Mening keyde uaqytym bolghanda әr elding sayttaryn asyqpay qarap shyghatyn әdetim bar. Ásirese, kórshi Reseyding portaldaryn mýmkindiginshe oqyp shyghugha tyrysamyn.

Olardyng ishki túrmysyna, ekonomikalyq, әleumettik dengeyine sonymen qatar, osy eldegi últtar men úlystardyng tirshiligi men qazirgi kýngi jaghdayyna kónil audaramyn.

Óstip, bir kýni qarap otyrghanymda Tatarstannyng «ngtub tatarochka» degen kanalynan, bir top tatar qyzdarynyng bizding qazaq jigitterine sәlem joldap jatqandyghyn kórdim. Maghynasy mynanday: - Sәlem qazaq jigitteri! Bizding tilimiz, dәstýrimiz sizdermen óte úqsas. Senimimiz de músylman dini. Elimizde tatar jigitteri kemshin soghyp jatyr. Sondyqtan, bizderding ózderinizben tanysqylarymyz keledi. Biz, ózge dindegi jigitterge túrmysqa shyqqymyz kelmeydi. Reti kelip, mýmkindik bolsa, sizdermen hat-habar alysyp túrsaq deymiz, - degen sózderin estip qayran qaldym. - Tatarskie jeny, brend dlya kazahov! ,- dedi qasymda túrghan joldasym, kýlimsirep. - Oipyrmay, myna tatardyng qyzdary qanday keremet, - dep oiladym ishimnen. Kórdiniz be, tatar eli qalyng orystyng ortasynda túrsa da, ózderining dәstýrin jәne dinin qanday berik ústaydy.

Sonan keyin, ózim kuә bolghan kezindegi bir oqigha esime týsti. Áriyne, búl oqighagha biraz jyldar boldy. Degenmen, aitugha ynghaysyzdau bolsa da, sizdermen bóliseyin dedim. Qaysybir ata-analargha sabaq bolsyn degen niyetpen qolyma qalam aldym.

Esilde audan әkimshiliginde jýrgenimde, birde júmys barysymen audan ortalyghynan kóp alys túrmaytyn, Daliniy eldimekeninde bolghan edim. Biz, auyldyq okrugterge jii shyghyp túratynbyz. Ár ay sayyn, audan qúramyndaghy birneshe okrugte bolyp, sondaghy atqarylyp jatqan júmystarydy baqylap jәne kenes berip, sonday-aq, osyndaghy  qyzmetkerlermen is barysyn talqylap, shaghyn jinalys ótkizetin edik.

Sonymen, jogharyda aty atalghan eldimekenning әkimimen júmys jayyn әngimelesip otyrghanda, kabiynetke eki әiel adamnyng basa-kóktep kirgeni. Bireui orta jastaghy, ekinshisi jap-jas kelinshek.

– Týsten keyin kelsendershi, qazir mine, audannan kelgen kisi bar, - dedi okrug әkimi tyrjiyp.

– Biz osy kisinin, audannan kelgenin syrttay estip, kelip túrmyz.

Men, әkimge búrylyp, - tyndayyq, -  dedim.

Sonymen, kelgen әielderding jaghdayy bylay kórinedi;

Búl aghayyndar, osydan biraz jyldar búryn Mongholiyadan kelgen qandastarymyz eken. Osy auylgha eki janúya ghana týsipti. Janaghy әielding qasyndaghy jas kelinshek fermagha sauynshy bolyp ornalasypty. Sóitip,  júmys istep jýrip, osy sauyn fermasynyng baqtashysy orys jigitine túrmysqa shyghady. Qanday sebeppen shyqqanyn kim bilsin, degenmen, sol jigitpen otau qúrghan kórinedi. Endi qaranyz, janaghy kelinshek bala tughan son, bir-eki aidan keyin, sәby qol-ayaghyn jinaghan son, balanyng әkesi jәne onyng ata-anasy orys bolghandyqtan, audannan shirkeu qyzmetkerin shaqyryp, balany orap, aldyna әkelip, dúgha jasatyp, sәbiyding keudesine krest qoyyp, shoqyndyrghan kórinedi. Múndaydy kýtpegen janaghy kelinshek shoshyp ketip, sәbiydi ústaugha qorqyp, ata-anasyna qashyp kelgen eken. Ana orystar birazdan keyin, kelinshekti alyp ketuge kelse, búl jylap-enirep barmay qoyghan.

