Qazaq әlipbiyining latyn qarpine kóshui orystardy da oigha qaldyruda. Reseylik «ýlken ýshtik» sanalatyn mobildik baylanys operatorlary Federaldyq antimonopoliyalyq qyzmetining (FAQ) «Kirilshe jazylghan SMS-habarlama ýshin latynshadan góri nege eki ese qymbat tóleydi» degen saualyna jauap joldapty.

MTS, «Vympelkom» jәne «MegaFon» birauyzdan bylay jauap beripti: SMS-habarlama  jóneltu jýzege asyrylatyn arnalmagha (spesifikasiya) sәikes múnday habarlama úzyndyghy 140 baytpen  shekteledi; әrbir aghylshyn tanbasy  - 7 bitpen kodtalsa, latyn negizdi basqa diakritikalyq (óndemesi bar latyn qarpi) әlipby әripteri - 8 bitpen, al qalghan barlyq tanbalar, sonyng ishinde kirilshe qaripter de bar - 16 bitpen kodtalady. Basqasha aitqanda, búl shekteuli «jolgha» sәikes týrde -  160 latyndyq, 140 diakritikalyq jәne 70 tanbaly krirlshe sóz syyady degendi bildiredi. Sóitip, SMS-habarlamanyng kirilshe shekteuli úzyndyghy - 70 tanba, al latynsha hattyng úzyndyghy - 160 tanbadan túrady. Búl degenimiz - 160 aghylshyn qaripti sózding ornyna 70 qana kirilshe tanbalanghan sózdi syighyzasyz әri ol ýshin  2 ese qymbat tóleysiz!

Búl mәsele reseylik azamattardy eki ese shyghyndanugha mәjbýr eteude. 2011 jyldyng 1-toqsanynda reseylikter 453,1 million dollardyng sms-hatyn jóneltipti, búl operatorlardyng barlyq tabysynyng shamamen 7,4 payyzy.

Qazaq әlipbiyining latyn qarpine kóshui orystardy da oigha qaldyruda. Reseylik «ýlken ýshtik» sanalatyn mobildik baylanys operatorlary Federaldyq antimonopoliyalyq qyzmetining (FAQ) «Kirilshe jazylghan SMS-habarlama ýshin latynshadan góri nege eki ese qymbat tóleydi» degen saualyna jauap joldapty.

MTS, «Vympelkom» jәne «MegaFon» birauyzdan bylay jauap beripti: SMS-habarlama  jóneltu jýzege asyrylatyn arnalmagha (spesifikasiya) sәikes múnday habarlama úzyndyghy 140 baytpen  shekteledi; әrbir aghylshyn tanbasy  - 7 bitpen kodtalsa, latyn negizdi basqa diakritikalyq (óndemesi bar latyn qarpi) әlipby әripteri - 8 bitpen, al qalghan barlyq tanbalar, sonyng ishinde kirilshe qaripter de bar - 16 bitpen kodtalady. Basqasha aitqanda, búl shekteuli «jolgha» sәikes týrde -  160 latyndyq, 140 diakritikalyq jәne 70 tanbaly krirlshe sóz syyady degendi bildiredi. Sóitip, SMS-habarlamanyng kirilshe shekteuli úzyndyghy - 70 tanba, al latynsha hattyng úzyndyghy - 160 tanbadan túrady. Búl degenimiz - 160 aghylshyn qaripti sózding ornyna 70 qana kirilshe tanbalanghan sózdi syighyzasyz әri ol ýshin  2 ese qymbat tóleysiz!

Búl mәsele reseylik azamattardy eki ese shyghyndanugha mәjbýr eteude. 2011 jyldyng 1-toqsanynda reseylikter 453,1 million dollardyng sms-hatyn jóneltipti, búl operatorlardyng barlyq tabysynyng shamamen 7,4 payyzy.

Endi atalmysh mәselege oray Qazaqstan jaghdayyna oralayyq. Áriyne, kirilshe әlipby - bizde de «tabynuly» tanba ekeni ras. Alayda, qazaqtardyng aghylshyn qaripti jazudy  elektron paraghynda qoldana bastaghanyna 15 jylday uaqyt bolyp qaldy. Bir qyzyghy, eldegi jýgirtpe joldy jýgirtetin telearnalar da, sms-habarlama taratushy mobildik baylanys jýieleri de qazaqtildi tútynushyny ainalyp ótip, negizinen orys tilindegi aqparlaryn taratady.

Ayta keter basty «qyzyq» sol - eldegi Tótenshe jaghdaylar jónindegi sala organdary ministrlikten bastap oblystyq, qalalyq bólimsheleri aua-rayyna, zilzala, t.b. tótenshe jayttargha sәikes habarlamalaryn býlk etpesten orys tilinde ghana taratyp otyra beredi. Qúddy, Resey federasiyasynyng TJM bólimsheleri ispetti. Eger de әldebir zilzala bolar jaghdayda, «qazaqtildiler ólmese órem qapsyn» degen pighyl jatqanday.

Búl mәsele boyynsha adam qúqyghyn kýzetetin (qorghau - qúqyqqa qater tóngende ghana bolatyn is, kýzetu - túraqty atqarylatyn qyzmet) QR preziydenti janyndaghy Ombudsmen qyzmeti de, prokuratura organdary da әli kýnge atalghan aqparat kózderine lәm-mim degen emes. Al, eldegi jәne zandaghy til sayasatynyng birden bir qaynar kózi әri ókiletti uәkili - Til komiyteti  búl mәsele boyynsha shóp basyn syndyrghan joq. Shyndyghynda mobildik opreatorlar «qazaq әlipbii bolmaghasyn aqpar tarata almaymyz» degen syltaudy aldygha tartyp otyr. Al, ýkimetke qauly jobasymen qosa tehnikalyq qazaq-latyn әlipbiyin bekittiretin Tilkomymyzdyng týri anau.

Shyn mәninde, preziydent N. Nazarbaev bastama jasaghan qazaq әlipbiyin latyngha kóshiru mәselesi de siyrqúimyshaqtanyp barady. Odan beri 4 aidan assa da, әli kýnge naqty isti qolgha alghan ýkimetti kórip otyrghan joqpyz. Álipby jobasyn qolgha alugha kimning qabaghynan seskenip otyrghanymyz týsiniksiz - әli jobamen ainalysatyn naqty ghylymiy-saraptamalyq ortalyq ta, top ta qúrylghan joq.

Juyq arada memlekettik tilding qúzyryn (onyng zang jýzinde qorghau mýmkindigi Tatarstandaghy tatar tilin qorghaudan tómen ekeni belgili) kýsheytpesek te, milliondaghan qazaqtildi azamattardyng qúqyghyn qorghau, aqparat alu mýmkindigin jasau - asa manyzdy әri ózekti mindet! Bir top Feysbuk tútynushylary 2 aigha juyq talqylau nәtiyjesinde Tehnikalyq beyresmy әlipby núsqasyn tújyryp shyqty. Qogham men biylik nazaryna eng bolmasa osynday әlipbiyding birin tehnikalyq núsqa retinde jәne әlgindey tótenshe jaghdaylar men beyresmy jazugha qoldanu ýshin mýmkindik retinde qarastyratyn uaqyt boldy.

Feysbuk әleumettik jelisinde «Latyn әrpine kóshudi qoldaymyz!» tobynda atalmysh aghylshyn qaripty әlipby týzuge atsalysqandar:

Tólegen Baytjauynov, Aslan Beket, Dәlet Tynbaev, Atym Qoja, Bekzat Ábdiqadyr, Ádil Shalmanov, Jan Dost, Arystan Omarov, Serk Erghali, Aydos Sarym, Bolat Ábilov, Baghdat Esimbekov, Haydar Álfi, Janat Aymaghanov, Gýlim Bilen, Quanysh Núrghazy, Rasul Júmaly, Núrdәulet Zatulla, Tórehan Erkinbekúly, Arshat Orazov, Azer Hasret, iliyas Qayghy, A.Shәripbaev, Z.Bazarbaeva, S.Mәmbetaliyn, Aydana, Túran Álper, Erghanat Álbeni, Marat Mýlki, Uәlihan Qaysarov, Arystanbek Dias, Aygýl Qohaeva, Bauyrjan Sýilemenov, Miras Nurmuhanbetov, Azamat Baynazarov, Hayrulla Qojabay, Bauyrjan Kәripov, Asqar Qúmyran, Abdurahman Barysbaev, A.Jusupov, Mәdy Mәulenov, Zaira Sabitova, Myrzaev Balgabek, Rinat Kibraev, Ansa Mustafa, Erbolat Múhamedjan, Ádilhan Saghymbaev, Erlan Ospanov, Gýlmira Sihimova, Tóre Tabynay, Dәuir Akremhanov, Ghaziz Tórtbaev, Gauhar Batyrhanova, Álisher Toyghúliyev, Serik Ábdishýkirov, Múrat Balabay, Eldar Smayylov, Aysúlu Tólek, Ardabek Soldatbay, Timur Tiliman, Galym J Ken, Olzhas Ustemirov, Aybek Sydykov, Azamat Zhetpisbayev, Maira Kerey, Ali Ersegun Arifoğlu, Jandos Amangeldiyev, Aygýl Elibaeva, Arhun Arhunus, Yerbol Ospanov, Gýlmira Ábdihalykova, Jannat Asylbek, Arman Áubәkir, Abu Hurayra Ibn Jumadolda, Muslim Sergazin, Aida Ajyghaliyeva, Núrtay Arystanov, Esbosyn Smagulov, Altynay Smaghúlova, Araylym Ataybekova, Aydyn Serikpaev, Erkebulan Makhambet, Miras Nurmuhanbetov, Tore Tabynay, Gavril Habirhanov, Azamat Baynazarov, Kazybek Isa, Azamat Sadvakasov, Gauhar Kalimbetova, Aysúlu Tólek, Fazylbek Absattaruly, Almasbek Sadyrbaev, Jarmahan Tuyakbay, Talgat Bukharbayev, Ismatulla Maksum, Berik Abdygaliuly, Bauyrjan Qaraghyzúly, Aigerim Mussatayeva, Gaukhar Alim, Balnura Onalbay, Daniyar Tazhimbet, Denis Sahiyev, Aidos Altynbekov, Daniyar Tazhimbet, Áykerim Qabdúlqaq Qyzy, Sergey Shapovalov, Auez Karabalaev, Erkebulan Makhambet, Layla Ahmetova, Inga Imanbay, Ruslan Igiyshev, Zhandos Ibrayev, Ruslan Karjaubaev, Saken Saduakas Akhmetov jәne basqalar.

Abai.kz