Qasiyetti Tәuelsizdikti jariyalaghan Joghary Kenesting tarihy kiyeli ghimaratyn otbasydan otangha qaytaru kerek!

ÚLTTYQ MEMLEKET RETINDE ÚLTTYQ IYDEOLOGIYaLYQ KONSEPSIYa QABYLDAU QAJET!

Býgin, 2023 jyly 27 mausymda ótken QR Parlamenti Mәjilisining jalpy otyrysynda Mәjilis deputaty, “Aq jol” fraksiyasy mýshesi Qazybek Isa Alash iydeyasyn Últtyq iydeologiyamyz etip, Últtyq memleket retinde damudyng uaqyty jetkenin mәlimdegen deputattyq saualyn jariyalady.

Keshegi “Alashtyng atyn aitqyzbaymyz” degen iydeologiya tizginin ústaghan sheneunikter býginde Astanadaghy Alash kósemderi eskertkishin ainalyp ótip jatqan bolar...

2019 jyly «Aq jol» partiyasy «Alash» institutymen birlesip, búryn belgisiz bolyp kelgen 700-den astam jergilikti Alash qayratkerlerining tizimin dayyndady.

Biz Shyghys Qazaqstan oblysy әkimdigining ózine ghana Alash armany ýshin aiqasqan 125 adamnyng tizimin jiberdik - bir adamnyng aty da eskerilgen joq.

Keshegi kenes dәuiri qayratkerlerining bәrining attarynyng ornyna Alash qayratkerlerining attaryn beru qajet!

Biz otyz jyl boyy aramshópti tamyrymen joymay, tipti shóbin de shappay, onyng ýstine dәn seuip keldik. Endi ghana «ekken eginimiz qayda?» dep, esimizdi jiyp jatyrmyz…

Últtyq iydeologiya otarsyzdanu sayasatymen qatar jýrui qajet!

Alash kósemi Álihannyng basyn janghyrta almay, Qazaq kósemi Han Kenening basyn qaytara almay jýruimiz de últtyq iydeologiyamyzdyng joqtyghynan.

Álihangha Oktyari audany atyn beru Qaraghandydaghy bes kommunist kempir-shaldyng qarsy boluyna bola, 5 jyl keshikti!..

Tәuelsizdikti qabyldap, eng alghash әlemge jariyalaghan Qazaq Respublikasy Joghary Kenesining kiyeli ghimaratyn otyz jyl boyy oiyna kelgenin istegender iyelenip alyp, qazaqsha atyn jaza almaytyndar qazaqtyng qasiyetti ornynyng shanyn shygharyp jatyr.

Ádiletti Qazaqstan Otanymyzdyng tarihy ordasyn otbasydan qaytarudan bastalady…

1937 jyly qazaqtyng qos premieri - Álihan men Nyghmet Núrmaqúly ekeuin Mәskeude bir kýnde atqan - 27 qyrkýiekti qazaqqa qarsy jasalghan zobalang - Qandy repressiya qúrbandaryn eske alugha arnalghan «Alashqa taghzym» kýni retinde belgileu kerek.

Mektepter men JOO-da tolyqqandy Alashtanu pәni oqytyluy kerek.

ÚLTTYQ MEMLEKET RETINDE ÚLTTYQ IYDEOLOGIYaLYQ KONSEPSIYa QABYLDAU QAJET!

QR Premier-Ministri Á. Smayylovqa

Biyl 32 jyldyghy atalyp ótetin Qazaq Eli Tәuelsizdigi jolyndaghy ghasyrlar boyghy janqiyarlyq kýresterding ishinde Alashtyng orny airyqsha! Álihan Bókeyhan bastaghan Alash arystary Azattyq jolyndaghy úly maydanda últ bolashaghy ýshin sanaly týrde qúrbandyqqa bara biluimen qanday joghary qúrmetke de layyqty.

Basty Úrany - Jerdi satpau, Eldi saqtau,Tildi saqtau bolghan Alash arystaryn attaryn Qazaq parlamenti tarihynda eng alghash 2007 jyly “Aq jol” partiyasy atap, mәsele kóterdi. 2012 jyly parlamentte “Aq jol” fraksiyasy qúrylghaly beri Alashqa baylanysty 30-dan astam deputattyq saual jasady.

Biyl “HHI ghasyrdaghy Alashtyng Aq joly” jalpyhalyqtyq bayqauy 12-shi ret ótedi. Alashqa arnalyp bes ret halyqaralyq mýshәira ótkizdik.

“Aq jol” partiyasynyng Sayasy baghdarlamasynda Alashqa basym baghyt berilip, “Alash iydeyasy - Últtyq iydeyamyz!”-dep atap kórsetilgen!

Kezinde aitugha tyiym salynghan Alash taqyryby songhy kezde keng tarala bastaghany quanyshty tendensiya.

