Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining ýstimizdegi jylghy 30 qazanda ótken otyrysynda mamandar biliktiligin rastaudyng tәuelsiz jýiesin qúru turaly әngime qozghaldy. Bilim jәne ghylym ministri Baqytjan Júmaghúlov Memleket basshysynyng halyqqa Joldauynda, «Qazaqstannyng әleumettik janghyrtyluy: Jalpygha Ortaq Enbek Qoghamyna qaray 20 qadam» dep atalatyn baghdarlamalyq maqalasynda, Nazarbaev Uniyversiytetinde oqyghan interaktivti dәrisinde berilgen osy jónindegi tapsyrmanyng oryndalu barysy turaly bayandady.

Otyrysta әlemdik tәjiriybege jan- jaqty taldau jasaldy, Ontýstik Koreyanyng tәjiriybesin ýlgi retinde alugha bolatyny aityldy. Atalmysh memlekette 1973 jyly «Tehnikalyq biliktilikting últtyq jýiesi turaly» zang qabyldanyp, 7 jalpyúlttyq dengey belgilengen jәne bir dengeyden ekinshi dengeyge kóshu tәuelsiz kәsiby testileuding qorytyndysy boyynsha ghana jýzege asyrylady. Nәtiyjesinde elding ishki jalpy ónimining kólemi 100 eseden astam ósip, Ontýstik Koreya әlemdegi tehnologiyasy ýzdik elderding qataryna qosyldy.

Euroodaq elderi de osy ýrdiske den qoyyp otyr. Múnda últtyq shenberding ýlgisi retinde biliktilikting europalyq shenberi úsynyldy. Onyng negizinde biliktilikting salalyq shenberi aiqyndalyp, kәsiby standarttar jasaluda.

Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining ýstimizdegi jylghy 30 qazanda ótken otyrysynda mamandar biliktiligin rastaudyng tәuelsiz jýiesin qúru turaly әngime qozghaldy. Bilim jәne ghylym ministri Baqytjan Júmaghúlov Memleket basshysynyng halyqqa Joldauynda, «Qazaqstannyng әleumettik janghyrtyluy: Jalpygha Ortaq Enbek Qoghamyna qaray 20 qadam» dep atalatyn baghdarlamalyq maqalasynda, Nazarbaev Uniyversiytetinde oqyghan interaktivti dәrisinde berilgen osy jónindegi tapsyrmanyng oryndalu barysy turaly bayandady.

Otyrysta әlemdik tәjiriybege jan- jaqty taldau jasaldy, Ontýstik Koreyanyng tәjiriybesin ýlgi retinde alugha bolatyny aityldy. Atalmysh memlekette 1973 jyly «Tehnikalyq biliktilikting últtyq jýiesi turaly» zang qabyldanyp, 7 jalpyúlttyq dengey belgilengen jәne bir dengeyden ekinshi dengeyge kóshu tәuelsiz kәsiby testileuding qorytyndysy boyynsha ghana jýzege asyrylady. Nәtiyjesinde elding ishki jalpy ónimining kólemi 100 eseden astam ósip, Ontýstik Koreya әlemdegi tehnologiyasy ýzdik elderding qataryna qosyldy.

Euroodaq elderi de osy ýrdiske den qoyyp otyr. Múnda últtyq shenberding ýlgisi retinde biliktilikting europalyq shenberi úsynyldy. Onyng negizinde biliktilikting salalyq shenberi aiqyndalyp, kәsiby standarttar jasaluda.

Osynday taldaulardyng jәne jana metodologiyalardyng nәtiyjesinde Qazaqstannyng últtyq biliktilik jýiesin jasau baghytynda birshama ister tyndyryldy. Atap aitqanda, Bilim jәne ghylym ministrligi men Enbek jәne halyqty әleumettik qorghau ministrligining birlesken búiryghymen biliktilikting últtyq shenberi jasalyp, bekitildi. Ol el aumaghyndaghy segiz dengey boyynsha tútastay europalyq jobagha sәikestendirilgen.Últtyq shenberding negizinde bilim jәne ghylym, enbek, auyl sharuashylyghy salalarynda biliktilikting salalyq shenberleri әzirlendi. Kәsiby standarttardy jasau qolgha alyndy. Kәsiby standarttar qazirding ózinde múnay-gaz, turizm, mashina jasau, agrarlyq salalarda jәne 118 mamandyq boyynsha jasaqtaldy. Álemdik tәjiriybe eskerile otyrylyp, Býkilәlemdik bankpen birlesip jasalghan joba ayasynda búl júmys odan әri jalghasuda.

Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev besinshi saylanghan Qazaqstan Respublikasy Parlamentining ekinshi sessiyasynyng ashyluynda sóilegen sózinde kәsiby biliktilik jýiesi turaly jana zang qabyldau mindetin qoyghan bolatyn. Osyghan oray Enbek kodeksine, «Bilim turaly», «Tehnikalyq retteu turaly», «Sәikestikti baghalau salasynda akkreditasiyalau turaly» zandargha ózgerister engizildi. Sóitip, biliktilikting últtyq jәne salalyq shenberinde, kәsiby standarttardyng jәne mamandardy tәuelsiz sertifikattaudyng bazalyq týsiniginde zannamalyq baza qalyptasty. Sonday-aq, biliktilikti rastaudyng tәuelsiz ortalyqtaryn qúru jónindegi júmystar qolgha alyndy.Salalyq qauymdastyqtargha «Kәsipqor» holdingi әdistemelik kómek kórsetude. Osy maqsatqa respublikalyq budjetten 57 mln. tenge qarastyrylyp otyr. Biliktilikti tәuelsiz rastaudyng jәne birqatar mamandyqtar boyynsha biliktilik talaptarynyng institusionaldyq ýlgisi jasaldy.

