«Fobiya» úghymy sózdikterde qanday da bir nәrsege qatysty shamadan tys  qorqynyshty, negizsiz ýreylenushilikti bildiredi. Demek, kez kelgen fobiyanyng shyghu tegi obektivti shynayylyqtan góri, kóbine soqyr týsinikke negizdeledi dep týiindeuge bolady.

«Islamofobiya» termiynin eng alghash 1922 jyly shyghystanushy Etien Diyne ózining «Batystyng kózimen qaraghandaghy Shyghys» essesinde aiqysh joryqtary dәuirinen otarshyldyq kezenge deyin bolghan europalyqtar men músylmandar arasyndaghy qaqtyghystan tuyndaghan islamgha degen jaghymsyz qatynasty belgileu ýshin qoldanghan edi. Alayda búl úghym ondaghan jyldar boyy keng qoldanystan tys bolyp kelgen.

«Fobiya» úghymy sózdikterde qanday da bir nәrsege qatysty shamadan tys  qorqynyshty, negizsiz ýreylenushilikti bildiredi. Demek, kez kelgen fobiyanyng shyghu tegi obektivti shynayylyqtan góri, kóbine soqyr týsinikke negizdeledi dep týiindeuge bolady.

«Islamofobiya» termiynin eng alghash 1922 jyly shyghystanushy Etien Diyne ózining «Batystyng kózimen qaraghandaghy Shyghys» essesinde aiqysh joryqtary dәuirinen otarshyldyq kezenge deyin bolghan europalyqtar men músylmandar arasyndaghy qaqtyghystan tuyndaghan islamgha degen jaghymsyz qatynasty belgileu ýshin qoldanghan edi. Alayda búl úghym ondaghan jyldar boyy keng qoldanystan tys bolyp kelgen.

«Runnymede Trust» britan zertteu ortalyghynyng «Islamofobiya - barshagha tastalghan ýndeu» atty bayandamasynyng 1997 jylghy jariyalanuynan keyin atalmysh neologizm keng qoldanyla bastady. Búl jobany basqarghan Sassek uniyversiyteti rektorynyng orynbasary, professor Gordon Konuey (Gordon Conway) ony «barlyq dengeylerdegi BAQ-qa tәn jәne qoghamnyng barlyq qabattaryna taralghan islam men músylmandargha degen jek kórushilik pen ýrey» dep anyqtady. Konueyding pikirinshe, islamofobiya «islam Batys órkeniyetinen erekshe, artta qalghan, músylmandyq mәdeniyet kóp kelbetti jәne progressivti emes, qatyp semip toqyrauda qalghan, bóten oy men pikirlerge tózimsiz, patriarhaldy, әielderdi qanaytyn, fundamentalistik jәne basqa mәdeniyetterge әleuetti týrde qauip tóndiretin mәdeniyet» dep qarastyrylatynyn atap ótedi. Qysqasha anyqtar bolsaq, sayasy islamofobiya myna formulamen bildiriledi: «islam - serik bolmaydy, ol - dúshpan».

Oghan deyin, 1996 jyly «islamofobiya» tirkesin Úlybritaniyada «Islamofobiya jәne britan músylmandarynyng isteri jónindegi komissiya» qoldanghan. Tura maghynasynda búl sóz «islamnyng aldyndaghy aqtalmaghan qorqynysh» degen mәndi bildiredi, biraq ol «islamgha qarsy stereotiyp» (taptauyryn) maghynasyn da anghartyp, ómirding barlyq qyrlaryna qatysty qoldanylatyn basqa da 500-den asa anyqtalghan fobiyalardyng qataryna kiredi. Aytalyq, 2004 jyldyng jeltoqsanynda «Islamofobiyamen kýres» atty konferensiya bolyp ótti, oghan BÚÚ bas hatshysy tóraghalyq etti. Europa Kenesi de islamofobiyanyng kórinisterin aiyptady.