Keshegi “Alashtyng atyn aitqyzbaymyz” degen iydeologiya tizginin ústaghan sheneunikter býginde Astanadaghy Alash kósemderi eskertkishin ainalyp ótip jatqan bolar...

Elimizding týkpir-týkpirindegi Alash ústanymyn nasihattaghan, sol ýshin qúrban bolghan jergilikti Alash qozghalysy qayratkerlerining erlikteri eskerilmey, esimderi әlige deyin belgisiz bolyp otyrghany ókinishti. Búlardyng bәri Tәuelsiz Qazaq Eli ýshin qúrban bolghandar! "Áruaq riza bolmay, tiri bayymaydy" degen dana halqymyzdyng sózin úmytugha bolmaydy.

Sol sebepten, 2019 jyly «Aq jol» partiyasy «Alash» institutymen birlesip, búryn belgisiz bolyp kelgen 700-den astam jergilikti Alash qayratkerlerining tizimin dayyndady. Árbir oblys, qala әkimderine sol jerge qatysy bar, sol jerden shyqqan Alashshyl azamattardyng tizimi jiberilip, olardyng attaryn jergilikti jerdegi kóshe, mektep, t.b. nysandargha berudi úsynghan bolatynbyz.

Alayda, nәtiyje shamaly. Bir ghana mysal, biz Shyghys Qazaqstan oblysy әkimdigining ózine ghana Alash armany ýshin aiqasqan 125 adamnyng tizimin jiberdik! Osy 125 batyrdan bir adamnyng aty da eskerilgen joq.

Eng ókinishtisi - osynday jaghday barlyq oblystar men qalalarda da qalyptasyp otyr.

Jalpy, bizde memleket tarapynan bekitilgen tizim bar, soghan engen túlghalar ghana әlgidey qúrmetke ie bola alady. Ol tizimge kóp Alash qayratkerleri kirmegen. Al Kenes imperiyasyna qyzmet etkender әli tórden týspey keledi.

Tәuelsizdikting 30 jyldyghynda: "Biz kezinde elge qyzmet etuding ozyq ýlgisin kórsetken Alash qayratkerlerinen taghylym alamyz. Olar ótken ghasyrdyng basynda Tәuelsizdik iydeyalaryn halyq arasynda dәripteuge zor enbek sinirip, azattyq jolynda qúrban boldy. Osynday birtuar túlghalardy eske alyp, olardyng múrasyn jastarymyzgha jәne býkil әlemge pash etuimiz kerek" – dep, atap kórsetken QR Preziydenti Q.Toqaev tayauda Týrkistanda ótken Últtyq Qúryltayda: «Shyn mәninde, qazaqtyng qaysar ruhy eshqashan synbaghan. Kerisinshe, әrbir qiyndyq júrtymyzdyng jigerin janyp, halyqty shynday týsken. Alash ruhy Qazaq memleketimen birge mәngi jasaydy.»-dep mәlimdedi. Sonymen qatar: “Onomastika salasy tarihy sana-sezimdi janghyrtudyng manyzdy iydeologiyalyq qúraly ekeni belgili. Keybir adamdardyng qalauymen jalghan ómirbayany әdeyi qoldan jazylghan Kenes dәuirining qayratkerleri bar. Onday jasandy túlghalardyng esimin týrli nysandargha berudi dogharu qajet!»-dep, turasyn aitty.

Yaghni, memleket basshysynyng sózin iske asyryp, keshegi kenes dәuiri qayratkerlerining bәrining attarynyng ornyna Alash qayratkerlerining attaryn beru qajet!

Biz otyz jyl boyy aramshópti tamyrymen joymay, tipti shóbin de shappay, onyng ýstine dәn seuip keldik. Endi ghana «ekken eginimiz qayda?» dep, esimizdi jiyp jatyrmyz.

Yaghni, Últtyq iydeologiya otarsyzdanu sayasatymen qatar jýrui qajet!

Mәskeudegi Álihan Bókeyhan bastaghan Alash arystary jatqan jerdi janghyrtyp, barghandar taghzym etetindey kiyeli oryngha ainaldyru ýshin Syrtqy ister ministrligimiz syndarly sayasat jasap, qayrat kórsetui qajet.

Alash kósemi Álihannyng basyn janghyrta almay, Qazaq kósemi Han Kenening basyn qaytara almay jýruimiz de últtyq iydeologiyamyzdyng joqtyghynan ekeni anyq.

«Aq jol» partiyasy talay úsynghanday, 2016 jyly Álihan Bókeyhannyng 150 jyldyghynda Qaraghandy qalasyndaghy Oktyabri audany Alash kósemining atyna berilui tiyis edi. Aqorda kelisim berip qoyghan mәsele Qaraghandydaghy bes kommunist kempir-shaldyng qarsy boluyna bola, 5 jyl keshigip, 2021 jyly berildi

«ALASh aqyry Oktyabridi jendi! Oktyabriding aty óship, ÁLIHAN audanyna ainaldy!»-dep jazdyq sol kezde.