Shoqyndyrghan sәbiydi qolyna ústaugha jәne emizuge dәti jetpey, kýieuinen ajyraspaq kórinedi. Bizge kelgen sebebi, jigitting  ata-anasy  qayta-qayta kelip, mazasyn alghan son, bir jaqty etip beruge kómek súray kelipti. Ekeuinde ýilendi degen neke kýәligi de joq. Áyelderden ejiktep, barlyghyn súrap alghan son, okrug әkimi ekeumiz әlgilerdi ertip, orystardyng ýiine keldik. Kelsek, ata-anasy, ózi qarapayym ghana adamdar eken. Biz kelgen jayymyzdy analargha týsindirip, kelinshekting olarmen endi birge túrghysy kelmeytindigin aittyq. Sonymen qatar, búlardyng endi mazasyn almauyn talap ettik. Analar birazgha deyin búltalaqtap kónbedi.  Degenmen, - eger kelinshek taghy da bizge shaghym týsirip, aldymyzgha keletin bolsa, onda múny әkimshilik túrghysynda sheshemiz, -  dedik, olargha jónimizdi aityp. Sonymen, olar kelinshekti endi mazalaudy qaytalamaymyz, - dep kelisimge keldi. Balany jigitting sheshesi baghatynyn aityp, olar bizge uәde berdi. IYә, kezinde soltýstikte júmys istep jýrgenimde osynday bir kelensiz jaghday kezdesip edi.

Búl oqighany aityp otyrghan sebebim, qazirgi kýnde de keybir bizding qazaqtyng qyzdary ózge dindegi últtyng jigitterine túrmysqa shyghyp jatqanyn kórip jýrmiz.Sol dúrys pa? Erteng olar da ókinip jýrmey me? Álde, olar balalaryn mýmkin onday jaghdaygha aparmaytyn shyghar. Degenmen, ózge dinning ókili bolghan son, erte me, kesh pe, tughan balasyn shoqyndyrary anyq qoy. Músylman dinindegi azamattar bolsa, onda bir jón. Sondyqtan, qyzdarymyzgha aitarymyz, aldaghy uaqytta anau ózbek, tәjik, úighyr jәne әzirbayjannyng qyz-kelinshekteri sekildi óz tildering men dәstýrlerinde, sonymen qatar, solarday qasiyetti músylman dinimizdi qadyr tútyp jýrgendering jaqsy-aq bolar edi deymiz.

Taghy aitarymyz, әrbir qazaq janúyasy, ýidegi balalaryn kishkene kezinen bastap, aiyna nemese toqsanyna bir ret, tipti, jylyna bir ret bolsa da, meshitterge aparyp, - mynau sening ata-әkelerinnen bastap, ústap kele jatqan músylman dini, búl da endi sening dinin, sondyqtan, aldaghy kezenderde osy ózinning músylmandyq senimine adal, әdil bolugha tyrys. Sonda, seni barlyq jamandyqtan saqtaushy osy din bolady, - dep, jasóspirimning oiyna qúya beru kerek. Sonda ghana, jas úrpaq, ómirde kezdesetin týrli jamandyqtan, arsyzdyqtan jәne teksizdik pen abyroysyz isterden aulaq jýredi. Osyny, esterinizde ústasanyzdar eken. Saltyn bilmegen әrbir azamatsha jәne azamat esh uaqytta sauapty týsinbeydi jәne ómirde onbaydy. Olardyn  úrpaqtary da toz-toz bolyp ketui mýmkin. Týrli jamandyqqa úshyraydy.

Zaual dep osyny aitady. Músylmannyng úrpaghy bolghan son, esh uaqytta  sharighattan attaugha bolmaydy. Múny esh uaqytta úmytpayyq. Elimiz  qanshalyqty damysa da, órkeniyetti zamangha jaqyndasaq ta, Qúday bergen  ana tilden, dәstýrden jәne músylmandyq senimden aiyrylugha bolmaydy.  Búl kez kelgen últqa tәn nәrse. Sony әrqashan úmytpauymyz kerek!

Beysenghazy Úlyqbek,

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz