قاسيەتتى تاۋەلسىزدىكتى جاريالاعان جوعارى كەڭەستىڭ تاريحي كيەلى عيماراتىن وتباسىدان وتانعا قايتارۋ كەرەك!

ۇلتتىق مەملەكەت رەتىندە ۇلتتىق يدەولوگيالىق كونتسەپتسيا قابىلداۋ قاجەت!

بۇگىن، 2023 جىلى 27 ماۋسىمدا وتكەن قر پارلامەنتى ءماجىلىسىنىڭ جالپى وتىرىسىندا ءماجىلىس دەپۋتاتى، “اق جول” فراكتسياسى مۇشەسى قازىبەك يسا الاش يدەياسىن ۇلتتىق يدەولوگيامىز ەتىپ، ۇلتتىق مەملەكەت رەتىندە دامۋدىڭ ۋاقىتى جەتكەنىن مالىمدەگەن دەپۋتاتتىق ساۋالىن جاريالادى.

كەشەگى “الاشتىڭ اتىن ايتقىزبايمىز” دەگەن يدەولوگيا تىزگىنىن ۇستاعان شەنەۋنىكتەر بۇگىندە استاناداعى الاش كوسەمدەرى ەسكەرتكىشىن اينالىپ ءوتىپ جاتقان بولار...

2019 جىلى «اق جول» پارتياسى «الاش» ينستيتۋتىمەن بىرلەسىپ، بۇرىن بەلگىسىز بولىپ كەلگەن 700-دەن استام جەرگىلىكتى الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءتىزىمىن دايىندادى.

ءبىز شىعىس قازاقستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ وزىنە عانا الاش ارمانى ءۇشىن ايقاسقان 125 ادامنىڭ ءتىزىمىن جىبەردىك - ءبىر ادامنىڭ اتى دا ەسكەرىلگەن جوق.

كەشەگى كەڭەس ءداۋىرى قايراتكەرلەرىنىڭ ءبارىنىڭ اتتارىنىڭ ورنىنا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ اتتارىن بەرۋ قاجەت!

ءبىز وتىز جىل بويى ءارامشوپتى تامىرىمەن جويماي، ءتىپتى ءشوبىن دە شاپپاي، ونىڭ ۇستىنە ءدان سەۋىپ كەلدىك. ەندى عانا «ەككەن ەگىنىمىز قايدا؟» دەپ، ەسىمىزدى جيىپ جاتىرمىز…

ۇلتتىق يدەولوگيا وتارسىزدانۋ ساياساتىمەن قاتار ءجۇرۋى قاجەت!

الاش كوسەمى ءاليحاننىڭ باسىن جاڭعىرتا الماي، قازاق كوسەمى حان كەنەنىڭ باسىن قايتارا الماي ءجۇرۋىمىز دە ۇلتتىق يدەولوگيامىزدىڭ جوقتىعىنان.

اليحانعا وكتيار اۋدانى اتىن بەرۋ قاراعاندىداعى بەس كوممۋنيست كەمپىر-شالدىڭ قارسى بولۋىنا بولا، 5 جىل كەشىكتى!..

تاۋەلسىزدىكتى قابىلداپ، ەڭ العاش الەمگە جاريالاعان قازاق رەسپۋبليكاسى جوعارى كەڭەسىنىڭ كيەلى عيماراتىن وتىز جىل بويى ويىنا كەلگەنىن ىستەگەندەر يەلەنىپ الىپ، قازاقشا اتىن جازا المايتىندار قازاقتىڭ قاسيەتتى ورنىنىڭ شاڭىن شىعارىپ جاتىر.

ادىلەتتى قازاقستان وتانىمىزدىڭ تاريحي ورداسىن وتباسىدان قايتارۋدان باستالادى…

1937 جىلى قازاقتىڭ قوس پرەمەرى - ءاليحان مەن نىعمەت نۇرماقۇلى ەكەۋىن ماسكەۋدە ءبىر كۇندە اتقان - 27 قىركۇيەكتى قازاققا قارسى جاسالعان زوبالاڭ - قاندى رەپرەسسيا قۇرباندارىن ەسكە الۋعا ارنالعان «الاشقا تاعزىم» كۇنى رەتىندە بەلگىلەۋ كەرەك.

