Balanyng sóileu tilin qalyptastyratyn negizgi orta - otbasy ekeni belgili. Oghan kýndelikti ómirde kózimiz jetip jýr. Kóshede ketip bara jatqan ata-ana balasymen qay tilde sóilesse, ol ýidegi sóilesu tili de sol dep úghynyz. Óz tәjiriybemizden týigenderim mynaday. Biz qalada túramyz, otbasynda qazaqsha sóileymiz. Aralasatyn tuystarymyz da qazaq tildi. Sonyng arqasynda balalarymyzdyng tili qazaqsha shyqty. Áli de solay. Ýlken úlym qazaq balabaqshasyna bardy. Mektep tabaldyryghyn bir auyz derlik oryssha bilmey attady. Biz múny onyng kemshiligi emes, últtyq tәrbiyedegi bir jetistigimiz dep esepteymiz. Óitkeni, qabyleti bar bala ózge tildi kez kelgen uaqytta ýirene alady. Ekinshi, ýshinshi synyptarda balamyz orys tilinde keybir sózderdi biletinin bayqatty. Qaydan ýirendi deseniz, kәdimgi teledidar degen «tәrbiyeshinin» isi. Balalar kóretin kýndizgi uaqytta habarlar men filimder, jarnamalar kóbinese oryssha beriledi. Ásirese jarnamadaghy sózderdi jattap aitugha balalar qúmar. Endi mine, ýshinshi synypta orys tili pәn retinde oqytyla bastady. Búghan deyin balamyzdyng qazaq tilinde sóileuin maqtan etip kelgen biz oghan orys tilin oqytugha ózimiz aralastyq. Sebebi, pәnnen berilgen tapsyrmany oryndamasa, týsinbese, sabaq ýlgerimi tómendeydi. Til bilgenining artyghy joq, әriyne, osydan bastap, orys tilinen de sabaqty jaqsy oqyp, biraq ana tilin birinshi orynda mengergen adam boluyna kýsh salamyz.

Balanyng sóileu tilin qalyptastyratyn negizgi orta - otbasy ekeni belgili. Oghan kýndelikti ómirde kózimiz jetip jýr. Kóshede ketip bara jatqan ata-ana balasymen qay tilde sóilesse, ol ýidegi sóilesu tili de sol dep úghynyz. Óz tәjiriybemizden týigenderim mynaday. Biz qalada túramyz, otbasynda qazaqsha sóileymiz. Aralasatyn tuystarymyz da qazaq tildi. Sonyng arqasynda balalarymyzdyng tili qazaqsha shyqty. Áli de solay. Ýlken úlym qazaq balabaqshasyna bardy. Mektep tabaldyryghyn bir auyz derlik oryssha bilmey attady. Biz múny onyng kemshiligi emes, últtyq tәrbiyedegi bir jetistigimiz dep esepteymiz. Óitkeni, qabyleti bar bala ózge tildi kez kelgen uaqytta ýirene alady. Ekinshi, ýshinshi synyptarda balamyz orys tilinde keybir sózderdi biletinin bayqatty. Qaydan ýirendi deseniz, kәdimgi teledidar degen «tәrbiyeshinin» isi. Balalar kóretin kýndizgi uaqytta habarlar men filimder, jarnamalar kóbinese oryssha beriledi. Ásirese jarnamadaghy sózderdi jattap aitugha balalar qúmar. Endi mine, ýshinshi synypta orys tili pәn retinde oqytyla bastady. Búghan deyin balamyzdyng qazaq tilinde sóileuin maqtan etip kelgen biz oghan orys tilin oqytugha ózimiz aralastyq. Sebebi, pәnnen berilgen tapsyrmany oryndamasa, týsinbese, sabaq ýlgerimi tómendeydi. Til bilgenining artyghy joq, әriyne, osydan bastap, orys tilinen de sabaqty jaqsy oqyp, biraq ana tilin birinshi orynda mengergen adam boluyna kýsh salamyz. Ekinshi synypta oqytyla bastaghan aghylshyn tili turaly da osyny aitugha bolady.   
Kishi qyzymyzdy qazaq balabaqshasynan oryn tappay, aralas balabaqshagha bir jyl beruimizge tura keldi. Ýide qazaqsha, balabaqshada oryssha tildi estip jýrgen balagha qiyn boldy, degenmen, otbasyndaghy sóileu tili jenip shyqty. Keyingi jyldary mektep oqulyqtarynyng sapasyna kóp syn aitylyp jýr. Balamen birge mektep baghdarlamasyn qayta oqyp jýrgen ata-analargha búl da mәlim. «Bizding kezimizde búlay emes edi ghoy» dep jatady. Ásirese orfografiyalyq sózdikterding birizdi bolmauynan sauatty jazugha núqsan kelip jatyr. Mysaly, «әrtýrli» degen sózdi qazir qosyp jazyp jýrmiz. Al osydan jiyrma jyl búryn men shygharmada «әrtýrlini» birneshe ret qosyp jazghanym ýshin joghary oqu ornynan qúlap ketkenim bar.
Jiyrma jyldan beri qoghamnyng kýn tәrtibinen týspey kele jatqan til mәselesin dúrys jolgha qoy ýmiti әli de ýzilgen joq. sondyqtan, әrqaysysymyz ózimizden bastayyq. «Qazaq qazaqpen qazaqsha sóilessin» degen úran bar ghoy. Sol siyaqty, «Áke balasymen, sheshe balasymen qazaqsha sóilessin». Búdan bylay dýniyege kelgen balagha esimdi qazaqsha qoyayyq, «ov» degen qosymshadan arylayyq, sonda bolashaqta balalarymyz aty-jónin ózgertu, qújat janalau mәselesimen bas qatyrmaytyn bolady. Jeke firma ashsaq, atyn qazaqsha qoyayyq.                             

Qayyrbek Shaghyr,
jurnalist.
«Abai.kz»