Islamofobiya jәne diny negizdegi stereotipter islamnyng tarala bastauymen bayqalghanymen, onyng auqymy tar bolatyn. Islamofobiyanyng әlemde kýrt ósui 2001 jyldyng 11 qyrkýiegindegi teraktiden jәne odan keyingi AQSh-tyng músylman elderimen jýrgizgen soghystarynan keyin, әsirese, amerikalyqtar arasynda kýrt ósti. Mysaly, Qúrandy órtegisi kelgen pastor Terry Djons atyshuly tanymaldyqqa ie boldy.

Antiymúsylmandyq nәsilshildik nemese islamofobiya nәsilshildiktin, ksenofobiyanyng jәne jalpy tózimsizdikting bir týrin, islamgha degen, sonday-aq onymen baylanysty barlyq qoghamdyq qúbylystargha degen jaghymsyz reaksiyanyng әrtýrli formalaryn jinaqtap anyqtaudy bildiredi. Islamofobiya - diny nadandyqtyng belgisi, sondyqtan bilimning osy salasynda jan-jaqty ghylymy zertteuler jýrgizudi qajet-aq. Býkilәlemdik islam ekonomikalyq forumynyng ashyluynda (mausym, 2011 j.) Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti N.Á.Nazarbaev songhy jyldary ghalamdyq BAQ islam tәrizdi әlemdik beybit din men terrorizmning arasyna tendik belgisin qoyyp, islamdy qúbyjyq qylyp kórsetip jatqanyna alandaushylyq bildirdi. Osyghan oray, onyng pikirinshe, músylman qauymdastyghy islamnyng «beybitshilik pen izgilik, tózimdilik pen әdildik dini» retindegi jaghymdy beynesin qalyptastyru ýshin kýsh-jigerin biriktirui tiyis.

Diny negizdegi stereotipter men islamofobiya, әsirese músylman әlemi men europalyq órkeniyet arasyndaghy týsinispeushilik qatynastar ózining bastauyn erte orta ghasyrlardan, músylmandardyng VIII ghasyrda Piyreney týbegin aluynan jәne XVI ghasyrdaghy Rekonkistadan (ispandardyng qayta jaulauynan), olardyng aralyghyndaghy aiqysh (krest) joryqtarynan jәne osmanlylardyng Vizantiyany basyp aluy men Napoleonnyng Mysyrgha joryghynan, europalyqtardyng Aziya men Afrika elderin otarlauynan alady. Degenmen, orta ghasyrlardaghy diny taptauyryndar men qazirgi islamofobiyanyng bir-birinen aitarlyqtay aiyrmashylyqtary bar.

Eger orta ghasyrlarda aiqyshshylar sarasinderdi (grek tilinen audarghanda - «shyghys adamdary», grek ghalymy Ptolemey men erte rimdik tarihshy Ammian Marsellin enbekterinde aitylatyn qaraqshy taypalar, bәdәuiyler) «Magomet» degen qúdaygha syiynatyn pútqa tabynushylar retinde nemese aqiqattan adasqandar dep sanasa, kerisinshe, ózderi sol kýige týsken qazirgi zamanghy europalyq pútqa tabynushylar islamdy «ybyrayymdyq monotezimning shekten shyqqan kórinisi» dep esepteydi. Askettik onasha ómirdi ústanghan ortaghasyrlyq monahtar islamdy «jynystyq jýgensizdiktin» dini retinde qarastyrsa, әielder emansipasiyasy men gedonizm ýstemdik etip otyrghan qazirgi Europa túrghyndaryna islam «tolyqqandy ómir sýruge» mýmkindik bermeytin «jynystyq repressivti» din bolyp kórinedi. Qazirgidey «hidjab» mәselesin talqylau ortaghasyrlyq adamdardyng týsine de kirmeytin, óitkeni katolikterding de, pravoslavtardyng da әielderi jabyq kiyinetin. Jana zaman men Aghartushylyq dәuirindegi (Voliter fanatik Múhammedting beynesin somdady) sekulyarizasiya (qoghamda din rólining tómendep, zayyrlylyqtyng basym boluy) barysynda islam aqyl men progresten alys senim dep sanaldy, al әr aluan ghylym salalary men filosofiya, әdebiyet pen ónerding kóptegen týrleri Europagha músylmandyq Maghribtegi (Andalusiya,Seviliya, Kordova, Granada) órkeniyetten kelgeni úmyt qaldy. (Búl turaly Montgomery Uottyng «Ortaghasyrlyq Europagha islamnyng yqpaly» kitabynan oqugha bolady).