مەكتەپتەر مەن جوو-دا تولىققاندى الاشتانۋ ءپانى وقىتىلۋى كەرەك.

ۇلتتىق مەملەكەت رەتىندە ۇلتتىق يدەولوگيالىق كونتسەپتسيا قابىلداۋ قاجەت!

قر پرەمەر-ءمينيسترى ءا. سمايىلوۆقا

بيىل 32 جىلدىعى اتالىپ وتەتىن قازاق ەلى تاۋەلسىزدىگى جولىنداعى عاسىرلار بويعى جانقيارلىق كۇرەستەردىڭ ىشىندە الاشتىڭ ورنى ايرىقشا! ءاليحان بوكەيحان باستاعان الاش ارىستارى ازاتتىق جولىنداعى ۇلى مايداندا ۇلت بولاشاعى ءۇشىن سانالى تۇردە قۇرباندىققا بارا بىلۋىمەن قانداي جوعارى قۇرمەتكە دە لايىقتى.

باستى ۇرانى - جەردى ساتپاۋ، ەلدى ساقتاۋ،ءتىلدى ساقتاۋ بولعان الاش ارىستارىن اتتارىن قازاق پارلامەنتى تاريحىندا ەڭ العاش 2007 جىلى “اق جول” پارتياسى اتاپ، ماسەلە كوتەردى. 2012 جىلى پارلامەنتتە “اق جول” فراكتسياسى قۇرىلعالى بەرى الاشقا بايلانىستى 30-دان استام دەپۋتاتتىق ساۋال جاسادى.

بيىل ء“ححى عاسىرداعى الاشتىڭ اق جولى” جالپىحالىقتىق بايقاۋى 12-ءشى رەت وتەدى. الاشقا ارنالىپ بەس رەت حالىقارالىق ءمۇشايرا وتكىزدىك.

“اق جول” پارتياسىنىڭ ساياسي باعدارلاماسىندا الاشقا باسىم باعىت بەرىلىپ، “الاش يدەياسى - ۇلتتىق يدەيامىز!”-دەپ اتاپ كورسەتىلگەن!

كەزىندە ايتۋعا تىيىم سالىنعان الاش تاقىرىبى سوڭعى كەزدە كەڭ تارالا باستاعانى قۋانىشتى تەندەنتسيا.

كەشەگى “الاشتىڭ اتىن ايتقىزبايمىز” دەگەن يدەولوگيا تىزگىنىن ۇستاعان شەنەۋنىكتەر بۇگىندە استاناداعى الاش كوسەمدەرى ەسكەرتكىشىن اينالىپ ءوتىپ جاتقان بولار...

ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى الاش ۇستانىمىن ناسيحاتتاعان، سول ءۇشىن قۇربان بولعان جەرگىلىكتى الاش قوزعالىسى قايراتكەرلەرىنىڭ ەرلىكتەرى ەسكەرىلمەي، ەسىمدەرى الىگە دەيىن بەلگىسىز بولىپ وتىرعانى وكىنىشتى. بۇلاردىڭ ءبارى تاۋەلسىز قازاق ەلى ءۇشىن قۇربان بولعاندار! "ارۋاق ريزا بولماي، ءتىرى بايىمايدى" دەگەن دانا حالقىمىزدىڭ ءسوزىن ۇمىتۋعا بولمايدى.

سول سەبەپتەن، 2019 جىلى «اق جول» پارتياسى «الاش» ينستيتۋتىمەن بىرلەسىپ، بۇرىن بەلگىسىز بولىپ كەلگەن 700-دەن استام جەرگىلىكتى الاش قايراتكەرلەرىنىڭ ءتىزىمىن دايىندادى. ءاربىر وبلىس، قالا اكىمدەرىنە سول جەرگە قاتىسى بار، سول جەردەن شىققان الاششىل ازاماتتاردىڭ ءتىزىمى جىبەرىلىپ، ولاردىڭ اتتارىن جەرگىلىكتى جەردەگى كوشە، مەكتەپ، ت.ب. نىساندارعا بەرۋدى ۇسىنعان بولاتىنبىز.

