Bizdegi kóp aghayyn sayasy prosesting jay-japsaryn bile bermeytin siyaqty. Bir ghana mysal keltireyinshi.

Osy kýnderi әleumettik jelilerde: «Men, Qazaqstan Respublikasynyng pәlenshe degen azamaty, Konstitusiyadaghy tilge qatysty myna bapty alyp tastaudy talap etemin», - dep jazyp, ol posttardy taratushylar kóbeyip ketti.

Sóz joq, azamattyq belsendilikti, onyng ishinde, tilimizge degen syi-qúrmetti tanytudyng esh әbestigi joq. Jaza bersin! Talap ete bersin!

Biraq, múnyng bәri Abaydyng «qolymdy mezgilinen kesh sermedimine» kelmey me?

Óitkeni, Konstitusiyagha ózgerister engizu jónindegi 5 mausymda ótkiziletin referendumgha úsynylatyn baptardyng tizimi bayaghyda-aq bekitilip qoydy! Ol preziydentting tiyisti Jarlyghy men Ortalyq saylau komissiyasynyng sheshiminde taygha tanba basqanday jazylghan.

Bir sózben aitqanda, bolar is boldy, boyauy sindi, 5 mausymgha deyin ol baptardy eshkim de ózgerte almaydy! Qúqyqtyq túrghydan alghanda, әleumettik jelilerdegi búl chellendj bir aigha keshigip qaldy.

Biz ylghy da keshigip jýremiz!

2019 preziydent saylauynan keyin ózin oppozisiya sanaytyn kýshter men túlghalar bir baghdarlama tónireginde birigip, biregey úiym qúryp aluy kerek edi. Sol kezde biylikting ózi resmy týrde moyyndaghan 16,2 prosent býginde eselener edi de, birikken demokratiyalyq partiya parlament tórinde otyra alatynday qauqargha jetetin. Jәne de ol biregey kýshti biylik amalsyzdan moyyndaugha mәjbýr bolar edi.

Biz bolsaq, ýsh jylgha keshiktik.

Endi, mine, bir-birimen talasyp, tarmasyp partiyalar qúryla bastady. Sóz joq, partiyalardyng kóp bolghany jaqsy.

Biraq, bizding jaghday bólekteu: biylik partiyasy sayasy monopoliyany qoldan bergisi kelmeydi, sondyqtan da oghan qarsy kýshter birikpese, bәri dalbasa bop shyghady!

Bizdegi keybir sayasatkerlerding migha syimaytyn әri qisyngha kelinkiremeytin orynsyz ambisiyalaryn eskersek, ózin oppozisiya sanaytyn ol partiyalar ertengi saylauda biylik partiyasymen emes, bir-birimen qyryq pyshaq bolyp, qyrylysyp, aitysyp, talasyp, bir-birin qaralap, kýielep, jenisti qoldan berip qoyady. Sóitip, nәtiyjesinde saylau zannamasyndaghy parlamentke ótu ýshin qajet 7 prosentke de jete almay qaluy әbden yqtimal (biylikting de dittegeni sol bolar).

Referendumgha da keshiktik.

Konstitusiyagha engiziletin ózgerister úsynylghan kýni-aq, ózin demokrat sanaytyn barsha qauym jinalyp, bir jaghadan bas, bir jennen qol shygharyp, qazirde әleumettik jelilerdi kezip jýrgen oryndy úsynystardy jinaqtap, talqylap, bekitip, ortaq talaby retinde biylikke úsynuy kerek edi. «Qabyldamasandar, zandy týrde narazylyq tanytamyz!», - dep minez kórsetu de kerek edi.

Taghy da úiyqtap qaldyq.

Dәlirek aitsaq, ózin demokrat sanaytyn sayasy kýshter men túlghalar bir-birin kóre almay, pendeshilik tanytyp, taghy da sayasy prosesting sonynda qaldy!

Taghy da keshiktik.

Partiyalar demekshi, olardyng iydeologiyasy әrtýrli bolady.

Qarap otyrsaq, birqatar top pen tanymal túlghalar orys tilining soyylyn soghyp, Sovet zamanynan qalghan, Tәuelsiz Qazaqstangha ýsh qaynasa sorpasy qosylmaytyn qúndylyqtardy qayta janghyrtqysy keletin syqyldy. Otarshyldyqtyng iyisi búrqyrap otyrghan úrandardy kóterip, partiyalar qúrghaly jatyr. Múnyng ózi qoghamnyng ashu-yzasyn tudyryp, dýiim júrttyng shamyna tiide.

Al ejelden kele jatqan últtyq-demokratiyalyq kýshter әli de shashyranqy, sol bayaghy «júldyz auruy» men kýnshildik sekildi әmbebap syrqat әbden dendegen. Qit etse boldy, bir-birin jamandap shygha keledi.

Últ pen demokratiya qúndylyqtaryn qoldaghan kýshterding birigip, bir partiya qúratyn uaqyty keldi emes pe? Elektoraldyq túrghydan alghanda, onday kýshke teng keler basqa kýsh bolmaydy da!

Alda saylaular kele jatyr: eki jyldan song preziydentti, odan keyin parlamentti saylap aluymyz kerek.

Taghy da keshigip qalamyz ba?

Nege bizding demokratiyanyng kóshi keshige beredi?

Ámirjan Qosan

Abai.kz