Júma, 20 Qyrkýiek 2024
46 - sóz 2115 0 pikir 17 Qazan, 2022 saghat 14:40

Tranzittik-kóliktik әleuet jәne qarjy

Tranzittik-kóliktik әleuet jәne qarjy. Naqty ister. Eksport/import algha shyqty.

Al әlemdik sayasat, Europa men AQSh-ty ósekteu siyaqty bolmaytyn bla-bla artta qaldy. Ol qyzyq emes, uaqytty alady, paydasy joq.

Búl - osy jolghy Aziyadaghy ózara yqpaldastyq jәne senim sharalary jónindegi kenesting naqty bayqalghan qúbylysy boldy. Negizi, ol Qytaydyng pragmatikalyq prinsiypi. Endi Qazaqstan da osy baghytqa týsip otyr. Qytay kezinde Shanhay yntymaqtastyq úiymyna qatysty Reseyding "әskeriy-sayasy qylayyq" degen úsynysyn short kesip, ShOS-ty biznes-tranzittik iydeologiya ayasynda ósirgen bolatyn. Artynan diviydendin kórdi. "Bir beldeu, bir jol" ghasyr jobasyn ShOS arqyly jýzege asyrdy.

Naqty biznes kelissózder jýrgizgen taraptar Qazaqstan, Qytay, Týrkiya, Ázirbayjan, Týrkimenstan men Ózbekstan boldy. Bakude pysyqtalghan Transkaspiy mәselesin Erdoghan endi Aqtauda Toqaev jәne Áliyevpen birlesip birjolata sheshpek.

Algoritmi qiyn emes: Aqtaudaghy porttardy ýlkeytu kerek, oghan Qytay kómektesedi. Odan keyin Qazaqstangha sauda flotyn (tankerler, konteyner tasityn kemeler) jasaqtau kerek. Baku de porttaryn kýsheytui tiyis jәne Týrkiyamen arada qúrlyq koridoryn (Zangezur) retteui kerek. Taghy bir mәsele, Qytaydan Aqtaugha baratyn temirjoldyng ótkizu qabileti josparlanyp otyrghan kólemge shydamaydy. Bizde poyyzdar birinen song biri ótse, relisting balqyp ketu problemasy shyghyp túr. Sondyqtan tranzit dep qúlshynyp otyrghan Qazaqstangha kórshilerding kómegi óte kerek. Osy mәsele Aqtaudan sheshiledi degen ýmit bar. Shynymen, Aqtaudaghy kezdesuge qazir bizding bolashaghymyz baylanyp otyr.

Týrkimenstan basshysymen óte jaqsy kezdesu boldy. Ol jaq geokartinagha realdy qarap otyr. Búl Serdar Berdimúhamedovtyng Qazaqstangha alghashqy memlekettik sapary. Erteng ol Astanadaghy "Ortalyq Aziya - Resey" sammiytine qatysady.

SICA - Aziya elderining kenesi. Onyng ishinde Qytay, Izraili, BAÁ, Ontýstik Koreya, Bahreyn men Katar syndy qarjy instituttary jaqsy damyghan elder bar. Osy eskerilip, Qazaqstan preziydentining úsynysymen kenesting qory qúryldy. Ol investisiya tartugha kómek beretin bolady.

Onyng aldynda Qytay CICA ayasynda qarjylyq sammit jasaghan bolatyn. Býgin Toqaev ony túraqty qylayyq dedi. Qytay úsynysy bizge óte qajet, Shanhay men Dubayda birja men qarjy ortalyqtary bar. Astana halyqaralyq qarjy ortalyghyn solargha mingestiru kerek bolyp túr.
Sammitte әriyne, basqa da әngimeler boldy. Resey men Belarus preziydentteri jigiti tastap ketken, kompleksi bar qyz siyaqty Batysqa ókpelerin aityp qoymady. Álemdi biyleytin "altyn milliard" utopiyalyq teoriyasyn 50 jyl búryn banan elderining diktatorlary tilge tiyek etushi edi. Endi Resey jaqtan sonday әngime estidik.

Aziya elderining basshylary basyn shayqap, myrs etip kýldi de qoydy. "Ne su iship jýr?" dep men de oilanyp qaldym.
"Túran" suyn ishse, onday bolmas edi.

Aybar Oljaev

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alashorda

IYdey Alasha y sovremennyy Kazahstan

Kerimsal Jubatkanov 2393