الايدا، ناتيجە شامالى. ءبىر عانا مىسال، ءبىز شىعىس قازاقستان وبلىسى اكىمدىگىنىڭ وزىنە عانا الاش ارمانى ءۇشىن ايقاسقان 125 ادامنىڭ ءتىزىمىن جىبەردىك! وسى 125 باتىردان ءبىر ادامنىڭ اتى دا ەسكەرىلگەن جوق.

ەڭ وكىنىشتىسى - وسىنداي جاعداي بارلىق وبلىستار مەن قالالاردا دا قالىپتاسىپ وتىر.

جالپى، بىزدە مەملەكەت تاراپىنان بەكىتىلگەن ءتىزىم بار، سوعان ەنگەن تۇلعالار عانا الگىدەي قۇرمەتكە يە بولا الادى. ول تىزىمگە كوپ الاش قايراتكەرلەرى كىرمەگەن. ال كەڭەس يمپەرياسىنا قىزمەت ەتكەندەر ءالى توردەن تۇسپەي كەلەدى.

تاۋەلسىزدىكتىڭ 30 جىلدىعىندا: ء"بىز كەزىندە ەلگە قىزمەت ەتۋدىڭ وزىق ۇلگىسىن كورسەتكەن الاش قايراتكەرلەرىنەن تاعىلىم الامىز. ولار وتكەن عاسىردىڭ باسىندا تاۋەلسىزدىك يدەيالارىن حالىق اراسىندا دارىپتەۋگە زور ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ازاتتىق جولىندا قۇربان بولدى. وسىنداي ءبىرتۋار تۇلعالاردى ەسكە الىپ، ولاردىڭ مۇراسىن جاستارىمىزعا جانە بۇكىل الەمگە پاش ەتۋىمىز كەرەك" – دەپ، اتاپ كورسەتكەن قر پرەزيدەنتى ق.توقاەۆ تاياۋدا تۇركىستاندا وتكەن ۇلتتىق قۇرىلتايدا: «شىن مانىندە، قازاقتىڭ قايسار رۋحى ەشقاشان سىنباعان. كەرىسىنشە، ءاربىر قيىندىق جۇرتىمىزدىڭ جىگەرىن جانىپ، حالىقتى شىڭداي تۇسكەن. الاش رۋحى قازاق مەملەكەتىمەن بىرگە ماڭگى جاسايدى.»-دەپ مالىمدەدى. سونىمەن قاتار: “ونوماستيكا سالاسى تاريحي سانا-سەزىمدى جاڭعىرتۋدىڭ ماڭىزدى يدەولوگيالىق قۇرالى ەكەنى بەلگىلى. كەيبىر ادامداردىڭ قالاۋىمەن جالعان ءومىربايانى ادەيى قولدان جازىلعان كەڭەس ءداۋىرىنىڭ قايراتكەرلەرى بار. ونداي جاساندى تۇلعالاردىڭ ەسىمىن ءتۇرلى نىساندارعا بەرۋدى دوعارۋ قاجەت!»-دەپ، تۋراسىن ايتتى.

ياعني، مەملەكەت باسشىسىنىڭ ءسوزىن ىسكە اسىرىپ، كەشەگى كەڭەس ءداۋىرى قايراتكەرلەرىنىڭ ءبارىنىڭ اتتارىنىڭ ورنىنا الاش قايراتكەرلەرىنىڭ اتتارىن بەرۋ قاجەت!

ءبىز وتىز جىل بويى ءارامشوپتى تامىرىمەن جويماي، ءتىپتى ءشوبىن دە شاپپاي، ونىڭ ۇستىنە ءدان سەۋىپ كەلدىك. ەندى عانا «ەككەن ەگىنىمىز قايدا؟» دەپ، ەسىمىزدى جيىپ جاتىرمىز.

ياعني، ۇلتتىق يدەولوگيا وتارسىزدانۋ ساياساتىمەن قاتار ءجۇرۋى قاجەت!

ماسكەۋدەگى ءاليحان بوكەيحان باستاعان الاش ارىستارى جاتقان جەردى جاڭعىرتىپ، بارعاندار تاعزىم ەتەتىندەي كيەلى ورىنعا اينالدىرۋ ءۇشىن سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىمىز سىندارلى ساياسات جاساپ، قايرات كورسەتۋى قاجەت.

