Freedom House حالىق­ارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيى­مى قازاقستاننىڭ ءسوز بوستاندىعى جونiندەگi دەڭگەيi 182 ورىننان 197-ورىنعا بiر-اق تۇسكەنiن مالiمدەدi. جەتi بiردەي پۋنكت بويىنشا ءتو­مەنگە قاراي سىرعىعان سوز بوستاندىعى بويىنشا كور­سەتكiشiمiز لاوس، سومالي، ۆەتنام، پالەستينا سياقتى ەلدەرمەن تەڭەسiپتi.

2012 جىلدىڭ قورىتىندىسىندا   قازاقستان ءسوز بوستاندىعى شەكتەلگەن ەلدەردiڭ قاتارىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الدى. بۇل قاتار­عا رەسەي، بەلارۋس، تاجiكستان، وزبەكستان، ءازiربايجان جانە تۇرiكمەنستان ەلدەرi دە كiرەدi. كوپتەگەن ەۋروپالىق مەملەكەتتەردە جانە اقش، كانادا، اۆستراليا، ۋرۋگۆاي، كاپە-ۆەردە، تۋۆالۋ مەملەكەتتەرi سوز بوستاندىعى مەن اقپارات الۋ قۇقىعىنىڭ ساقتالۋىنان كوشتiڭ باسىن باستاپ تۇر.

Freedom House حالىق­ارالىق قۇقىق قورعاۋ ۇيى­مى قازاقستاننىڭ ءسوز بوستاندىعى جونiندەگi دەڭگەيi 182 ورىننان 197-ورىنعا بiر-اق تۇسكەنiن مالiمدەدi. جەتi بiردەي پۋنكت بويىنشا ءتو­مەنگە قاراي سىرعىعان سوز بوستاندىعى بويىنشا كور­سەتكiشiمiز لاوس، سومالي، ۆەتنام، پالەستينا سياقتى ەلدەرمەن تەڭەسiپتi.

2012 جىلدىڭ قورىتىندىسىندا   قازاقستان ءسوز بوستاندىعى شەكتەلگەن ەلدەردiڭ قاتارىنان ويىپ تۇرىپ ورىن الدى. بۇل قاتار­عا رەسەي، بەلارۋس، تاجiكستان، وزبەكستان، ءازiربايجان جانە تۇرiكمەنستان ەلدەرi دە كiرەدi. كوپتەگەن ەۋروپالىق مەملەكەتتەردە جانە اقش، كانادا، اۆستراليا، ۋرۋگۆاي، كاپە-ۆەردە، تۋۆالۋ مەملەكەتتەرi سوز بوستاندىعى مەن اقپارات الۋ قۇقىعىنىڭ ساقتالۋىنان كوشتiڭ باسىن باستاپ تۇر.

دامىعان ەلۋ ەلدiڭ قاتارىنان وزا شاۋىپ، ەندi وتىزدىقتىڭ ورتاسىنان كورiنەمiز دەپ تىراشتانعان قازاق شەنەۋ­نiكتەرi سوز بوستاندىعى ءجو­نiندەگi 197-ورىنعا نە ايتار ەكەن؟ ايتسە دە، بۇل سۇراققا ماردىمدى جاۋاپ بولماسىن ەلiمiزدەگi تاۋەلسiز باسىلىمدارعا جاسالعان قىسىمداردان كورۋ قيىن ەمەس. "قازاقستان مەملەكەتi ەقىۇ-نىڭ بۇرىنعى توراعاسى رەتiندە حالىقارالىق قاۋىمداس­تىققا بەرگەن ۋادەسiن ورىنداۋعا تيiس. ادام قۇقىقتارى مەن دەموكراتيالىق قۇندىلىقتاردى دامىتۋ جانە ساقتاۋ ماسەلە­لەرiنە قاراما-قايشى كەلەتiن بيلiك تاراپىنان وپپوزيتسيا بەلسەندiلەرi مەن وكiلدەرiنە، تاۋەلسiز جۋرناليستەرگە قىسىم جاساۋ، قۋدالاۋ پروبلەمالارى قازاقستاندا تولاستار ەمەس. مۇنىڭ بارلىعى ادام قۇقىعى مەن بوستاندىعىن كوپە-كورنەۋ شەكتەۋ بولىپ تابىلادى",- دەپ Freedom House ۇيىمىنىڭ ەۋرازيا بويىنشا باعدارلاماسىنىڭ ديرەكتورى سيۋزان كوركە دە كەزiندە سىناعان ەدi. الايدا مۇنان شىققان ناتيجەنi كور­مەدiك.

