Almatydaghy Kenjeghaly Saghadiyev atyndaghy Halyqaralyq biznes uniyversiytetinde (UIB) «Biznesti basqaru magistri (MBA)» mamandyghynyng alghashqy qazaq tilindegi oqu baghdarlamasy ashyldy. Baghdarlama qazaq tildi kәsipkerler men kәsip bastaghysy keletin azamattardyng kәsiby sheberligin ghylymmen úshtastyryp, bilimin terendetuge ýlken mýmkindik beredi. Uniyversiytet MBA bilim beru baghdarlamasyn  Damu Business Group kәsipkerler qauymdastyghymen birlese iske asyrmaq. Osy maqsatta eki tarap yntymaqtastyq turaly memorondumgha qol qoydy.

Halyqaralyq biznes uniyversiytetining rektory Anar Mahmetovanyng aituynsha, bilim baghdarlamasyn ashu turaly úsynysty Damu Business Group kәsipkerler qauymdastyghy bildirgen.

«Bizding uniyversiytette búl baghdarlama 20 jyldan astam uaqyt boyy oqytylyp keledi. Biraq aghylshyn jәne orys tilderinde jýrgizildi. Áriyne, basqa ónirlerde, Atyrau, Aqtau, Óskemen, Shymkent, Núr-Súltan qalalaryndaghy arnayy ortalyqtarda qazaq tilinde de oqytyldy. Býgingi kýni Damu Business Group kәsipkerler qauymdastyghynan uniyversiytetimizde qazaq tilindegi MBA oqu baghdarlamasyn ashu turaly úsynys kelip týsti. Biz quana qabyldadyq. Eki jaq talqygha salyp, ortaq sheshimge keldik. Qazir magistr dәrejesin alghysy keletin alghashqy ýmitkerler toby da jinaldy. Olar talap boyynsha synaqtardan ótti», - dedi uniyversiytet basshysy.

Jana oqu baghdarlamasynyng alghashqy tobyna qabyldanghan 15 magistranttyng bәri elimizde iri kәsiptermen ainalysyp jýrgen azamattar eken. Sonyng biri Yokohama jәne Triangle shinalarynyng distribiutory - Daco motors KZ kompaniyasynyng iyesi Syrymbek Tau «Qazaqtyng úl-qyzyn óz ana tilinde oqytudy maqsat ettik», -deydi. Qazirgi kýni Damu Business Group kәsipkerler qauymdastyghy baghdarlamagha qajetti oqulyqtardy shygharugha demeushilik jasap jatyr.

«Aghylshyn tilindegi kitaptardy orysshagha, orysshadan qazaqshagha audarghan kezde kitaptyng 20-30 payyzy ózgerip ketedi. Kóptegen qatelikterge jol beriledi. Qazirgi kýni oqulyqtardy aghylshyn tilinen tikeley qazaq tiline audaryp shygharu ýshin Damu Business Group basqa kәsipkerlermen birigip júmys istep jatyr. Múnday bir kitaptyng qúny 15-17 million tenge bolady. Býginde 10 oqu qúralyna demeushilik jasap jatyrmyz. Negizinen MBA  dengeyine say dep ghalymdar úsynghan oqulyqtardy audartugha kýsh salamyz. Kәsiby audarmashylardyng qyzmetine jýginemiz. Kórip jýrgenderinizdey, biznesti basqaru jayynda treningter, kurstar kóp-aq, dey túrghanmen olar әr jerden qúrastyrylyp alynghan bilim týri. Al, magistratura degenimiz 120 jyldyq tarihy bar, bir jýiege keltirilgen qúral. Osy qúraldy óndep, zamanauy baghytqa keltirip, ózimizge beyimdep, kәsipkerlerding akademiyalyq bilimin jetildirudi qolgha alghymyz keledi. Niyetimiz - qazaqtyng úl-qyzynyng ana tilinde bilim aluyna mýmkindik jasau. Ghylymnyng erte-keshi joq, sondyqtan ózim de osy uniyversiytette eki jyl boyy magistratura oqugha bekindim. Bitirgen song birigip kәsip jasaymyz. Bir-birimizding tútynushymyz bolyp, bir-birimizge aqyl qosamyz»,- dedi kәsipker.