VIII-XII ghasyrlarda mәdeniyeti gýldengen Arab halifatynda (onyng ortalyghymen qatar, batysy men shyghysynda da) músylman dinimen qatar, erkin oishyldyq ta boldy, disputtar ótkizilip túrdy. Baghdat, Damask, Kufa, Basra, Búqara, Samarqand, Kaiyr, Stambul, Kordova, Seviliya jәne t.b. shaharlarda qazirgi London, Pariyj, Brusseli, Niu-Iork jәne t.b. qalalardaghy tәrizdi әrtýrli últtar men dinder ókilderi beybit qatar ómir sýrdi. Tipti býgingi kýnderi Astana qalasynda ótkizilip jýrgen Álemdik dinder sezining bastapqyda, 1254 jyly buddizm, hristian jәne islam ókilderining qatysuymen Aziya týkpirindegi Qaraqorymda ótkizilgenin Rubruk qoljazbalarynan oqugha bolady.

Atalmysh kezende Shyghysta ornyghyp, antikalyq mәdeny jәne ghylymiy-filosofiyalyq múrany iygerip qana qoymay, ony odan ary jetildirip, ózderi kórkem әdebiyet pen filologiya, tarih pen geografiya, matematika men astronomiya, medisina men muzyka, logika men filosofiya salalarynda, sonday-aq sәulet óneri men kórkem qolónerde asa iri tabystargha jetken búl órkeniyetti mediyevist-zertteushiler «músylman renessansy» dep ataydy.

Músylman órkeniyeti ózge mәdeniyetterge tózimdiligi men súhbatqa ashyqtyghynyng arqasynda Aldynghy Aziyadaghy iudeyler men siriyalyq arameylerdin, Soltýstik Afrika halyqtary men mysyrlyqtardyn,  batystaghy andalusiyalyqtar men shyghystaghy ýndilikterdin, sonymen qatar Horasan men Ortalyq Aziyadaghy týrkiler men parsylardyng jergilikti mәdeniyetterin biregey islamdyq arnada toghystyrdy. «Arab-parsy-týrki» mәdeny sintezi oryn alghan búl kezende qazaq topyraghynan әl-Farabi, Mahmúd Qashqari, Jýsip Balasaghún, Qoja Ahmet Yassauy tәrizdi ghúlamalardyng júldyzdy shoghyrlary shyqty.

Alayda europalyq hristiandardyng músylman әlemine degen qatynasy jappay «jau beynesine» tengerildi dep aitugha bolmaydy. Europada europasentrizm dertine úshyramay, músylman mәdeniyetine degen qyzyghushylyghy men qúshtarlyghyn jasyrmaghan adamdar (kóbine aldynghy qatarly, ozyq oishyldar men qayratkerler) da boldy, mysaly: Raymond Lulliy, Rodjer Bekon, Erazm Rotterdamskiy, Fridrih II Gogenshtaufen, Alifons Kastiliskiy, Lessing, Gete, Pushkiyn, Tolstoy jәne t.b. Yaghni, islamofobiyamen qatar, islamofiliyanyng bolghandyghyn atap ótu kerek. Nemisting ataqty oishyly Fridrih Nisshe ózining «Antihrist» enbeginde Ispaniyanyng keremet mavritandyq mәdeny әlemin dәriptey otyryp, Rekonkista kezinde «hristandardyng bir Kordovanyng ózindegi 300 qoghamdyq monshany «músylmandyqtyng kózi» dep qúrtyp, «tәn tazalyghyna da qarsy shyqqanyn» uytty tilmen jazady.