«Myng ólip, myng iyirilgen» Qazaq Eli qansha ghasyr kýresip jetken qasiyetti Tәuelsizdik úghymyn elimizding eng basty últtyq qúndylyghy retinde qasterley biluimiz qajet! Al babalarymyz talay ret qanyn tógip, janyn qiyp, armandap ketken Tәuelsizdikti qabyldap, eng alghash әlemge jariyalaghan Qazaq Respublikasy Joghary Kenesining kiyeli ghimaratyn otyz jyl boyy oiyna kelgenin istegender iyelenip alyp, qazaqsha atyn jaza almaytyndar qazaqtyng qasiyetti ornynyng shanyn shygharyp jatyr. Yaghni, Otanymyzdyng tarihy ordasy otbasynyng menshigine ainalyp ketti!.. Ádiletti Qazaqstanda qashan әdilettilik ornap, qasiyetti ghimaratymyzdy qaytaryp alamyz? “Aq jol” partiyasy 10 jyldan beri kóterip, jaqynda qabyldanghan zansyz iyelengen aktivterdi qaytaryp alatyn zanymyzdy osy eng basty tarihy ghimaratymyzdy memleketke qaytarudan bastau kerek!

”Aq jol” partiyasy 10 jyldan beri «Alashqa taghzym» sheruin ótkizip keledi. Byltyr búl bastamamyzdy jәne Qazaqstan Azamattyghyn alu ýshin memlekettik tilden emtihan tapsyru kerek degen úsynysymyzdy Ýkimet Premier-ministri Álihan Ashanúly, óziniz qoldadynyz. Sondyqtan endi búl «Alashqa taghzym» kýnin memlekettik dengeyde ótkizetin uaqyt jetti. Biyl 21 sәuirde «Aq jol» partiyasy Últtyq kenesinde úsynghanymyzday, 1937 jyly qazaqtyng qos premieri - Alashorda ýkimetining tóraghasy bolghan Álihan Bókeyhan men Qazaq avtonomiyaly respublikasy ýkimetining tóraghasy bolghan Nyghmet Núrmaqúly ekeuin Mәskeude bir kýnde atqan - 27 qyrkýiekti qazaqqa qarsy jasalghan zobalang - Qandy repressiya qúrbandaryn eske alugha arnalghan «Alashqa taghzym» kýni retinde belgileu kerek.

Ótkenin úlyqtay almaghan elding bolashaqqa qadamy әlsiz bolady. Tәuelsizdigimizding bastauynda túrghan Alash qozghalysy tarihyna mektep oqulyqtarynda keshege deyin bir jarym bet qana berilip keldi. Sonyng saldary Alash jayly anyq aqparattar jetkiliksiz bolghandyqtan, qazir әleumettik jelilerde negizsiz, dәlelsiz aiyptaular men qate tújyrymdar kezdesip qalady. Sondyqtan elimizding mektepteri men JOO-larda tolyqqandy Alashtanu pәni oqytyluy kerek.

Alash arystaryn úlyqtau Memlekettik dengeyde jolgha qoyyluy qajet.

Tәuelsizdigimizding bayandy boluy ýshin endi bizge últ bolyp úiysu – eng manyzdy mindet. Alash iydeyasy – últtyq memleket qúru edi. Endeshe, Últtyq iydeologiyalyq konsepsiya qabyldap, Últtyq memleket retinde damyityn uaqyt jetti!

Naqty úsynystarymyz:

1. Últtyq memleket retinde Últtyq iydeologiyamyzdyng konsepsiyasyn qabyldau qajet!

2. Alash arystarynyng attaryn úlyqtau memlekettik dengeyde jolgha qoyylyp, elimizding mektepteri men JOO-larda tolyqqandy Alashtanu pәni oqytyluy tiyis..

3. El tәuelsizdigi jolynda qúrban bolghan Alash qayratkerlerining asqaq ruhyn qasterlep, este qaldyru sharalary (kóshelerge, mektepterge, eldi mekenderge esimderin beru, eskertkishter qong, t.b.) elorda men ónirlerde tiyisti dәrejede jýzege asuy qajet.

4. Alash kósemi Álihan Bókeyhan bastaghan qazaqtyng memleket qayratkerleri atylghan - 27 qyrkýiekti (1937 jyl) Qandy repressiya qúrbandaryn, Alash arystaryn eske alugha arnalghan jәne «Alashqa taghzym» kýni retinde belgileu kerek.

5. Qasiyetti Tәuelsizdikti jariyalaghan Qazaq Respublikasy Jogharghy Kenesining tarihy kiyeli ghimaratyn memleketke qaytaru qajet.

6. «Aq jol» fraksiyasy barlyq oblysqa joldaghan jergilikti Alash qayratkerlerining qasiyetti esimderin úlyqtau sharalaryn qayta kóterip, baqylaugha alu qajet.

Qúrmetpen, «Aq jol» fraksiyasy deputattary

Qazybek Isa

Abai.kz