«Qyzdyng jasy - 18» demekshi, Qazaqstanda zeynetker әielding jasy - 63 bolghaly túr. Marchenkonyng myryndap jýrip Mәjilis pen Senatqa maqúldatyp alghan zang jobasyna (teginde osy iydeyany úsynghan adam aldymen Bas bankiyrimiz ekenin úmytpayyq) Preziydent qolyn shiyryp kep qoyyp, mórin bassa bitti, әngime tәmmatul-tәmam. Oiymsha Preziydent atalghan zangha asa qarsy shyqpaydy. Olay deuimizge sebep - Marchenkonyng «Qazaqstan halqynyng úzaq ómir sýre bastauyna biz kinәli emespiz ghoy» degen mýttәiim sózi. Halyqtyng úzaq ómir sýre bastauy - әleumettik túrmystyng әri kirip, jaqsarghany, júrttyng qúnarly ishim-jemge meldektep, jýikesin júqartpay, jýregin auyrtpay núr-jaryq dýniyede alshang basyp jýrui deytin anyqtamalyqtargha sayady. Osynyng bәrin kóldeneng ústay otyryp әielderding zeynet jasyn 63-ke deyin soza týsudi jaqtaytyndar Elbasymyzdy mynanday uәjge jyghauy mýmkin: «Nursultan Abshivich, endi qaytesiz, halyqtyng jaghdayy jaqsaryp ketti. Sondyqtan úzaq jasaytyndardyng da sany artuda. Al әielderimiz tipti әlekedey jalanyp túr. Olardyng kәsiby biligin, kemel tәjiriybesin sarqa paydalanbasaq obal-dy. Senseniz, Nursultan Abiyshevich, Sizding arqanyzda qyz-kelinshekterimiz jyldar ótken sayyn qúlpyra týsip (osy arada bәri jamyray kýlip, әzildesip te alady. -D.Q.) zeynetker әiel atanghylary kelmey jýr. Júmys isteymiz deydi. Istey beremiz deydi.

«Qyzdyng jasy - 18» demekshi, Qazaqstanda zeynetker әielding jasy - 63 bolghaly túr. Marchenkonyng myryndap jýrip Mәjilis pen Senatqa maqúldatyp alghan zang jobasyna (teginde osy iydeyany úsynghan adam aldymen Bas bankiyrimiz ekenin úmytpayyq) Preziydent qolyn shiyryp kep qoyyp, mórin bassa bitti, әngime tәmmatul-tәmam. Oiymsha Preziydent atalghan zangha asa qarsy shyqpaydy. Olay deuimizge sebep - Marchenkonyng «Qazaqstan halqynyng úzaq ómir sýre bastauyna biz kinәli emespiz ghoy» degen mýttәiim sózi. Halyqtyng úzaq ómir sýre bastauy - әleumettik túrmystyng әri kirip, jaqsarghany, júrttyng qúnarly ishim-jemge meldektep, jýikesin júqartpay, jýregin auyrtpay núr-jaryq dýniyede alshang basyp jýrui deytin anyqtamalyqtargha sayady. Osynyng bәrin kóldeneng ústay otyryp әielderding zeynet jasyn 63-ke deyin soza týsudi jaqtaytyndar Elbasymyzdy mynanday uәjge jyghauy mýmkin: «Nursultan Abshivich, endi qaytesiz, halyqtyng jaghdayy jaqsaryp ketti. Sondyqtan úzaq jasaytyndardyng da sany artuda. Al әielderimiz tipti әlekedey jalanyp túr. Olardyng kәsiby biligin, kemel tәjiriybesin sarqa paydalanbasaq obal-dy. Senseniz, Nursultan Abiyshevich, Sizding arqanyzda qyz-kelinshekterimiz jyldar ótken sayyn qúlpyra týsip (osy arada bәri jamyray kýlip, әzildesip te alady. -D.Q.) zeynetker әiel atanghylary kelmey jýr. Júmys isteymiz deydi. Istey beremiz deydi. Onyng ýstine, Nursultan Abiviyshevich, óziniz de bek jaqsy bilesiz, damyghan elderding azamattary zeynetke tym kesh shyghady. Zeynet jasy - ekonomikanyng ghana emes, memlekettegi býkil komforttyng keshendi kórinisi. Kreativtilikting belgisi».