Býgingi bizding zamanymyzda islamofiyanyng taraluy ekinshi dýniyejýzilik soghystan keyin músylmandardyng Europagha migrasiyasymen baylanystyrylady. Qazirgi kezde Euroodaq elderinde 15 millionday músylman, orta eseppen alghanda, Niyderlandyda - 10%, Fransiyada - 6-7%, Germaniya men Shveysariya - 5%-dan, Úlybritaniyada - 3% islam dinin ústanushylar túrady. Europalyqtardyng músylmandargha degen negizgi narazylyqtary: júmysqa degen jalqaulyghy men jatypisherligi, jergilikti dәstýr men mәdeniyetti sinirmeui, tildi ýirenbeui, meshitterding kóbengi, azannyng aityluy, kóshelerde júma jәne ait namazdaryn óteu, hidjab nemese paranja kiii jәne t.b. Al músylmandardyng europalyqtargha artatyn aiyptary: bilim aludaghy, júmysqa túrudaghy kemsitushilikter, qoghamdyq oryndardaghy diskriminasiya jәne t.b. Rim papasy Benedikta XVI 2006 jylghy Regensburk qalasynda islamgha qatysty aitqan syny sózderi, Fransiyadaghy «hidjab» kiige tyiym salu, Shveysariyada meshit múnaralaryn salugha tyiym salu, Daniyadaghy karrikaturalyq danghaza, Norvegiyadaghy Breyvikting jasaghan terakty islamofobiyanyng shoghyn qozdatty.

Jalpy tózimsizdik pen ksenofobiya qúbylystary eng tabysty әri iygilikti degen qoghamdardyng ózinde de kezdesetin, әrtýrli transformasiyalargha týse otyryp, bir memleketting auqymynan tysqa shyghyp, әlemdik ýrdiske de ainalatyn qúbylystardyng biri bolyp otyr. Ortaghasyrlardan dәstýr bolyp qalghan islamofobiya liyberaldy Batystan asyp, otarshyldyq pen syrtqy mәdeny ekspansiya barysynda búrynghy dәstýrli músylman qoghamdardy da, onyng ishinde, Qazaqstandy qamtyp keledi.

Ksenobiya men etnofobiya turaly, oghan qarsy әreket turaly kóp aitylghanymen, ol joyylyp kete qoyghan joq, kerisinshe, óse týsken tәrizdi. Intoleranttylyqtyng mysaldaryn BAQ-ty oqysaq nemese tyndasaq ta jetkilikti, últtyq jәne diny negizdegi qylmystyq shiyelenister, skinhedter men neofashister әreketteri, teraktiler jәne t.b. Tózimsizdik pen ekstremizmning әleumettik-ekonomikalyq, sayasy jәne zannamalyq sebepterinen ózge, qoghamda qalyptasqan әleumettik stereotipterding tiygizetin әseri bar ekeni sózsiz.

