek Qazaqstannyng kópetnosty el bolyp qalyptasuyna basqa últ ókilderining qazaq topyraghyna jer audarylyp kelui men beybit túrghyndardyng Ekinshi dýniyejýzilik soghys kezinde Qazaqstan jerine kóshirilui sebep boldy. 20 ghasyrdyng basynda otarlau sayasaty erekshe kýsheygen bolatyn. Sol jyldary Qazaqstan jerine 4 milliongha juyq orystan bólek, ukraiyn, ózbek, qyrghyz, belorus, balqar, sheshender men ingushtar, 34 mynnan astam polyak, 100 mynnan astam kәrister kýshtep kóshirilgen.

Úly  Otan soghysy da ózge últ ókilderining qazaq jerine kóshiriluine, halyq qúramynyng kýrt ózgeruine sebep boldy. Osylaysha biz kópúltty memlketke ainaldyq. Biraq Qazaqstan odan kemip qalghan joq. Kerisinshe qazaq halqy ózge últ dep bólip-jarmay qúshaghyn aiqara ashty, qolyndaghy nanyn ýzip berdi. Qazir elimiz san týrli mәdeniyet jarasym tapqan dingegi berik memleketke ainaldy. Jýzdegen últ bir-birin bauyrynday kórip ómir sýrip jatqan Qazaqstan birlik pen berekening simvolynday desek bolady.

Osynyng bir belgisi retinde 1 nauryz 2016 jyldan beri alghys aitu kýni bolyp bektilip, atalyp ótip keledi. Túnghysh preziydent Núrsúltan Nazarbaev «Alghys aitu kýni» turaly bylay degen edi:  «Búl mereke qiyn-qystau jyldary qazaq halqynyng kórsetken qamqorlyghy men meyirimdiligining úmytylmaytynyn bildiredi. Alghys aitu kýni – ortaq tarihymyzgha kórsetilgen qúrmettin, býkil qazaqstandyqtardyng óz shanyraghyna ainalghan kiyeli qazaq jerine degen rizashylyqtyng belgisi.Tәuelsizdik jyldarynda Qazaqstan halqynyng birligin nyghayta otyryp, tatulyq pen kelisimning biregey ýlgisin qalyptastyrdyq». Alghys aitu kýnining manyzy teren. Búl tek jaqyn-juyqqa, dos-jarangha rahmet aityp qoi ghana emes, Qazaqstandy qonystanghan barlyq etnos ókilining bir-birine degen jyly lebizin, qúrmetin kórsetetin kýn.

Biylghy alghys aitu kýninde oray elordadaghy Dostyq ýiinde dóngelek ýstel ótti. Sharagha QR Parlamenti Mәjilisi deputattary, Qazaqstan halqy Assambleyasy mýsheleri, etnomәdeny birlestikter basshylary men ókilderi qatysty.

«Alghys aitu kýnin toylau – bizding jýregimizde airyqsha oryn alady. Búl kýn meyirimdilik pen dostyqtyng jarqyn merekesine ainalghan. Alghys aitu kýni –  qiyn kezendi bastan keshirgen azamattarmen birge az uaqyttyng ishinde kýsh biriktirip tәuelsiz Qazaqstandy qúrghan elimizding barlyq adamdarynyng bir-birine degen qúrmeti», – dep  sóiledi QR Aqparat jәne qoghamdyq damu ministrligining «Qoghamdyq kelisim» RMM diyrektory Gh.M. Qúsmanghaly alghys aitu kýnining manyzdylyghyn atap kórsetip.

QHA Hatshylyghy mengerushisining orynbasary L.Prokopenko men Etnosaralyq qatynastardy damytu komiytetining tóraghasy Gh.Shoykin dóngelek ýstel qatysushylaryn atauly merekemen qúttyqtap, qoghamdyq kelisim men jalpyúlttyq birlikti nyghaytugha jәne saqtaugha kýsh salyp jýrgen barlyq QHA mýshelerine, etnomәdeny birlestikter ókilderine jәne etnosaralyq qatynastar salasynda qyzmet atqaratyn azamattargha rahmetin aitty.

Sonymen qatar,  QR Parlamenti Mәjilisining deputattary A. Hamedov pen A. Amirhanyan, «Vaynah «sheshen jәne ingush halyqtarynyng mәdeniyetin damytu qauymdastyghy» ZTB Basqarma mýshesi Yu.Keligov,  «Qazaqstannyng orys, slavyan jәne kazak úiymdarynyng qauymdastyghy» Respublikalyq ZTB tóraghasy V.Bojko qazaq halqynyng airyqsha róli turaly aitty.

20 ghasyrdyng basynda qazaq jerine  bes jarym millionnan astam shet el azamattary jer audarylghan. Sol jyldary qazaq halqy qughyn-sýrginge úshyraghan orys, kәris, ukrain jәne polyak syndy últtargha qol úshyn úsynghan. Osy sebepti etno-mәdeny ortalyqtardyng ókilderi alghys aitu kýnin qazaqstandyqtardy bir-birine jaqyndastyryp, birtektilik pen birtútastyqty nyghayta týsedi dep sanaydy.

Sondyqtan halyq birligin pash etken Assambleyanyng atqaryp otyrghan qyzmeti manyzdy.  Assambleya etnosaralyq kelisimdi, qoghamdaghy toleranttylyqty jәne halyq birligin odan әri nyghaytu ýshin qolayly jaghday jasaugha yqpal etedi. Sonymen qatar, QHA memlekettik organdargha qoghamda ekstremizm men radikalizm kórinisterine qarsy túrugha, demokratiyalyq normalargha sýienetin azamattardyng sayasiy-qúqyqtyq mәdeniyetin qalyptastyrugha kómek kórsetedi. Assambleya etnomәdeny birlestikterding kýsh-jigerin biriktirudi qamtamasyz etip, әrtýrli mәdeniyettin, tilder men Qazaqstan halqynyng dәstýrlerin janghyrtugha, saqtaugha jәne damytugha qyzmet etedi.

Abai.kz