AVTOMODA JShS kompaniyasynyng negizin qalaushy, kәsipker Qúmar Júmahan «Biznesting tili – orys tili degen taptaurynnan arylatyn kez keldi»,- dep oiyn bildirdi. «Qoghamda biznesting tili – orys tili degen týsinik bar. Men búl oimen kelispeymin. Sebebi, tútynushylardyng basym kópshiligi qazaq tildi adamdar. Búl ýrdis jyl sayyn damyp keledi. Biznestegi qazaq tilining ayasy keneydi. Aldaghy uaqytta tek qana qazaqsha bolady degen oidamyn. Qazaqstanda songhy jyldary aqparattyq biznes órkendedi. Sheteldegi aqparattyq biznes ókilderi naryqqa kirdi. Búl qazaq tilindegi aqparattyng súranysy artqanynyng aighaghy. Osynda oqugha tapsyryp otyrghan 15 adamnyng 30 payyzy biznesin taza qazaq tilinde jýrgizedi. Basshylyghy qazaqsha ekenin bilemin. Qazaq tilinde kәsibin jýrgizip, naryqtan oiyp túryp oryn alyp jatqan kәsipkerlerdi kórip, aldaghy uaqytta qazaq tilining basymdyqqa ie bola beretinin bayqaymyz», - dedi Qúmar Júmahan.

Jana MBA-ge oqugha tapsyrushylar eng aldymen 4 jyldyq bakalavriatty bitirgen boluy kerek. QR Ghylym jәne bilim ministrligi bekitken standartty magistratura bilim beru baghdarlamasynan MBA-ding bir ereksheligi – múndaghy oqugha qabyldanu talaptaryn әr uniyversiytet ózi belgileydi. UIB-de «Biznesti basqaru magistri» baghdarlamasyna týsu ýshin talapkerler eki ret synaq tapsyrady jәne talapkerding enbek naryghynda 2-3 jyl enbek ótili boluy tiyis. Býginde Damu Business Group kәsipkerler qauymdastyghy tarapynan oqu aqysyna 20-30 payyzdyq jenildik qarastyrylyp jatyr.

Ekonomist, Halyqaralyq biznes uniyversiytetining agha oqytushysy Maqsat Halyq «Uniyversiytet  MBA bilim beru baghdarlamasy ýshin 80-90 payyz oqytushylar qúramyn jasaqtap qoyghanyn» aitty. Alayda, «Qazaq tildi bilikti ústazdar jetkiliksiz, sondyqtan әli de izdep jatqanymyzdy habarlaymyz»,-dedi. Ol sonymen qatar, MBA –de oqytylatyn pәnder turaly aityp ótti.

«Negizgi pәnderding ishinde «Tәuekelderdi basqaru» pәni bar. Búl pәn sizdi bizneske әser etetin faktorlardy aldyn-ala boljay biluge baulidy. Kәsipkerding mindeti - daghdarysqa qarsy jospar qúryp, biznesti kelesi dengeyge alyp shyghu. «Biznesti zertteu» pәni bolsa, studentting ghylymy júmysyn jazyp shyghuyna orasan zor paydasyn tiygizedi. Zertteu júmysyn jazghanda student belgili bir biznes sheshim shygharuy kerek bolady. Ol ýshin zertteuding әdis-tәsilin bilu kerek. Biznes sheshim sizding kәsibinizdegi týiindi mәselening sheshimin tauyp beredi. Osyndayda akademiyalyq bilim kómekke keledi. Bizde «Biznesti zertteu» pәnin Úlybritaniyadan bilim alyp kelgen myqty mamandarymyz oqytady. Strategiya qúrmaghan kәsip-missiyasy joq kәsip. Ol úzaqqa barmaydy. Al, búl turaly «Strategiyalyq menedjment» pәni oqytady. Sonymen qatar, tandau pәnderi, jeke qabiletti damytugha arnalghan pәnder bar. Magistrant oqytushyny ózi tandaydy.

MBA qazaq tilinde bilim beru baghdarlamasynyng ózektiligi – onyng audarma baghdarlama bolmauynda, yaghny orys tilinen audaryp bere salmaymyz. Ol kezde baghdarlamanyng sapasy bolmaydy. Mindetti týrde әlemning ozyq tәjiriybeleri men qazaqstandyq kәsipkerlerding keysterin ýlgi etip alamyz. Búl - kem-ketigi tolyqtyrylghan jana baghdarlama bolmaq.  Qazir jinalghan magistranttar toby elimizdegi belgili iri kәsipkerler. Olardyng keysteri bolashaq studentter ýshin taptyrmas qúral bolady»,- dedi ekonomist Maqsat Halyq.

Abai.kz