Árbir halyqqa da әleumettik stereotiptermen qatar, belgili bir dengeyde etnosentrizm tәn ekenin angharugha bolady. Mysaly, grek oishyly «dýniyede ýsh nәrsege quanamyn: qúl bolmay erikti bolghanyma, әiel bolmay erkek bolghanyma jәne varvar bolmay grek bolghanyma» dese, fransuz oishyly «men qajettilikte baylanysty adammyn, al tek baqytty kezdeysoqtyqtyng arqasynda ghana fransuzbyn» deydi. «Myng ólip myng tirilgen» qazaqtyng etnosentrizmin Abay «Qara sózderinde» orystardy, sarttardy, noghaylardy kemsituinen kórsetip beredi. Múnday etnosentrizmning astarynan egosentrizm boy kórsetetini belgili, óz últyna degen búl qúshtarlyqtyng arty keyde «etnonarsissizmge» (óz-ózine ghashyqtyq) nemese fashizmge úlasady. Ár halyqtyng óz ómir qamynyn, jýris-túrys normalarynyng jәne t.b. «dúrys» formasy turaly sәikes kózqarastary bar jәne ony «ózimizdiki» dep iyelenedi de, basqalarynan «ózgelerdin» jau beynesi qalyptasady. Áleumettik nysandar men jaghdaylardyng múnday negizsiz qarapayym beynesi birshama túraqtylyqqa ie bolady, mysaly: aqymaq chukchalar, zúlym kavkazdyqtar, sarang jóitter, topas amerikandyqtar jәne t.b. tirkesterding payda boluyna әkelip soqtyrady.  Kóp jaghdayda múny búqaralyq aqparat qúraldary men kino-, beyneoindustriya qozdyra týsedi.

Qazirgi jaghdaylarda BAQ qoghamdyq pikir qalyptastyrugha yqpal etip qana qoymay, qarym-qatynastyng tili men qalybyn, әleumettik qondyrghylar men ózara әreket strategiyalaryn (ýilesu, bәsekelesu, jatsynu) da ornyqtyrady. Qoghamdaghy ksenofobiyanyng nemese toleranttylyqtyng jalpy dengeyine әser etedi. Qoghamgha dayyn qúndylyqtyq-maghynalyq jәne jýris-túrys ýlgilerin úsyna otyryp, qalyng búqaranyng sanasyn basqaru qúralyna ainalady. Ol әleumettik shiyelenis pen stresstik psihologiyalyq auyrtpalyqty bәsendetu barysynda qoghamdy toptastyryp qana qoymay, búqaragha jau beynesin siniru arqyly, kórermenderdin, tyndarmandardyng jәne oqyrmandardyng sana-sezimin agressiyalyq kónil-kýige deyin jetkizip, әleumetting psihologiyalyq ornyqtylyghyn búzuy da mýmkin. Tikeley sayasy nemese qarjylyq tapsyrystyng negizinde BAQ «ózimiz jәne ózgeler» ajyratushylyq ústynyna sýienip, tendensiyalyq búra tartushylyq arqyly, nәsildik, últtyq, mәdeny jәne diny qarym-qatynastarda aiyptaushy, qorqytyp-ýrkitushi, kekesindi jәne kemsitushi sózder men sóz tirkesterin qoldanu arqyly destruktivti yqpal etui de mýmkin.

BAQ ókilderi sóz bostandyghyna degen qúqyn tolyghymen paydalana otyryp, destruktivti sipat alatyn «óshpendilik tilinen» boyyn aulaq ústauy kerek. Jekelegen etnostargha nemese konfessiyalargha qatysty balaghatpen, tómendetumen, kemsitumen, zil tastaumen, kelemejdeumen jәne t.b. sipattalatyn óshpendilik tili aqparattyq-kommunikativtik kenistikte diskriminasiyalyq alshaqtyq belgilerin qoyyp, jariyalanymnyng intonasiyasynan, bayandaudyng stiylinen, keskindemelerdi tandaudan jәne t.b. kórinui mýmkin. Sondyqtan ekstremistik ritorikagha degen qúqyqtyq jәne iydeologiyalyq qatynas meylinshe kýrdeli. Óitkeni búl tilding gradasiyalaryn ajyratu mýmkin emes, ashyqtan ashyq ksenofobiya men ekstremizm bolmasa, intoleranttylyq kórinisting kóptegen formalary sýzgiden erkin ótip, nәsildik, últtyq jәne diny kemsitushilik ýshin jauapkershilikke tartylu jazasynan qútylyp ketedi. Tipti BAQ (sonday-aq kino-industriya, әdebiyet pen óner nemese qarapayym halyq arasynda taptauyryndar men týsinikter arqyly) arqasynda búqaralyq mentaliytet qúrylymyna enip te ketedi.