ەسەسiنە، كۇن وتكەن سايىن قازاقستاندا تاۋەلسiز باسىلىمدار مەن ولاردىڭ جۋرناليس­تەرiنە قىسىم ارتپاسا، كەمiگەن ەمەس. بىلتىرعى جىلدىڭ العاش­قى ايى ۇقك قىزمەتكەرلەرiنiڭ تiركەلمەگەن وپپوزيتسيالىق "العا" پارتياسىنىڭ كەڭسەسiنە تiنتۋ جۇرگiزۋمەن باستالعانى ەلدiڭ ەسiندە. بۇل تiنتۋ "رەسپۋبليكا" پورتالىندا جالعاسىپ، ونىڭ اقىرى تاۋەلسiز باسىلىمنىڭ تارالۋىنا سوت شەشiمiمەن تىيىم سالۋعا باردى. سونداي-اق، 2012 جىلى "guljan.org" ينتەرنەت باسىلىمى دا قۋدالاۋعا ۇشىراپ، بيلiكتiڭ قولشوقپارلارىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن ءۇش اي مەر­زiمگە جابىلدى. ءدال وسىنداي جايتتاردى "دات" جوباسى مەن "جاس الاش" گازە­تiنە قاتىستى دا ايتۋعا بولادى. ءتۇرلi جەلەۋلەرمەن سوتقا تارتىلاتىن "وبششەستۆەننايا پوزيتسيا" گازەتiنiڭ باسىنداعى قاۋiپتiڭ بۇلتى بۇگiنگە دەيiن سەيiلگەن ەمەس. ال "جاس الاشتى" جازدىرتۋعا كەدەرگi جاساپ، تا­رالۋى­نا توسقاۋىل قويۋشىلاردىڭ قاتارى كوبەيمەسە، ءالi كۇنگە ازايماي وتىر. اۋىل-ايماقتاردا تاۋەلسiز باسىلىمعا قول جەتكiزۋ جانە جازدىرىپ الىپ وقۋ ماسەلەسiندە قىسىم جاساعان بيلiكتiڭ جاندايشاپتارى ۇزدiكسiز جانتالاسا ارەكەتتەنۋدە.

«شەكاراسىز رەپورتەرلەر» ءسوز ەركiندiگiن قورعايتىن حالىقارالىق ۇيىمى دا وزدەرiنiڭ زەرتتەۋ جۇمىستارىنىڭ ءناتي­جەسiن جاريالادى. ولاردىڭ تiزiمiندە جۋرناليستەردiڭ قۇقى­عىن بۇزعان 39 ساياساتكەر، پرەزيدەنت، دiني جەتەكشi, قارۋلى تۇلعا مەن قىلمىستىق توپتار تۋرالى جان-جاقتى مالiمەت بە­رiلiپتi.

قازاقستانداعى ء"ادiل ءسوز" ءباسپاسوزدi قورعاۋ ۇيىمىنىڭ قىزمەتكەرi ەلەنا مالىگينا ازاتتىق راديوسىنا بەرگەن سۇحباتىندا: "وپپوزيتسيالىق بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارى جابىلعالى جاعداي ناشارلاپ كەتتi. قازاقستان باسپاسوزiندەگi جۋرناليستەردiڭ ءوز-وزiنە تسەنزۋرا جاسايتىن ادەتiنە ەندi سوتتاردىڭ سوققىسى قوسىلدى. سوتتان زارەزاپ بولعان جۋرناليستەر "قولعا قالام الىپ بiردەڭە جازۋدىڭ قاجەتi بار ما ءوزi?" دەپ ويلايدى. الدە ءبارiمiز "حاباردا" iستەگەنiمiز ءجون بە؟ سوندىقتان بiزدەگi ءسوز ەركiندiگi شەكتەلگەن دەسەك بولادى. Freedom House ۇيىمى شىعاراتىن كارتاداعى قازاقستاننىڭ ورنى ءسوز ەركiندiگi بار ەلدەردiڭ قاتارىندا ەمەس. ەلiمiز تiپتi ءسوز ەركiندiگi ءسال دە بولسىن رۇقسات ەتiلگەن ەلدەردiڭ قاتارىندا دا جوق. تۋراسىن ايتقاندا، بiز ءسوز ەركiندiگi بار جولمەن دامىپ كەلە جاتقان جوقپىز. "رەسپۋبليكا", "ۆزگلياد", "پراۆدا كازاحستانا", "guljan.org", "ك-پليۋس", "ستان" جانە باسقا اقپارات رەسۋرستارىنا تىيىم سالىنۋى - وسىنىڭ ايعاعى",- دەدi.

س.ءمادي

«جاس الاش» گازەتى