«BAQYLA» Qoghamdyq qozghalysy elimizde 2023 jyldyng 19 nauryzy kýni ótetin QR Parlamenti Mәjilisi men maslihattar saylauynda elishilik túraqtylyq pen saylau proseduralarynyng qatang saqtaluyn qamtamasyz etu ýshin saylau uchaskelerin qamtityn ónirlik shtabtarda baqylaushylyq jasaydy.

Aumaqtyq baqylaushylar jelisi júmysy Almaty qalasyndaghy Ortalyq shtab pen elimizding 17 qalasynda ornalasqan ónirlik shtabtar arqyly jýrgiziledi.

Qoghamdyq qozghalys 2022 jylghy kezekten tys preziydent saylauynda 27 qalada dauys beru barysyn qadaghalau júmysyn sәtti atqardy.

Al biylghy QR Parlamenti Mәjilisi men maslihattar saylauynda problemaly qalalar men manyzdy baqylau uchaskelerine basa nazar audaryp, 25 qalanyng 3 mynnan astam saylau uchaskelerin tandap otyr.

Sonday-aq azamattyq sektor men ÝEÚ jelilerinen baqylaushylar tartu kózdelude. Baqylau jelilerining basshylary men ónirlik ýilestirushilerine saylau prosesin baqylau teoriyasy men praktikasy boyynsha arnayy kurstar úiymdastyrylady. Oqytu ZOOM konferensiyasy jәne offlayn kezdesuler arqyly jýrgiziledi.

Saylau kýni ortalyq shtab elimizdegi saylau uchaskelerindegi jaghdaydy bayandap, saghat sayyn brifingter ótkizedi, ónirlerden onlayn translyasiyalar úiymdastyrady, әleumettik jelilerde posttar men beynelerdi jariyalaydy jәne tirajdaydy, jalghan aqparattardy anyqtaydy, erekshe jaghdaylargha týsinikteme beredi, jalpy, dauys beru barysy men saylau qorytyndylary turaly qoghamdyq pikir qalyptastyrady.

Dos Kóshim, sayasatker, oqytushy:

Saylaudy baqylau – saylau uchaskesindegi bir kýndik әreketpen shektelmeydi. Azmattar saylaudy baqylaugha qatysu arqyly ózderining azamattyq-sayasy kózqarastaryn qalyptastyrady, Qazaq elindegi saylau jýiesin ózgertuge de ýlesterin qosady. Biylik, ókinishke oray, saylau jýiesining ashyqtyghy men jariyalylyghyn nyghaytudan kóri saylaudy baqylau prosesin qyiyndatu baghytynda birneshe ózgertuler engizip otyr.  Elimizdegi qúqyq qorghau organdarynyng saylau barysyndaghy zansyzdyqtargha tosqauyl qongha qúlyqsyz ekeni de belgili. Demek baqylaushylardyng saylau zanyn mengerui men ózderining qúqyqtaryn bilip qongy jetkiliksiz, olargha «minez» kerek.

Sabit Ryspaev, sayasatker, bloger:

Meninshe músylman elderding ishinde demokratiyasy dúrystau bir el bolsa ol Týrkiya. Salystyrmaly týrde әriyne. Biraq týrikter osyghan saylaudy әdil ótkizu arqyly kelgen siyaqty. Saylau olarda toy sekildi. Barlyghy belsendi. Partiyalarynyn dauys úrlaularyna jol bermeydi.

Bizde osyghan kelu kerek sekildimiz. Kóp nәrse aitamyz, biraq iske joqpyz. Saylau әdil bolmasa bir mandatty deputattarmen aq «Amanat» sekildi resursy bar partiyalar 80-90% adamdaryn ótkizip jiberui mýmkin. Saylaudaghy dauys úrlau da qoradan mal úrlaghan sekildi úrlyq. Halyq arasynda saylau manyzdy emes sanau manyzdy degendey jansaq pikir qalyptasqan. Sol nәrseni búzugha siz bolyp, biz bolyp birlesip júmys atqarayyq.

Eduard Poletaev, politolog:

Saylaudaghy qoghamdyq baqylau, birinshi kezekte, saylau prosesining aqparttyq ashyqtyghyn, sonday-aq bayqaushylar institutynyng júmys isteuin qamtamasyz etedi. Dauys beru kezindegi azamattyq baqylau әlemning kóptegen elderinde keng taraghan ýrdis. Búl saylau prosesining ashyqtyghyn kórsetetin dәleldengen qúral.

2022 jylghy preziydenttik saylauda bayqaushylyq jasaghan, tәjiriybeli tәuelsiz baqylaushylardyng "BAQYLA" qoghamdyq qozghalysy QR Parlamenti Mәjilisi men barlyq dengeydegi mәslihattardy kezekten tys saylauda óz júmysyn jalghastyrmaq.

Baqylaushylar zanda belgilengen qoghamdyq baqylaudyng әdis-tәsilderin paydalana otyryp, 2-3 mynnan astam saylau uchaskelerindegi dauysty sanaudyng transparenttiligining jay-kýiin qadaghalaytyn bolady.

Songhy jyldary Qazaqstanda saylaudaghy baqylau prosesine qyzyghushylyqtyng artuy bayqalady. «BAQYLA» qozghalysy tәjiriybesi joq bolsa da, saylau prosesining tolyqqandy qatysushysy bolghysy keletin kez kelgen azamattyng saylau zannamasyn egjey-tegjeyli bilip, baqylaushy funksiyasyn jýzege asyruyna qolayly jaghday jasaydy.

Baqylaushylardy tartu ýshin aqparattyq arnalar men әleumettik jeliler paydalanylatyn bolady. Baqylaushylar saylau prosesin baqylau teoriyasy men praktikasy boyynsha arnayy úiymdastyrylghan kurstarda oqidy. Osy jәne ózge de sharalar qoghamdaghy saylau belsendiligin arttyrugha, azamattardyng sayasy biligin jandandyrugha yqpal etetin bolady.

Abai.kz