Biz mayyn tamyzyp maqtaugha olaqtyghymyzdan oqsata almay otyrmyz, marchenkolar búdan zorghysyn aityp zoryghyp baryp toqtaryna kýmәnsizbin. Sodan keyin.., iyә, eng bastysy halyqtyng jayly túrmysqa, jaqsy jaghdaygha jetkenin, zeynet jasynyng damyghan elderdegi  shegi 63-pen shektelmeytindigin  jaqsy biletin  Elbasymyz zangha qúziret beredi.  Zeynet jasyn úlghaytu da bәskege qabiletti qogham qalyptastyrghanymyzdyng anyq dәleli. Aqyry ekpindi elu elding qatarynan oryn aldyng ba, endeshe, sheginerge jol joq, osylay isteu kerek. Áytpese әielder qauymy zeynetke 65-70 jastarynda ghana ayaq basatyn Japoniya siyaqty eldermen iyq tenestirdik dep qaytip aitamyz? Áyelderding zeynet jasyn birjaqty etken song shalbarynyng yshqyry ainalghan shaldardy seksenge sekirte salu - goriy-goriylerge sharua emes. Goriy-goriyge, keshirinizder, Grigoriy Marchenkogha taghy bir ministrding betin shirigen júmyrtqamen  bylghata salu búiym bolyp pa, tәiiri?.. Sirә, búl biylik ólara kezde shanyraq kótergen, qyzmet bastaghan, tirlikke aralasqan, toqsanynshy jyldardyng ashtyghyn kórgen, bar ýmitinen airylyp, kýirep qúlasada qaytadan bas kóterip tyrbandaudan taymaghan úrpaqty qausatyp, qartaytyp, tauysyp bitkenshe tynbaugha bel baylaghan siyaqty.

Reforma, reforma, reforma. Sosialistik túrmysqa enbek sinirgen әkeler men jabayy naryqqa jalanash kýiinde enip ketken balalar Qazaqstanda  kókjiyegi kórinbeytin reformalar men eksperiymentterding qúrbany bolyp jatyr. Áriyne,  toqsanynshy jyldary reformalar qay salagha da  kerek edi, biraq reformalardyng túraqtap, bayyrqalaytyn uaqyty boldy emes pe? Reformalardyng túraqtamauy, nәtiyjege úlaspauy bizdegi әleumettik túraqsyzdyqtyng aiqyn aighaghy. Biylik sol túraqsyzdyqty kýshpen, ýreymen, tapsyrystardy búljytpay oryndaytyn sottardyng qatang sheshimderimen, óz basyn ghana qorghaytyn zandarmen basyp qalyp otyr. Demek túraqsyzdyq, qaterli, qauipti túraqsyzdyq, biylikting ishinde. Al, qalyng búqara әzirshe kónuge, tistenip alyp tózuge ghana bar. 63 pe? Oghanda lәpbay! Analarymyz sýlderin sýiretsede júmystaryna baryp-kelip әiteuir ildebaymen kýnelter. Qúday ghúmyr berse beynetining zeynetin de kóre jatar. Biraq belsenip qyzmet etu qabiletinen eptep shektelgen, qaytkende aidan aigha aman-esen jetip, enbekaqysyn shay-púlgha júmsaudy oilaytyn әlsiz әiel balasy býgingi uaqyttyng tegeurinine, talabyna, ghylym men tehnikanyng ýzdiksiz damuyna, qoghamdyq ortadaghy moraliding ainymalylyghyna shyday ala ma? «Búl zang biz siyaqty qyzmettegi әielderge arnalghan zan» dedi  әlgi zang jobasy Parlamentte talqygha týskende deputat Svetlana Jalmaghambetova. Dúrys aitty.  Áytsede qyzmette, újym basqaryp ýirenip qalghan әielderding ózi zeynet jasynyng alpystan asuyn maqúlday qoyar  ma eken? Dauymyz kem, adam balasy qay jasynda da otbasyna, eline paydaly is atqaryp, enbek etkeni lәzim. «Sen zeynet jasyndasyn, endi qoghamgha kereging shamaly, shalqannan týste jat» deytin shartty eshbir elding zan-zәkóninen kezdestire almaysyz. Esesine qayratty, jas kezinde jighan tergenin bayandy qarttyghynyng qyzyghyna júmsap, jer betin sharlap jýrgen turisterdi, azamattaryn ayalay biletin memleketterding shal-kempirlerin qayda barsang da jolyqtyrasyn. Olar zamanynda ter tógip enbek etken jandar.  Endi mine, enbekterine oray qogham tarapynan layyqty qúrmetke bólenip, dýniyening rahatyn keship jýr. Auyldaghy auyr azaptan beli bir jazylmaghan әke-sheshendi qamygha oilap túryp, adam ýshin barsha iygilikterding basyn qosyp qogham jasay bilgen memleketterge, sol memleketterde tuyp-ósken elding jasy ýlken kisilerine qarap qyzyghasyn. Bizdiki qanau. Sovet ókimeti adam enbegin ayausyz qanap edi, sonyng jalghasy korrupsiya jaylaghan Qazaqstanda tipti qaghynyp ketti.

