Kenes imperiyasy engizgen aralas mektepten qashan arylamyz?!

2023 jyly 14 mausymda ótken QR Parlamenti Mәjilisining jalpy otyrysynda Mәjilis deputaty, «Aq jol» fraksiyasy mýshesi Qazybek Isa qazaq mektepterining auyr jaghdayyna toqtalyp, aralas mektep jýiesin toqtatudy talap etti.

QR Oqu-aghartu ministri Gh.Beysenbaevqa,

Shyghys Qazaqstan oblysy әkimi D.Ahmetovke!

Parlamentke kelgen Shyghys Qazaqstan oblysy Ridder qalasyndaghy jalghyz qazaq mektebi - shanyraghy qúlayyn dep túrghan «Shanyraq» mektebining apatty jaghdayy turaly ata-analar hatyn oqyghanda, biz әli Tәuelsizdik almay, Kenes imperiyasynda jýrmiz be degen oy keledi…

550-dey oqushy oqityn alghashqy qazaq mektebi әigili Jeltoqsan kóterilisinen keyin 1987 jyly qazaq mektebin ashugha degen talap kýsheyip, aldymen keshki mektep bolyp ashylghan. Biraq Tәuelsizdik alsaq ta, jaghday sol Kenes odaghy kezindegiden onalyp ketkeni shamaly...

550-dey qazaq balasy oqityn jalghyz qazaq mektebi ótken ghasyrdyng basynda, 1936 jyly jәne 1952 jyly salynghan eki tozyghy jetken, qúlayyn dep túrghan jayda otyr.

Ridderdegi jalpy 16 mektepting 1-eui ghana qazaqsha, 12-si oryssha, 3-eui aralas mektep. Qazaq elinde qazaq mektebi 20 jyldan beri jana ghimarat súrap zarlap keledi. Ridderde qazaqsha mektep jetispeytindikten, qazaq balalaryna diskrimmnasiya jasalyp, oqugha jaghday jasalmay, zardap shegude.

Sonyng ózinde búl qazaq mektebi bilimi boyynsha qaladaghy eng ýzdik mektep, Qazaqstannyng 100 mektebi tizimine engen.

«Shanyraq» mektebindegi 550 baladan basqa qalada taghy 700-dey bala qaladaghy әr aralas mektepte oqyp jatyr. Osyghan baylanysty halyq osy ótkir mәseleni sheship beruin, qazaq mektepteri ashylyp, jana ghimarat salynuyn talap etude.

2008 jyly Mәjilis deputaty Núrtay Sabiliyannyng qoldauymen «Shanyraq» qazaq mektebine jana ghimarat salugha jer de bólingen. Biraq keyin jergilikti әkimdik pen bilim bólimining aralasuymen qújattar búrmalanyp, №6 shaghynaudandaghy jana mektep ghimaraty basqa aralas mektepke berilgen. Al 2022-2023 oqu jylynyng 6 qyrkýiektegi mәlimeti boyynsha 600 oryndyq ol mektepke bala tolmay, 218 oqushy oqyghan. Qaladaghy 1200-dey qazaq oqushylardyng jartysy tiptik emes, apatty «Shanyraq» mektebinde, jartysy qalanyng әr jerindegi aralas mektepterge qatynap baryp oqyp jýr.

Negizi, «Shanyraq» qazaq mektebine salynghan jana ghimaratty «aralas» mektepke ainaldyryp jibergender zang aldynda jauap berui tiyis!

2008 jyly «Shanyraq» qazaq mektebin salugha jer telimin bólu turaly qauly shyqqanda mektepting apattyq mektep ekeni turaly ekspert saraptamasy da, tiptik emes mektepte otyrghany turaly da qújattar boldy.

2019 jyly búl saraptamany da basqa qújattardy da mekteptegi jinalysta Ridder qalasy bilim beru bólimi basshysy Dәulet Iliyasov óz qolymen alyp ketip, joq qyldy. Sodan keyin 2019 jyly jana qauly shygharghanda #6 yqshamaudanda salynatyn mektep qújaty qazaq mektebi emes, aralas mektep bolyp búrmalanyp ketti.

1. Qazaq Elinde Qazaq mektebining qúrylysyna bólingen jer men qarajatty qanday sayasatpen halyqtan úrlap, ótirik qajettilik tudyryp, baska mektepke berip otyr?

2. Byltyr salynghan 600 balagha arnalghan jana mektepte 218 bala oqyp, әli kýnge deyin toltyra almay otyrsa, onda nege «Shanyraq» qazaq mektebine bermeydi? Búl halyq karjysyn ashyq tonau ghoy?

Qabyrghandy qayystyrar osy Tәuelsiz jәne Ádiletti Qazaqstannyng ústanymyna qarsy jasalghan qareketterge kim kinәli? Olar nege jazalanbaydy? Oblys, qala әkimderi nege memlekettik mýddeni qorghamay otyr? Osy súraqqa ashyq jauap talap etemiz.

Osy bizding elde qazaq mektebin ashamyz desek, “aralas mektep ashayyq” dep, aralasyp shygha keletin qúldyq sanadaghy sheneunikterden qashan jәne qalay qútylamyz? Tәuelsizdik alghanymyzgha 32 jyl boldy emes pe?!

Óitkeni, múnday memlekettik mýddege qarsy sheneunikter әr qalada jetedi.

Olar әli әkimdikte, bilim salasy basynda otyr.

Mysaly, Almaty oblysy Talghar qalasyndaghy T.Rysqúlov mektebi ýshin salynghan jana #25 mektepting “Oqu qazaq tilinde” degen pasportyn auystyryp jibergender qyzmette ósip ketti. Almaty qalasyndaghy   Nauryzbay audanynda da #207 jana mektepti de aralasqyshtar «aralas mektep» etip jiberdi…

Biz búl últtyq mýddege - memlekettik mýddege qarsy shyqqandardyng bәrining aty -jónin jariyalaymyz alda.

Eshkim de, eshnәrse de úmytylmaydy!

Biz elimizdegi qazaqsha oqityn balalar men ata-analardyng talaptaryn qoldaymyz:

1. Ridder qalasyndaghy «Shanyraq» qazaq mektebining 600 balasyna arnalghan, biraq әkimdikting búrmalauymen, 218 oqushy ghana oqityn № 11 aralas mektepke berilip ketken jana ghimarat zandy iyesi «Shanyraq» mektebine berilui tiyis! Sonda qalanyng osy jaqtaghy jeti audanynynyng qazaq balalary osynda kelip oqidy.

2. Qaladaghy qalghan tórt audanda oqyp jýrgen qazaq oqushylary ýshin sol mandaghy №7 yqshamaudangha salynatyn “Jayly mektep” jobasy boyynsha jana mektep berilui tiyis!

3. Elimizdegi eski ghimaratta jәne ýsh auysymda oqityn qazaq mektepterining bәri “Jayly mektep” jobasynan jana ghimarat aluy tiyis!

4. Kenes imperiyasy engizgen, әli kýnge is-sharalary Kenes odaghy tilinde ótetin aralas mektep jýiesin shúghyl toqtatu qajet!

Ádiletti Qazaqstangha qadam basqanymyzdy eng aldymen balalar sezinui tiyis.

Qúrmetpen, «Aq jol» fraksiyasy deputattary

Abai.kz