الاش كوسەمى ءاليحاننىڭ باسىن جاڭعىرتا الماي، قازاق كوسەمى حان كەنەنىڭ باسىن قايتارا الماي ءجۇرۋىمىز دە ۇلتتىق يدەولوگيامىزدىڭ جوقتىعىنان ەكەنى انىق.

«اق جول» پارتياسى تالاي ۇسىنعانداي، 2016 جىلى ءاليحان بوكەيحاننىڭ 150 جىلدىعىندا قاراعاندى قالاسىنداعى وكتيابر اۋدانى الاش كوسەمىنىڭ اتىنا بەرىلۋى ءتيىس ەدى. اقوردا كەلىسىم بەرىپ قويعان ماسەلە قاراعاندىداعى بەس كوممۋنيست كەمپىر-شالدىڭ قارسى بولۋىنا بولا، 5 جىل كەشىگىپ، 2021 جىلى بەرىلدى

«الاش اقىرى وكتيابردى جەڭدى! وكتيابردىڭ اتى ءوشىپ، ءاليحان اۋدانىنا اينالدى!»-دەپ جازدىق سول كەزدە.

«مىڭ ءولىپ، مىڭ يىرىلگەن» قازاق ەلى قانشا عاسىر كۇرەسىپ جەتكەن قاسيەتتى تاۋەلسىزدىك ۇعىمىن ەلىمىزدىڭ ەڭ باستى ۇلتتىق قۇندىلىعى رەتىندە قاستەرلەي ءبىلۋىمىز قاجەت! ال بابالارىمىز تالاي رەت قانىن توگىپ، جانىن قيىپ، ارمانداپ كەتكەن تاۋەلسىزدىكتى قابىلداپ، ەڭ العاش الەمگە جاريالاعان قازاق رەسپۋبليكاسى جوعارى كەڭەسىنىڭ كيەلى عيماراتىن وتىز جىل بويى ويىنا كەلگەنىن ىستەگەندەر يەلەنىپ الىپ، قازاقشا اتىن جازا المايتىندار قازاقتىڭ قاسيەتتى ورنىنىڭ شاڭىن شىعارىپ جاتىر. ياعني، وتانىمىزدىڭ تاريحي ورداسى وتباسىنىڭ مەنشىگىنە اينالىپ كەتتى!.. ادىلەتتى قازاقستاندا قاشان ادىلەتتىلىك ورناپ، قاسيەتتى عيماراتىمىزدى قايتارىپ الامىز؟ “اق جول” پارتياسى 10 جىلدان بەرى كوتەرىپ، جاقىندا قابىلدانعان زاڭسىز يەلەنگەن اكتيۆتەردى قايتارىپ الاتىن زاڭىمىزدى وسى ەڭ باستى تاريحي عيماراتىمىزدى مەملەكەتكە قايتارۋدان باستاۋ كەرەك!

”اق جول” پارتياسى 10 جىلدان بەرى «الاشقا تاعزىم» شەرۋىن وتكىزىپ كەلەدى. بىلتىر بۇل باستامامىزدى جانە قازاقستان ازاماتتىعىن الۋ ءۇشىن مەملەكەتتىك تىلدەن ەمتيحان تاپسىرۋ كەرەك دەگەن ۇسىنىسىمىزدى ۇكىمەت پرەمەر-ءمينيسترى ءاليحان اسحانۇلى، ءوزىڭىز قولدادىڭىز. سوندىقتان ەندى بۇل «الاشقا تاعزىم» كۇنىن مەملەكەتتىك دەڭگەيدە وتكىزەتىن ۋاقىت جەتتى. بيىل 21 ساۋىردە «اق جول» پارتياسى ۇلتتىق كەڭەسىندە ۇسىنعانىمىزداي، 1937 جىلى قازاقتىڭ قوس پرەمەرى - الاشوردا ۇكىمەتىنىڭ توراعاسى بولعان ءاليحان بوكەيحان مەن قازاق اۆتونوميالى رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ توراعاسى بولعان نىعمەت نۇرماقۇلى ەكەۋىن ماسكەۋدە ءبىر كۇندە اتقان - 27 قىركۇيەكتى قازاققا قارسى جاسالعان زوبالاڭ - قاندى رەپرەسسيا قۇرباندارىن ەسكە الۋعا ارنالعان «الاشقا تاعزىم» كۇنى رەتىندە بەلگىلەۋ كەرەك.

