Biyl mausymda Mәjilistegi «Aq jol» deputattary Ýkimet basshysy Álihan Smayylovtyng atyna deputattyq saual joldap, Últtyq memleket retinde Últtyq iydeologiyamyzdyng konsepsiyasyn qabyldau qajettigin aitqan bolatyn.

Onda naqty úsynys retinde 6 mәsele kóterilgen. Olar:

1. Últtyq memleket retinde Últtyq iydeologiyamyzdyng konsepsiyasyn qabyldau qajet!

2. Alash arystarynyng attaryn úlyqtau memlekettik dengeyde jolgha qoyylyp, elimizding mektepteri men JOO-larda tolyqqandy Alashtanu pәni oqytyluy tiyis.

3. El tәuelsizdigi jolynda qúrban bolghan Alash qayratkerlerining asqaq ruhyn qasterlep, este qaldyru sharalary (kóshelerge, mektepterge, eldi mekenderge esimderin beru, eskertkishter qong, t.b.) elorda men ónirlerde tiyisti dәrejede jýzege asuy qajet.

4. Alash kósemi Álihan Bókeyhan bastaghan qazaqtyng memleket qayratkerleri atylghan - 27 qyrkýiekti (1937 jyl) Qandy repressiya qúrbandaryn, Alash arystaryn eske alugha arnalghan jәne «Alashqa taghzym» kýni retinde belgileu kerek.

5. Qasiyetti Tәuelsizdikti jariyalaghan Qazaq Respublikasy Jogharghy Kenesing tarihy kiyeli ghimaratyn memleketke qaytaru qajet.

6. «Aq jol» fraksiyasy barlyq oblysqa joldaghan jergilikti Alash qayratkerlerining qasiyetti esimderin úlyqtau sharalaryn qayta kóterip, baqylaugha alu qajet.

Juyrda Ýkimet basshysy atalghan deputattyq saualgha jazbasha jauap beripti. Onda bylay deydi...

Qúrmetti deputattar!

«Aq jol» fraksiyasy mýshelerining deputattyq saualyn qarap, kelesini habarlaymyn.

Últtyq iydeologiya tújyrymdamasyn qabyldau turaly…

Ýkimet otansýigishtik qúndylyqtardy qalyptastyru men qazaqstandyq biregeylikti damytu boyynsha keshendi júmys jýrgizude.

Aghymdaghy jyldyng mausym aiynda Týrkistan qalasynda ótken Últtyq qúryltaydyng kezekti otyrysynda Preziydent jana qúndylyqtar men jalpyúlttyq biregeylikti nyghaytu ýshin jýieli júmystyng negizgi iydeologiyalyq baghyttaryn aiqyndady.

Býgingi tanda qoldanystaghy tújyrymdamalar men baghdarlamalarda qazaqstandyq biregeylikti saqtau ýshin últtyq iydeologiyalyq qúndylyqtardy ilgeriletetin baghyttar kózdelgen.

Birinshi. 2023 – 2029 jyldargha arnalghan mәdeny sayasat tújyrymdamasy qabyldandy («Qazaqstan Respublikasynyng 2023 – 2029 jyldargha arnalghan mәdeny sayasat tújyrymdamasyn bekitu turaly» Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2023 jylghy 28 nauryzdaghy № 250 qaulysy).

Búl tújyrymdamada otbasylyq, dәstýrli, últtyq jәne qoghamdyq qúndylyqtardyng ózara is-qimylyna negizdelgen óskeleng úrpaqty mәdeny adamgershilik tәrbiyeleuding jana tetikteri aiqyndalghan. Iske asyru dәstýrli qúndylyqtardy qoldau, adamgershilik baghdarlardy qalyptastyru jәne tildi damytu, qoghamdyq sanany janghyrtu, últty nyghaytugha yqpal etetin mәdeny tarihy qúndylyqtar men dәstýrlerdi saqtau arqyly jýzege asyrylatyn bolady.

2023 – 2029 jyldar kezenine iydeologiyalyq eskirgen ataulardy kezeng kezenimen ózgertu boyynsha is-sharalar jýrgizilude. 2025 jylgha deyin ónirlerde 2296 iydeologiyalyq eskirgen ataulardy ózgertu josparlanuda. 2030 jylgha deyingi kezende búl kórsetkish shamamen 6460-qa deyin artady.

Ekinshi. 2023-2029 jyldargha arnalghan memlekettik jastar sayasatynyng tújyrymdamasy bekitildi («Qazaqstan Respublikasynyng Memlekettik jastar sayasatynyng 2023 - 2029 jyldargha arnalghan tújyrymdamasyn bekitu turaly» Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining 2023 jylghy 28 nauryzdaghy № 247 qaulysy).

Tújyrymdama jastar arasyndaghy zamanauy qúndylyqtargha jәne patriottyq tәrbiyege arnalghan arnayy bólimdi anyqtady. Atap aitqanda, jastar arasynda últtyq qúndylyqtardy nasihattaugha, azamattyq belsendilikti, patriottyq tәrbiyeni, salauatty ómir saltyn, mәdeniyet pen bilim berudi damytugha erekshe kónil bólinedi.

