Sonymen 2021-2022 oqu jyly da ayaqtaldy. Biraq elimizdegi 29,4% qúraytyn aralas mektepterding ana tilin ardaq tútushy ústaz Ayatjan Ahmetjan, mәjilis deputaty Qazybek Isa t.b. kýsh-qayrat kórsetip, basym bóligining birynghay qazaq tilindegi bilim oshaqtaryna 2022-2023 ainaluyna qatysty mәseleni tótesinen qoiy elimizdegi orys tildi BAQ betterindegi aiqay-shudy bastap ketti.

Bastap ketkenining taghy bir basty sebebi – Resey azghyn memleketke ainaluy sebep boldy desek jalghan aitpaymyz. Jornalshy qandasymyz Kamilla Aznabakiyeva «Karavan» basylymynda «Russkiy yazyk ostanetsya jiti naravne s kazahskiym» atty súhbatynda YuNESKO sarapshysy, «Tmpressio» bilim beru ortalyghynyng diyrektory dep tanylghan, tegi әrmen Vasiliy Shahgulariyden qazaqty oqytyp-ýiretetin ghibratty oqyrman aldyna tartady.

Endi osy súhbattyng qiytúrqy súraghy men oghan bergen ayar jauapqa nazar audarayyq.

«- Na 2021 god byly takie dannye: v Kazahstane bolee 53% shkol vedut obuchenie toliko na kazahskom yazyke, 16,6% – na russkom yazyke, 29,4% shkol – na kazahskom y russkom. Kak vy schitaete, chto grozit strane pry perehode na obuchenie iskluchiytelino na kazahskom yazyke?

- Eto budet poterey. Potomu chto my znaem ispokon vekov, kak govoril nash velikiy prosvetiyteli Abay Kunanbaev: esly vy hotiyte izuchati kulituru, nauku y tak dalee, uchiyte russkiy yazyk. Etot yazyk daet vozmojnosti vyhoda na mirovui arenu. Mne kajetsya, chto takogo ne budet y russkiy yazyk ostanetsya v Kazahstane naravne s kazahskiym. Ponyatno, chto kazahskiy yazyk doljen byti na pervom meste, no drugie yazyky toje doljny razvivatisya. Ne toliko russkiy, no y angliyskiy, potomu chto esly vy pomniyte, u nas bylo vvedeno trehiyazychiye. U nas vo vlasty mudrye rukovodiyteli, kotorye nikogda na otkaz ot poliyazychiya ne poydut».

Osylaysha orys tildi qos otandasymyz Hakim Abaydyng ghibratyn ynghaylaryna qaray qúbyltyp, 30 payyz aralas mektep eshqashan qazaq tildi mektepke basy býtin ainalmauy kerek dep ózdik ýkim shygharady.

Sonda osy 29,4% qúraytyn aralas mektepterding basym bóligining birynghay qazaq tilindegi bilim oshaqtaryna ainaluyna óz uәjin aitqan Vasiliy Shahgulariyding bilim beruge esh qatysy joq, tek belgili bir salada biliktiligin kóterushilerding qaltasyn qaghushy ekenine ol basqaratyn «Tmpressio» bilim beru ortalyghynyng 26 týrli tauary men qyzmet kórestu týrinen úghyna alamyz.

https://edumart.kz/ sayty elimizdegi barsha bilim beru ortalyqtarynyng tizimin bergen eken. 148 bettik tizimning әr betinde 12 oqu ortalyghy bar, osynday tili oryssha qansha ortalyqtyng elimizde qyzmet etip mayshelpekke bógip jatqanyna kóz jetkizuimizge bolady. Osy sayttan qazaqsha aqparat izdeseniz, onda:

Qyrghyz https://312.kg/detskiye-obrazovatelinye-sentry-v-biysh/

ben ózbek https://uz.yellowpages.uz//rubrika/oquv-markazlari?pagenumber=20

elderinde de qosymsha bilim beru salasynda orys tili ýstemdik qúruda ekendigin angharamyz.

Jurnalist Esjan Botaqara 1,5 milliongha juyq bala aralas mektepte bilim alyp jatyr dep: «Mәjilis deputaty Irina Smirnova  orys mektepterin qazaqtandyru prosesin dene shynyqtyru, tariyh, geografiya, tehnologiya siyaqty pәnderden bastau kerek degen pikir  aitty. Óz qyzy men jiyenining qazaqsha jaqsy sóileytinin algha tartqan deputat hanym qazaq tilining orys mektepterinde ógeylik kórip otyruyna til oqytu baghdarlamasynyng jaramsyzdyghy kinәli degen uәj aitady. Qyzdy-qyzdymen qazaq tilin orys mektepterinde oqytu baghdarlamasy ózge últtar til mengermeu ýshin qoldan qiyndatylyp otyrghan siyaqty dep qaldy. Mәjilis ókili keleshekte salynatyn 800 mektepting bәri qazaq tilinde bilim berui kerek degen talapqa da qyryn qaraytynyn jasyrmady». https://inbusiness.kz/kz/news/aralas-mektepter-kaj-eldin-azamatyn-tarbielep-zhatyr

Qogham aldynda últtyq kýn tәrtibinde qazir úzyn sany 29,4% qúraytyn aralas mektepterding ana tilimizde bilim beretin oqu oshaghyna ainaldyru mәselesi túr. Biz aldaghy 2022-2023 jylynda soghan qol jetkize alamyz ba? Osy 29,4% tek qazaq tilinde bilim berip jatqan 53%-gha qosylatyn bolsa, alash eli kóp nәrse útar edi. Búghan qogham men biylik dayyn ba?

Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz