Qazaqstandaghy korey diasporasy dese mәnerlep syrghanau sheberi qyrshyn ketken Denis Ten, Nazarbaev әuletimen tyghyz mýdde baylanysy bar Aleksey Ni, Vladimir Kim qatarly olligarhtar oigha oralady. Biraq biz sóz etkeli otyrghan azamattyng jóni bólek. Vladislav Ten Ózbekstanda tuyp ósken azamat. Qazaq tilining – «Birlikting tili» ekenin biylikting moyyndauynan kóp búryn sanalyqpen sezinip, óz qalauymen Qazaqstannyng memlekettik tilin jetik ýirengen azamat. Vladislav saltanatty memlekettik jinalystarda qazaqsha taqpaq aityp, telearnalardan jii kórinetinderding soyynan emes. Qyrghyzstanda tusa da Egemen qazaq elining parlamentynen oiyp oryn alyp, Putinning «Ruskiy miyr» iydeyasyna jaqtas bolyp otyratyn qyzyl kommunisterding songhy túyaghy Irina Smirnovadan da paryqty.

Vladislavtyng maydany óte ashyq, aiqyn. Áleumettik jeli onyng kóppen pikirlesu, ýirenu, motivasiya alany. Túrmystyq dengeymen shektelmey, kýrdeli grammatikalyq týiinderdi ortagha salady. Kóp til biletin azamat tilderdi salystyra zertteudi únatady. Ózining terendigin bayqatady.

Birde tanymal jazushy aghamen dastarqandas boldym. Qazaqtyng týitkilderin bir qayyryp tastap, әlemdik mәselelerge kóshtik. Dәl sol kezde ekonomikasy kriziske úshyraghan Shriy-Lanka elinde ereuil bolyp jatqan edi. Men ýirengen auzymmen «Sriy-Lanka» desem, qalamger aghamyz mening «oralmansky atauymdy» «Shriy-Lanka dep ait» dep ózgertumen boldy. Onyng da jauabyn Vladislavtyng kezekti bir jazbasynan taptym. «Osy elding atauy barlyq europalyq tilde «Sri» dep jazylyp, «Sri» dep aitylsa, tek orys tilinde ghana «Shri» dep jazylady eken. Óitkeni orys tilinde «Sri» desenizder, ol sóz qazaq tilindegi «tyshu» degen etistikting búiryq rayyndaghy oryssha balamasyna úqsap ketedi eken. Osynday jaghymsyz assosiasiyany boldyrmau ýshin «Sri» degendi «Shri» degenge ózgertken eken orystar...» deydi Vladislav. Kóz jetkizgenimizdey orystyng kónilin qaldyrmau ýshin bizding qazaqtar bir memleketting atyn, tipti jeti әkesinin, ózining azan shaqyryp qoyghan esimin búrmalap aitugha asyq eken. Áygili aqyn Qadyr Myrzaәliyevting «Naghyz qazaq-qazaq emes, naghyz qazaq – dombyra» degen naqyl jyrynan shabyt alghan ba, Vladislav dombyra ýirenudi bastapty. «Peremen» dep Gorbachevtyng «perestroykasyna» ýn qosqan Viktor Soydyng әnderin dombyragha salyp tartyp jýr eken. Júrt oghanda zor yqylaspen qoldau bildirip jatyr. Aytpaqshy Vladislav qyrkýiekting sonyndaghy bir jazbasynda «Bizding ortalyqqa jýginip qazaq tilinen sabaq alghysy keletinder onsyz da kóp, sonyng ishinde reseylikterding sany kýrt kóbeyip ketipti» dep jazghan edi.

Búdan biraz uaqyt búryn memlekettik tilde qyzmet kórsetudi talap etken «Til patruliderinin» sanaly әreketin Resey sayasatkerleri sayasy dengeyge kóterip shu shygharyp, olardyng aldynda qazirgi mәdeniyet ministri Dәuren Abaev aqtalyp, til jayyndaghy aitys órship baryp, sayabyrsyghanday bolyp edi. Kesheli beri preziydent Toqaevtyng «Qazaq tilin paydalanyp sayasy oiyndar jýrgizuding qajeti joq. Osynday teris týsinikter keybir elderdi qasiretke úshyratty. «Óz tiling birlik ýshin, ózge til tirlik ýshin» degen sóz bar. Biz til sayasatyn bayyppen jýrgizumiz kerek» dep keletin sózderinen keyin pikir talas qayta qyzypty. Qazaqqa nәsili jat Ramili Muhoriyapov degen bireu Dәuren Abaevting «Ýngirdegi últshyldyq» iydeyasyn qayta kóteripti.

20 milliongha juyq Qazaqstan halqynyng 30 payyzyn qúraytyn ózge últ ókilderinen «Birlikting tilinde» (qazaq tilinde) sóileudi talap etui «rusofobiya», «ýngirdegi últshyldyq» eken de, 70 payyzyn qúraytyn birlikting úiytqysy bolghan qazaq halqy óz jerinde tirlik etkisi kelse orys tilin bilui kerek eken. Osy sayasattyng arqasynda «tirlikting tilin jetik mengergen» Muhoriyanovtardyng biyti әbden semirip, qazaqqa múrnyn shýiire qaraytyn dengeyge jetipti. Atqa minerlerding biylikting kepili – kórshi diktatorlar emes, qarasha halyq ekenin әli týsinbegeni ókinishti. Olar «Qantar oqighasynan» sabaq almaghan siyaqty.

Mamandyghy dәriger bolsada «qazaq tili-medisina tili emes» demey, ózi qúlshynyp ýirenip, ortalyq ashyp, óz bilgenin ózgelerge ýiretip jýrgen Vladislavtyng belsendi әreketi kim-kimge de jarqyn ýlgi.

Esbol Ýsenúly

Abai.kz