«Árbir halyq - ózinin ana tilinde ghana baqytty».

Halyq maqaly.

Qazirgi kýnderi elimizde jýz otyz últ ókilderi (etnos) ómir sýrude. Qaytalap aitam, búlar, últ emes, últ ókilderi ghana.

Al, bizdegi qazaqtar memleketting negizin salghan jәne ony qúrushy halyq bolyp tabylady. Yaghni, qazaqtan basqasynyng qay-qaysysy bolmasyn, tipti, orystargha deyin etnos retinde qaralady. Solay ghoy! Memleketting on jeti milliongha juyghy qazaq tildi túrghyndar. Sonda, memlekettik tildi, respublika kóleminde nege  keninen qoldanbaymyz?! Álde, ózdering orys tilinsiz nandaryndy tauyp, jey almaysyndar ma?

Osy arada aiyryqsha eskerterim, sonda biz, qazaqtyng ata-qonysynda otyryp, etnos bolyp esepteletin orystyng tilin memlekettik is-shara jýrgizetin dengeyge deyin kóterdik. Osy dúrys pa?! Orys tili, kórshi Resey Federasiyasynyng memlekettik tili. Ol, Birikken Últtar Úiymynyng alty tilining qúramyna kirse de, bizge onyng keregi qansha?

Mysal retinde aitayyn, anau Europadaghy kishkentay portugal elining tilin әlemde: Braziliya, Angola, Kabo-Verde, Gviyneiy-Bisau, Mozambiyk, San-Tome, Prinsipy jәne Shyghys Timora elderi memlekettik til retinde moyyndaydy jәne osy tilde is jýrgizedi. Osy jogharyda atalghan memleketting túrghyndary, sany boyynsha tórt jýz elu milliongha deyin jaqyndaydy eken.

Al, orys tilin, bar-joghy jýz qyryq millionnan asa túrghyndar is jýzinde paydalanady (bizding zerttep, esepteuimiz boyynsha, Reseyde jýz milliongha jetpeytindey ghana halyq túrady). Ayyrmashylyqty kórdiniz be?! Anau jyldary Birikken Últtar Úiymynda osy portugal tili biraz uaqyt sóz boldy.

Taghyda aitarym, últymyzdy ózge tilmen miyghúla etpey, óz ana tilimiz bolyp esepteletin qazaq tilining abyroyyn, qasiyetti ata-mekenimizde qalayda joghary kóteru jәne bedelin arttyru, uaqyt kýttirmeytin  is – sharanyng biri, sonymen qatar, memleketimizdegi eng negizgi isting biregeyi deuge bolady. Elimizdegi búl etnostyng tilin әspetteu, sonday-aq, ony tәuelsizdigimizge otyz jyldan assa da, memlekettik dәrejede kýndelikti  jetektep jýru, eldigimizge syn jәne ainalamyzdaghy el-júrttyng aldynda abyroyymyzdy týsiredi. Tipti, sonau tәuelsizdikting alghashqy jyldarynda eriksiz paydalansaqta, qazirgi  kýnderi ony paydalanu  kezeni әlde qashan ayaqtaldy. Shyndyghy osy! Sonymen  qatar, eldegi teledidarlardyng qazaq tilindeg i rólin  kýsheytip, onyng uaqytyn kóbeytu kerek.

Menin, qazirgi qadirmendi biylikten súraytynym! Anau Ýkimet qúramyndaghy ministrlikterding is jýrgizu júmysyn, Ata Zanymyzda (Konstitusiya) memlekettik til dep kórsetilgen qazaq tilinde jýrgizuine, soza bermey, núsqau beruin qúptar edim! Múnyng kezi bayaghyda-aq kelgen! Elimizdegi etnostyng tilimen ómir sýru, tútas qazaq eline úyat jәne ynghaysyz nәrse! Reseyden seskene beruding týkke qajeti joq. Tipti, keshegi  tәjikter  qúrly joqpyz ba?! Anau qasymyzdaghy  qyrghyzdar da Memlekettik Til turaly  zanyn qabyldap ýlgerdi.

Reseyding qazir qoldary baylauly. Qasyndaghy kórshisimen jaghalasyp, qaqpangha ózderi týsip qalyp otyr. Osyny sәtti paydalanu kerek-aq. Biz, otyz jyldyq biyliktin, halqymyzdy osynday dәrejege deyin qúldyratqanyna jәne qazirgi osy púshayman dengeyimizge, әsirese, memlekettik tilding qúnsyzdanuyna namystanamyz da! Sonymen qatar, orys tili, elimizdi últtyq qasiyetinen aiyryp, tozdyryp barady! Ósip kele jatqan jetkinshekterimizdi búl tilde oqytu, olargha  qúldyq sananyng qamytyn kiygizu degen sóz. Olardan eshqanday otanshyldyq (patriotizm) shyqpaydy. Ony, ómirde kórip jýrmiz ghoy. Tipti, olardyng boyynda  últymyzdyn  dәstýri de, músylmandyq  qasiyet te qalmay bara jatyr. Anau, ózbek, tәjik, әzirbayjan, tipti, óz ishimizdegi úighyr jastaryn qarasandarshy, últtyq  dәstýrlerine, tiline, músylmandyq senimine qanday myqty! Al, sender orys tili arqyly, últymyzdy óz atamekeninde-aq, barlyq jaqsy qasiyetten aiyryp, qúrtyp bara jatyrsyndar.

Soltýstiktegi kórshimizden ýnemi qorqu jәne jaltaqtau (ony slaboharakternyy narod, ne nado ih boyatisya) bizge jaraspaydy. Sondyqtan, biylikke aitarym! qalayda, aldaghy uaqytta osy aitylghan pikirimizdi mýmkindiginshe elep-eskerersiz degen pikirdemiz.

Beysenghazy Úlyqbek,

Qazaqstan Jurnalister Odaghynyng mýshesi

Abai.kz