Byltyr osy uaqytta Aughan biyligine әsire dinshil Tәlipter qayta oralyp, ondaghy qazaqtar bizding biylikten kómek súrap, kóshirip aludy aityp, dabyl qaghyp edi. Biyl Putinning Ukrainagha bastaghan soghysy men moblizasiyasynan Reseyde túratyn milliongha juyq qandasymyzdyng qara jamylyp otyrghany belgili. Ajdaha elinde et jaqyndary zansyz qamalghan analardyng elimizdegi Qytay konsuldyghyn jaghalap jýrgenine eki jylgha juyqtady. Kónilge ruhany medet syilaytyn "Tәuelsiz memleket" degen aidary bar qara orman qazaghynan alystaghy aghayyn sayasi, ruhany kómek kýtedi. Ol zandy da.

Qazaqstannyng quatty elge ainaluyn eldegi júrtpen birge, syrttaghy aghayynnyng da saryla kýtip, tilekshi bolyp kelgeni aqiqat. 30 jyl bir memleket, bir halyq ýshin sayasi, mәdeny janarugha, ekonomikany eseleuge jetkilikti uaqyt. Ókinishke oray egemen el atanghan 30 jyl - qazaqtyng últtyq órleu, qayta týleu, tarihy janaru kezeni bolmady. Qazaqstannyng 30 jyldaghy jetken jetistikteri qaghaz jýzinde ghana qaldy. Últtyq mýdde túrghysynan da, memlekettik negizden de ótkenge ýnilsek sony angharamyz. Ghylym-tehnika, óndiristi aitpaghanda ekonomikalyq quatty elge ainaludyng qarapayym ózegi - enbek kýshi-halyq sany jaghynan da aqsap túrmyz. Bizben birge egemendik alghan, jan sany eki eselengen bauyrlas ózbek, qyrghyz, әzerbayjan aghayyndardy qoyyp, qyryq jyl qyrghyn bolghan Aughanstannan artta qaldyq. Eng soraqysy jan sany óspey qalghan, ormanday orystyn, milliard qytaydyng ortasynda otyrghan az ghana qazaq ishinen iridi. Tilge, dinge, ekonomikalyq jikke bólindi. Arazdyqtyn, alauyzdyqtyng arty tragediyagha әkelip soghuda. Múnyng kimge paydaly ekeni aytpasa da týsinikti. Qazaq bir adamnyng auzyna qarap, tileuin tilep jýrgende kórshilerimiz jondanyp aldy. Ásire últshyldyq jolgha týsti. Onyng әserin býgingi kýni aiqyn sezinip, aghayyngha arasha bola almay otyrmyz.

Reseyde Putin biylikke kelgen song eng songhy qazaq tildi bilim orny - Qosaghash mektebi jabyldy. Ózbekstanda da sonyng kebin kiide. Qytayda 2000 jyldyng basynan bastap, qazaq tildi mektepter qytay tiline auystyryldy. 2017 jyly qazaqtar túratyn Ile Qazaq Avtonomiyaly oblysynda qytay biyligi auqymdy últtyq basylymdardy órteu sharasyn ótkizgen. Órtelgen kitaptardyng arasynda N.Nazarbaevting "Núrly joly" bastaghan, qazaqtyng әigili aqyn-jazushylarynyng enbekteri, oqulyqtar bar eken. Batys qoghamynyng nazaryn audarghan kommunistik biylikting búl әreketine biylik taghy da ýnsiz qaldy. Sheteldegi ghana emes, qara shanyraqtaghy qazaq tilinin, qazaq ruhaniyatynyng mýshkil hәlde ekeni barshagha ayan. Salagha jauapty ministrding "Qazaqstandyqtardyng 95 payyzy orys tilin biledi" dep shýiinshilegeni keshe ghana. Forbes Qazaqstan jariyalaghan eldegi eng bay 50 biznesmening tiziminen  Bauyrjan Ospanov aghamyzdan basqa últjandy eshkimdi kezdestirmedik.  Ekonomikalyq erkindik bolmaghan jerde, sayasy erkindikting de bolmaytyny shyndyq.

Qazirgi kýrdeli geosayasy jaghdaydaghy әr qazaqtyng taghdyry biylikti, әrbir sanaly azamatty oilandyruy tiyis. Biylik pen qogham ótkenge salauat aityp, quatty elge, kýshti memleketke ainaludyng sayasi, ekonomikalyq negizin tize qosa naqtylauy, jedel qolgha aluy kerek. Ortaq últtyq iydeyagha, kýshti últ bolu maqsatyna birikkende ghana әreketting bereketi bolmaq. Olay etpesek endigi shiyrek ghasyrda elden de, jerden de aiyrylyp qaluymyz mýmkin.

Esbol Ýsenúly   

Abai.kz