Búl taptauyryndardy zannamalyq-qúqyqtyq iygeru mýmkin emes, ol tek osy aqparattyq-kommunikativtik kenistikti qalyptastyrushy subektilerdin, yaghny jurnalisterding tәrbiyesimen, ishki ar-úyatymen, adamgershilik jәne intellektualdyq mәdeniyetimen iygeriledi. Din men diny qatynastargha qatysty sóz bolghanda mәselening nәziktigin eskerip, ony týsindiru men taratudaghy ózining róli men qogham aldyndaghy azamattyq jauapkershiligin tereng sezinui tiyis.

Ókinishke qaray, Qúran ayattarynyng «dýiyetanymdyq» jәne «ahualdyq» dep jikteluin, olardyng týsu sebepteri men saldaryn bilmeu islamnyng beybit bolmysyn joqqa shygharugha alyp kelude. Búl tayazdyqty dәstýr men kez kelgen basqa pikirdi teriske shygharatyn radikaldar, ekstremistik aghymdar men terrorshylardyng «ústazdary» men serkeleri ózderining zúlym iydeyalaryn qasiyetti jazbalargha tana otyryp sheber paydalanady. Sol siyaqty, Sýnnetti de dúrys úghynbaudyng saldarynan hadisterdi qate tәpsirlep, onyng arty ýlken qauipterge úlasyp jatady. Islamnyng bastau búlaqtary - Qúran men Sunnany dúrys týsinu dinning ruhyna say kәsiby biliktilikti qajet etedi, yaghni, islam tarihynyng sanghasyrlyq әdisnamasyna (dәstýrine) negizdelgen ilimmen qarulanu kerek. Islamy qaynarkózderdi týsinudegi (tәpsirleudegi) әdisnama dúrystyghy lankestikti de, islamofobiyany da jenude eng manyzdy faktor bolyp tabylady.

Eger osy әdisnamagha sýiene otyryp, sunniylik baghyttaghy islam qaynarlaryn, islam tarihyna qatysty qaynarlardy talday otyryp jәne músylman elderi men qauymdastyqtaryna qatysty derekterge sýiene otyryp, islam men terrorizmning absoluttik syiymsyzdyghyn dәleldeuge әbden bolady. Sunniylik baghdardaghy islam ilimining negizderin, tórt zandy mazhabtyng ortaq aqidasymen qatar, Ábu Hanifa mazhabynyng fykhyn  taldau barysynda islamnyng ózge konfessiyalargha tózimsiz qatynastary turaly «stereotipter men shtammdardyn» orynsyz ekendigin kórsetuge bolady. Sonday-aq, «islam zayyrly tәrtipti teriske shygharyp, halifat pen imamatqa negizdelgen erekshe islamdyq memleketti ornatugha shaqyrady» degen tújyrymdardyn, islamnyng totalitarlyq bolmysy turaly taptauyryndardyng da negizsizdigi, onyng islamnyng izgi ruhyna mýldem jat ekeni qisyq-qynyr neoharidjittik aghymdar ókilderinen basqalar ýshin aidan anyq.

Islam ilimining ekstremistik týsindirmesining taraluyna tosqauyl qoya bilu kerek. Óitkeni islamofobiya «ózimiz - ózgeler» keshenining qalyptasuyna, músylmandardyn, islamnyng músylman qauymdastyqtarynyng bólektenuine әkeledi, al jatsynu ýderisi óz kezeginde músylman әlemi men músylman qauymdastyqtarynda radikaldy jәne destruktivti aghymdardyng kýshengine alyp keledi.Tútastay alghanda, islamofobiya elimizde shynayy qúqyqtyq jәne azamattyq qogham qalyptastyrugha, toleranttylyqqa, tózimdilikke jәne tútastyqqa qauip tóndiretin qúbylys bolyp tabylady.