Sovet ókimeti desek, sovettik ómir saltynyng qazaq әielining bolmysyn kóp ózgertkenin, týbegeyli ózgertip, tamyrynan júlyp ketpese de kelbetine biraz núqsan keltirgenin eske týsiremiz. Qazir she? Qazir qazaq qyzy mynau dep qaragózayymdarymyzdy tanudan qalyp baramyz. Shashtary men qastarynyng sarala satpaq bolghany, jýzderining siltige týskendey sýlkiyip  «agharghany» bylay túrsyn, ishki әlemderining әlemtapyraqtyghy janyndy týrshiktiredi. Baylyq ýshin, bay ýshin ayarlyqtyng asqan týrin kórsetip jýrgen kim qazir? Qazaq qyzy. Toghysharlyqtyn, topastyqtyng shegine jetken kim qazir? Taghy da qazaq qyzy. Auzyn ashsa, boqtyq sózding borany soghatyn naqúrys, erkek ne әiel ekeni belgisiz beybaq kim qazir? IYә, qazaq qyzy. Ala qap arqalap alja-aljasy shyghyp qartayghan, qúshaghynyng jyluyn qara baqyrgha airbastap dinkelegen kim, oibay?! Qazaq әieli, qyrmyzy kýiine jetpey kýiip ýlgergen qazaq qyzy. Qúday-au, tolyp jatyr. Osynyng bәri ishtey azghan, ruhany qúndylyqtar men últtyq dәstýrdi mise tútpaghan, óz tilinde sóileuge arlanghan, orys mәdeniyetine essiz ylyqqan  qazaq ókimetinin  «jemisi».  Býgingi biylik, qazirgi qazaq ókimeti  qazaq әielining janyn әbden ezgige saldy, ayausyz jaralady. Búzdy. Áytpese, beykýnә qazaq qyzy anasynan  aqsha ýshin, bir sәttik lәzzat ýshin etegin basyna týrip tumaghan shyghar. Búl arada qazaq әieli tútasymen azyp-tozyp bitti degen baylam aityp otyrmaghanymdy eskertemin. «Qayran bizding analar ardy oilaghan» aman-sau ortamyzda ghoy. Etigining basyna qaraghan erkek kindiktiden asyp tughan әpke-qaryndasqa da kende emespiz.   Áyel-analar bilekti týrip tastap býginde  otbasynyng tirligi men oshaqtaghy ottyng sónip qalmauy ýshin maydanda jýr. Ómir maydanynda. Ol maydan ghaziz analar men aru qyzdardyng soryna qaray osy kýnderi meyilinshe kýrdelene týsken siyaqty.  63 jastaghy zeynetkerlikti  qoyshy,  dening sau, derting joq bolsa, ortadan alapes shyqqanday bolmay oinap-kýlip enbek etip jýrgenge ne jetsin. Bәrinen súmdyghy, biz әiel janyn obalsynbaytyn qoghamgha ainalyp baramyz. Sol qorqynyshty. Oqyghan, qyzmetke ilikken qyzdardyng deni  qyzmetting nekeli jary bolugha dayyn. Genderlik sayasat, Qazaqstanda ózge sayasat tiyanaq tapqanday, kýn tәrtibinen týsuden qaldy. Bir sózben qayyrghanda, Marchenkosy bar, ózgesi bar qazaq qoghamyna bilgenin jasap, bylyqtyryp baghuda. Moyyndaugha tura keledi, bar mәsele qoghamnyng jatyryna baylanysty. Jatyry búzylghan qoghamyng týzelui qiyn.

Abai.kz