وتكەنىن ۇلىقتاي الماعان ەلدىڭ بولاشاققا قادامى ءالسىز بولادى. تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باستاۋىندا تۇرعان الاش قوزعالىسى تاريحىنا مەكتەپ وقۋلىقتارىندا كەشەگە دەيىن ءبىر جارىم بەت قانا بەرىلىپ كەلدى. سونىڭ سالدارى الاش جايلى انىق اقپاراتتار جەتكىلىكسىز بولعاندىقتان، قازىر الەۋمەتتىك جەلىلەردە نەگىزسىز، دالەلسىز ايىپتاۋلار مەن قاتە تۇجىرىمدار كەزدەسىپ قالادى. سوندىقتان ەلىمىزدىڭ مەكتەپتەرى مەن جوو-لاردا تولىققاندى الاشتانۋ ءپانى وقىتىلۋى كەرەك.

الاش ارىستارىن ۇلىقتاۋ مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جولعا قويىلۋى قاجەت.

تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ باياندى بولۋى ءۇشىن ەندى بىزگە ۇلت بولىپ ۇيىسۋ – ەڭ ماڭىزدى مىندەت. الاش يدەياسى – ۇلتتىق مەملەكەت قۇرۋ ەدى. ەندەشە، ۇلتتىق يدەولوگيالىق كونتسەپتسيا قابىلداپ، ۇلتتىق مەملەكەت رەتىندە دامىيتىن ۋاقىت جەتتى!

ناقتى ۇسىنىستارىمىز:

1. ۇلتتىق مەملەكەت رەتىندە ۇلتتىق يدەولوگيامىزدىڭ كونتسەپتسياسىن قابىلداۋ قاجەت!

2. الاش ارىستارىنىڭ اتتارىن ۇلىقتاۋ مەملەكەتتىك دەڭگەيدە جولعا قويىلىپ، ەلىمىزدىڭ مەكتەپتەرى مەن جوو-لاردا تولىققاندى الاشتانۋ ءپانى وقىتىلۋى ءتيىس..

3. ەل تاۋەلسىزدىگى جولىندا قۇربان بولعان الاش قايراتكەرلەرىنىڭ اسقاق رۋحىن قاستەرلەپ، ەستە قالدىرۋ شارالارى (كوشەلەرگە، مەكتەپتەرگە، ەلدى مەكەندەرگە ەسىمدەرىن بەرۋ، ەسكەرتكىشتەر قويۋ، ت.ب.) ەلوردا مەن وڭىرلەردە ءتيىستى دارەجەدە جۇزەگە اسۋى قاجەت.

4. الاش كوسەمى ءاليحان بوكەيحان باستاعان قازاقتىڭ مەملەكەت قايراتكەرلەرى اتىلعان - 27 قىركۇيەكتى (1937 جىل) قاندى رەپرەسسيا قۇرباندارىن، الاش ارىستارىن ەسكە الۋعا ارنالعان جانە «الاشقا تاعزىم» كۇنى رەتىندە بەلگىلەۋ كەرەك.

5. قاسيەتتى تاۋەلسىزدىكتى جاريالاعان قازاق رەسپۋبليكاسى جوعارعى كەڭەسىنىڭ تاريحي كيەلى عيماراتىن مەملەكەتكە قايتارۋ قاجەت.

6. «اق جول» فراكتسياسى بارلىق وبلىسقا جولداعان جەرگىلىكتى الاش قايراتكەرلەرىنىڭ قاسيەتتى ەسىمدەرىن ۇلىقتاۋ شارالارىن قايتا كوتەرىپ، باقىلاۋعا الۋ قاجەت.

قۇرمەتپەن، «اق جول» فراكتسياسى دەپۋتاتتارى

قازىبەك يسا

Abai.kz