Songhy onjyldyqtarda elimizding qoghamdyq ómirinde dinnin, onyng ishinde islam dinining (óitkeni respublika túrghyndarynyng 70 payyzy islam dinin ústanady) róli óse týsti: dәstýrli diny instituttardyng әleumettik funksiyalary kenenimen qatar, jana diny aghymdardyng da payda boluy, olardyng araqatynasynyng shiyelenisui, dintanulyq, onyng ishinde islamtanulyq bilimdi damytudy qajet etedi. Býgingi kýni diny sananyng janghyruy býkil әlemdi qamtyp otyrghan fakt qana emes, qoghamdyq damudyng keskin-kelbetin aiqyndaushy faktorgha da ainaluda.

Búl qalyptasqan diny ahual ghylymy zertteulerdi tarihy retrospektivadan qazirgi zaman men perspektivagha kóshirip, dindi jýieli әri keshendi zertteuding jana konseptualdyq, metodologiyalyq jәne dýniyetanymdyq tәsilderin qoldanudy qajet etedi. Sebebi adam ómirining san aluan qyrlary әleumettik kenistikting virtualdanuy men kompiuterlenui, jahandanuy men janartyluy, migrasiya men integrasiya saldarynan transformasiyalanyp, diny instituttar men dindarlyqtyng sipattary da ózgerude. Qazirgi әlemde diny pluralizm sayasaty ar-ojdan erkindigi men diny toleranttylyqty aldynghy oryngha qoyyp, qoghamdyq sananyng erekshe ruhany formasy retindegi dinge degen qatynasty týbegeyli ózgertti. Qazaqstanda jýrgizilip kele jatqan ruhany kelisim men konfessiyaaralyq tatulyq sayasaty, sonday-aq, әlemdegi islam faktory janarghan dialogiyalyq (súhbattyq) oilaudyng jana paradigmasyn qalyptastyrugha ýndeydi.

Elbasy N.Á.Nazarbaev «Qazaqstan-2050» strategiyasy qalyptasqan memleketting jana sayasy baghyty» atty Qazaqstan halqyna kezekti Joldauynda da:  «Ekstremizmmen kýres әiteuir jazyqtyny izdep tabugha ainalyp ketpeuge jәne dinmen kýreske jalghasyp ketpeuge tiyis. Din mәselelerinde oilastyrylghan qadam jәne óte múqiyattylyq qajet. Memleket diny birlestikterding ishki isine aralaspaugha tiyis. Biz úyat, toleranttylyq jәne tózimdilik erkindigi prinsipterin qaster tútuymyz kerek», - dep atap ótken bolatyn. Yaghni, búdan shyghatyn qorytyndy sol, biz diny fobiyanyng qanday da bolmasyn kórinisine tosqauyl qoya biluimiz kerek.

Búl rette Memleket basshysynyng toleranttyq sana men dinaralyq qarym-qatynastyng jana formalaryn qalyptastyru jóninde algha qoyghan mindetteri Qazaqstannyng әraluan dinderi men әrtýrli aimaqtaryndaghy diny qarym-qatynastyng mazmúny men baghyttary jóninde ghylymy zertteulerdi kýsheytudi kýn tәrtibine qoyatynyn atap ótken jón. Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne ghylym ministrligi Ghylym komiytetine qarasty Filosofiya, sayasattanu jәne dintanu institutynda osy maqsatqa sәikes ghylymiy-zertteu jobalary jýzege asyryluda. Al búl keshendik-iydealogiyalyq kóp júmystyng bir tarmaghy ghana bolyp tabylady. Yaghni, memlekettik konfessiyalyq sayasattyng búl baghyttaghy syndarly is-әreketteri jalghasyn taba beredi.

Satershinov Baqytjan Menlibekúly,

filosofiya ghylymdarynyng doktory, dosent

QR BGhM GhK Filosofiya, sayasattanu jәne dintanu instituty,

Dintanu bólimining mengerushisi

Abai.kz