Jalpy, internettegi kontentti belsendi paydalanatyn jastar qazaqstandyq iydeologiyany zamanauy media qúraldar arqyly ilgeriletetin jana pikir kóshbasshylarynyng әleuetti auditoriyasyn úsynady.

Ýshinshi. Memleket pen qoghamnyng odan әri damuyna yqpal etetin, halyqtyng mýddelerine say keletin qúndylyq-iydeologiyalyq baghdarlardy aiqyndaytyn aqparattyq doktrina bekitildi (Qazaqstan Respublikasy Preziydentining «Qazaqstan Respublikasy Aqparattyq doktrinasyn bekitu turaly» 2023 jylghy 20 nauryzdaghy. № 145 Jarlyghy).

Doktrinada qabyldanatyn sharalar otandyq aqparattyq ónimning bәsekege qabilettiligin arttyrugha yqpal jasap, aqparattyq óristing iydeologiyalyq baghyttarynda últtyq qúndylyqtardyng ýstemdigin qamtamasyz etedi.

Doktrinanyng maqsaty elding aqparattyq qauipsizdigi men iydeologiyalyq egemendigin qamtamasyz etu, qazirgi zamanghy ýrdisterdi qalyptastyru jәne qoghamdy shoghyrlandyrugha jәne azamattyq biregeylikti nyghaytugha baghyttalghan syn-qaterlerge jauap beretin aqparattyq sayasatty qúru bolyp tabylady.

Jalpy, jogharyda atalghan baghdarlamalyq qújattar men tújyrymdamalar el damuynyng últtyq iydeologiyasynyng strategiyalyq baghyttaryn qamtidy.

Alash qayratkerlerin eske alu jәne eske alu boyynsha qabyldanyp jatqan sharalar turaly.

Ózderiniz biletindey, jyl sayyn 31 mamyr kýni sayasy qughyn-sýrgin qúrbandaryn Eske alu kýni atap ótiledi. Búl kýni ótkiziletin is-sharalar (ghylymiy-praktikalyq konferensiyalar, seminarlar, kórmeler, kezdesuler, jinaqtar, kitaptar shygharu, ghylymy maqalalar jariyalau, eskertkishterge gýl shoqtaryn qoi rәsimderi jәne t. b.) últtyq iydeologiyany damytudaghy manyzdy róldi aiqyndaydy, olargha memleket jәne qogham qayratkerleri, shet memleketterding elshileri, azamattyq qogham, jastar jәne BAQ ókilderi qatysady.

Sonday-aq, Parlament Mәjilisi deputattarynyng bastamasymen jyl sayyn «Alashqa taghzym» is-sharalary ótkiziledi. Is-sharalar respublikalyq jәne ónirlik BAQ-ta, әleumettik jelilerde keninen jariyalanady (aghymdaghy jylghy qantardan bastap BAQ-ta barlyghy 721 material jariyalandy: telearnalarda – 321, baspa BAQ-ta-218, internet-resurstarda-191).

«Alash» qayratkerlerining qúrmetine olardyng esimderimen eldi mekender (auyl, audan – 5), obektiler (kóshe, danghyl, alang jәne t.b. – 328), mekemeler ataldy.

Qazaqstan Respublikasynyng 2025 jylgha deyingi «Bilimdi últ» sapaly bilim «Últtyq damu josparyn iske asyru shenberinde uәkiletti organ orta bilim beru mektepterining 9-synybyna arnalghan «Alashtanu» ýlgilik oqu baghdarlamasyn әzirledi «Alash» qozghalysy men últtyq memleket iydeyasyn qamtityn «Qazaqstan tarihy» jalpy bilim beretin pәnining ýlgilik oqu baghdarlamasy ózektendirildi.

Qazaq Respublikasy Jogharghy Kenesining búrynghy ghimaratyn memleket menshigine beruge qatysty.

Qoldanystaghy zannamagha sәikes Qazaqstan-Britan tehnikalyq uniyversiytetining ghimaraty memleketting qorghauynda («Tarihiy-mәdeny múra obektilerin qorghau jәne paydalanu turaly» Qazaqstan Respublikasynyng 2019 jylghy 26 jeltoqsandaghy № 288-VI Zany).

Búdan basqa, búl ghimarat Respublikalyq manyzy bar tarih jәne mәdeniyet eskertkishterining memlekettik tizimine engizilgen («Respublikalyq manyzy bar tarih jәne mәdeniyet eskertkishterining memlekettik tizimin bekitu turaly» Qazaqstan Respublikasynyng Mәdeniyet jәne sport ministrining 2020 jylghy 14 sәuirdegi № 88 búiryghy).

Jalpy, deputattyq súrau saluda kórsetilgen ózekti mәseleler boyynsha jýieli júmys jolgha qoyylghan jәne uәkiletti organnyng túraqty baqylauynda.

Álihan Smayylov

Abai.kz