Tútastay alghanda býgingi tanda Qazaqstanda mamandardy sertifikasiyalaumen ainalysatyn 20 shaqty úiym bar. Olardyng 5-i halyqaralyq talaptargha say júmys isteude. Búl, sóz joq, bizding elimizde biliktilikti rastau jýiesin jasau baghytynda senimdi de naqty sharalar jýzege asyrylyp jatqanyn anghartady.

Núrsúltan NAZARBAEV

SENIMDI QADAM, ONG ÓZGERISTER

Songhy jyldardyng bederinde elimizding bilim beru salasy orasan ózgeristerge úshyrap otyr­ghany belgili. Mamandardy dayar­laudyng kópdengeyli qalyby men tәuelsiz baghalaudyng sapaly ýr­dis­teri tyng týsinikter men úghym­dargha janaryp, týbegeyli serpin alyp jatyr desek artyq ait­qan­dyghymyz bolmas. Elimizding tagh­dyr talayy da bilim beruding qar­qyndy ózgeristerimen ghana jar­qyn bolmaghy aidan anyq. Elba­synyng bilim qoghamyn qalyp­tas­tyru arqyly adam kapitalyn qún­dylandyrudyng manyzyn magh­lúmdap-mәnisteui tekke emes. Dón­­gelek dýniyening týkpir-týk­piri elimizding bilim beru sala­sy­na qyzygha-qyzghana qarap, ozyq tәjiriybesinen taghylym alugha bekingender de bar. Álemning ozyq joghary oqu oryndary ózimizding otandyq joghary oqu oryn­dary­men baylanysyn búrynghydan da jandandyryp, qoyan-qoltyq jú­mys isteuge beyimdi bolyp otyr.

Osyghan baylanysty Bilim jә­ne ghylym ministri Baqytjan Jú­maghúlov 2012 jyldyng 30 qa­zandaghy Ýkimet otyrysynda mamandar biliktiligin rastau men bilim beruding tәuelsiz jýiesin qú­ru baghytynda atqarylar ister jayly sóz qozghap, últtyq biliktilikti arttyrudy talqylap-sara­laugha, qoldap-baghalaugha shaqyr­dy. Búl da bolsa, Elbasynyng tikeley tapsyrmasy bolyp taby­latyn bastamanyng bizdegi bilim jýiesi men biznes arasyndaghy búrynnan qalyptasqan dәstýrli qarym-qatynasty týp-tamyry­men ózgertuge baghyttalghan bagh­dar­ly baylam-úsynystarynyng jýieli ózegi boldy.

Sonymen bir qatarda ónirler­degi mamandardy sertifikat­tau­gha «Atameken ÚEP» pen Res­pub­likalyq tehnikalyq-kәsiptik bilimdi damytudyng jәne biliktilikti beruding ghylymiy-әdistemelik ortalyghy qatysatyndyghy belgili boldy. Biliktilikti jetildiru ortalyqtary bilim beru men en­bek rynogynan tәuelsiz bolu kerek. Sondyqtan da múnday or­ta­lyq­targha airyqsha tәjiriybesi men tereng bilimi bar kәsiby ma­man­dardy tartu qajet. Búdan bó­lek damyghan elderding ozyq tәji­riy­besin de ala otyryp, qyzmet­pen retteletin kәsipter salasy­nyng tizbesin jasau qajet ekendigi, ony biliktilik sertifika­ty­men zandy týrde bekituding meylinshe dúrystyghyn aitar edik. Mamandardy sertifikattau or­ta­lyqtarynyng júmysyn jan­dan­dy­ryp, birynghay әdistemelik jәne normativtik dengeyde jú­mys isteu men әlgi sertiy­fikat­talghan mamandardyng últtyq derekter bazasyn «Atameken» últ­tyq palatasy arqyly júmyl­dy­ryp, jýzege asyru úsynylghany dúrys dep esepteymiz.

Shyndyghynda retteletin kә­sipterdi birizdilikke týsire oty­ryp, kәsiptik standarttar baza­syn­da jana oqu baghdar­lama­laryn dayyndap qana qoymay, teh­nikalyq jәne kәsiptik bilim men joghary bilimdi bitiru­shi­ler­ding biliktiligin rastaudyng tәr­tibin kelisu qajettiligi angha­ryl­dy.

Uaqyt ilgeri ozghan sayyn elimizding bilim qoghamyn bәse­kege qabiletti nemese zamanauy jana sapaly mamandarmen qam­tamasyz etu manyzdy bolmaq. Búl ma­man­dardyng hal-qade­rin­she qarula­nyp, biliktilik den­geyi­ning údayy әri serpindi adym basuyna mým­kindik beredi. Týp­tep kelgende, mamandardy ser­tiy­fikattaudyng jana jýieli mehanizmin pysyq­tauynyz arqy­ly biz bilim sa­la­synyng maman­dary biliktilikti rastaugha bar peyilimizben qyzu qoldap, mýd­demizding de meylinshe tútasyp, atalghan jobanyng ke­ne­yip, da­muyna senimimiz kәmil. Osy­nau aumaly-tókpeli zamanda Qa­zaq­stannyng bәsekelik әleuetin art­tyryp, aldynghy qatarly elder qataryna qosyluyna, әlem­degi tehnologiyasy damyghan elder qa­taryna qosyluyna mým­kin­dik be­retinine ýmitimiz de mol.

Júmahan MYRHALYQOV,

M.Áuezov atyndaghy Ontýstik Qazaqstan

memlekettik uniyversiytetining rektory,

tehnika ghylymdarynyng doktory,

professor.

_________________________________

"Abay-aqparat"