Freedom House halyq­aralyq qúqyq qorghau úiy­my Qazaqstannyng sóz bostandyghy jónindegi dengeyi 182 orynnan 197-oryngha bir-aq týskenin mәlimdedi. Jeti birdey punkt boyynsha tó­menge qaray syrghyghan sóz bostandyghy boyynsha kór­setkishimiz Laos, Somali, Vietnam, Palestina siyaqty eldermen tenesipti.

2012 jyldyng qorytyndysynda   Qazaqstan sóz bostandyghy shektelgen elderding qatarynan oiyp túryp oryn aldy. Búl qatar­gha Resey, Belarusi, Tәjikstan, Ózbekstan, Ázirbayjan jәne Týrikmenstan elderi de kiredi. Kóptegen europalyq memleketterde jәne AQSh, Kanada, Avstraliya, Urugvay, Kape-Verde, Tuvalu memleketteri sóz bostandyghy men aqparat alu qúqyghynyng saqtaluynan kóshting basyn bastap túr.

Freedom House halyq­aralyq qúqyq qorghau úiy­my Qazaqstannyng sóz bostandyghy jónindegi dengeyi 182 orynnan 197-oryngha bir-aq týskenin mәlimdedi. Jeti birdey punkt boyynsha tó­menge qaray syrghyghan sóz bostandyghy boyynsha kór­setkishimiz Laos, Somali, Vietnam, Palestina siyaqty eldermen tenesipti.

2012 jyldyng qorytyndysynda   Qazaqstan sóz bostandyghy shektelgen elderding qatarynan oiyp túryp oryn aldy. Búl qatar­gha Resey, Belarusi, Tәjikstan, Ózbekstan, Ázirbayjan jәne Týrikmenstan elderi de kiredi. Kóptegen europalyq memleketterde jәne AQSh, Kanada, Avstraliya, Urugvay, Kape-Verde, Tuvalu memleketteri sóz bostandyghy men aqparat alu qúqyghynyng saqtaluynan kóshting basyn bastap túr.

Damyghan elu elding qatarynan oza shauyp, endi otyzdyqtyng ortasynan kórinemiz dep tyrashtanghan qazaq sheneu­nikteri sóz bostandyghy jó­nindegi 197-oryngha ne aitar eken? Áytse de, búl súraqqa mardymdy jauap bolmasyn elimizdegi tәuelsiz basylymdargha jasalghan qysymdardan kóru qiyn emes. "Qazaqstan memleketi EQYÚ-nyng búrynghy tóraghasy retinde halyqaralyq qauymdas­tyqqa bergen uәdesin oryndaugha tiyis. Adam qúqyqtary men demokratiyalyq qúndylyqtardy damytu jәne saqtau mәsele­lerine qarama-qayshy keletin biylik tarapynan oppozisiya belsendileri men ókilderine, tәuelsiz jurnalisterge qysym jasau, qudalau problemalary Qazaqstanda tolastar emes. Múnyng barlyghy adam qúqyghy men bostandyghyn kópe-kórneu shekteu bolyp tabylady",- dep Freedom House úiymynyng Euraziya boyynsha baghdarlamasynyng diyrektory Siuzan Korke de kezinde synaghan edi. Alayda múnan shyqqan nәtiyjeni kór­medik.

Esesine, kýn ótken sayyn Qazaqstanda tәuelsiz basylymdar men olardyng jurnaliys­terine qysym artpasa, kemigen emes. Byltyrghy jyldyng alghash­qy aiy ÚQK qyzmetkerlerining tirkelmegen oppozisiyalyq "Algha" partiyasynyng kensesine tintu jýrgizumen bastalghany elding esinde. Búl tintu "Respublika" portalynda jalghasyp, onyng aqyry tәuelsiz basylymnyng taraluyna sot sheshimimen tyiym salugha bardy. Sonday-aq, 2012 jyly "guljan.org" internet basylymy da qudalaugha úshyrap, biylikting qolshoqparlarynyng úiymdastyruymen ýsh ay mer­zimge jabyldy. Dәl osynday jayttardy "DAT" jobasy men "Jas Alash" gaze­tine qatysty da aitugha bolady. Týrli jeleulermen sotqa tartylatyn "Obshestvennaya pozisiya" gazetining basyndaghy qauipting búlty býginge deyin seyilgen emes. Al "Jas Alashty" jazdyrtugha kedergi jasap, ta­raluy­na tosqauyl qoyshylardyng qatary kóbeymese, әli kýnge azaymay otyr. Auyl-aymaqtarda tәuelsiz basylymgha qol jetkizu jәne jazdyryp alyp oqu mәselesinde qysym jasaghan biylikting jandayshaptary ýzdiksiz jantalasa әrekettenude.

«Shekarasyz reporterler» sóz erkindigin qorghaytyn halyqaralyq úiymy da ózderining zertteu júmystarynyng nәtiy­jesin jariyalady. Olardyng tiziminde jurnalisterding qúqy­ghyn búzghan 39 sayasatker, preziydent, diny jetekshi, qaruly túlgha men qylmystyq toptar turaly jan-jaqty mәlimet be­rilipti.

Qazaqstandaghy "Ádil sóz" baspasózdi qorghau úiymynyng qyzmetkeri Elena Malygina Azattyq radiosyna bergen súhbatynda: "Oppozisiyalyq búqaralyq aqparat qúraldary jabylghaly jaghday nasharlap ketti. Qazaqstan baspasózindegi jurnalisterding óz-ózine senzura jasaytyn әdetine endi sottardyng soqqysy qosyldy. Sottan zәrezap bolghan jurnalister "Qolgha qalam alyp birdene jazudyng qajeti bar ma ózi?" dep oilaydy. Álde bәrimiz "Habarda" istegenimiz jón be? Sondyqtan bizdegi sóz erkindigi shektelgen desek bolady. Freedom House úiymy shygharatyn kartadaghy Qazaqstannyng orny sóz erkindigi bar elderding qatarynda emes. Elimiz tipti sóz erkindigi sәl de bolsyn rúqsat etilgen elderding qatarynda da joq. Turasyn aitqanda, biz sóz erkindigi bar jolmen damyp kele jatqan joqpyz. "Respublika", "Vzglyad", "Pravda Kazahstana", "guljan.org", "K-plus", "Stan" jәne basqa aqparat resurstaryna tyiym salynuy - osynyng aighaghy",- dedi.

S.MÁDIY

«Jas Alash» gazeti