«ءاربىر حالىق - ءوزىنىڭ انا تىلىندە عانا باقىتتى».

حالىق ماقالى.

قازىرگى كۇندەرى ەلىمىزدە ءجۇز وتىز ۇلت وكىلدەرى (ەتنوس) ءومىر سۇرۋدە. قايتالاپ ايتام، بۇلار، ۇلت ەمەس، ۇلت وكىلدەرى عانا.

ال، بىزدەگى قازاقتار مەملەكەتتىڭ نەگىزىن سالعان جانە ونى قۇرۋشى حالىق بولىپ تابىلادى. ياعني، قازاقتان باسقاسىنىڭ قاي-قايسىسى بولماسىن، ءتىپتى، ورىستارعا دەيىن ەتنوس رەتىندە قارالادى. سولاي عوي! مەملەكەتتىڭ ون جەتى ميلليونعا جۋىعى قازاق ءتىلدى تۇرعىندار. سوندا، مەملەكەتتىك ءتىلدى، رەسپۋبليكا كولەمىندە نەگە  كەڭىنەن قولدانبايمىز؟! الدە، وزدەرىڭ ورىس ءتىلىنسىز ناندارىڭدى تاۋىپ، جەي المايسىڭدار ما؟

وسى ارادا ايىرىقشا ەسكەرتەرىم، سوندا ءبىز، قازاقتىڭ اتا-قونىسىندا وتىرىپ، ەتنوس بولىپ ەسەپتەلەتىن ورىستىڭ ءتىلىن مەملەكەتتىك ءىس-شارا جۇرگىزەتىن دەڭگەيگە دەيىن كوتەردىك. وسى دۇرىس پا؟! ورىس ءتىلى، كورشى رەسەي فەدەراتسياسىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى. ول، بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىنىڭ التى ءتىلىنىڭ قۇرامىنا كىرسە دە، بىزگە ونىڭ كەرەگى قانشا؟

مىسال رەتىندە ايتايىن، اناۋ ەۋروپاداعى كىشكەنتاي پورتۋگال ەلىنىڭ ءتىلىن الەمدە: برازيليا، انگولا، كابو-ۆەردە، گۆينەي-بيساۋ، موزامبيك، سان-تومە، پرينسيپي جانە شىعىس تيمورا ەلدەرى مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە مويىندايدى جانە وسى تىلدە ءىس جۇرگىزەدى. وسى جوعارىدا اتالعان مەملەكەتتىڭ تۇرعىندارى، سانى بويىنشا ءتورت ءجۇز ەلۋ ميلليونعا دەيىن جاقىندايدى ەكەن.

ال، ورىس ءتىلىن، بار-جوعى ءجۇز قىرىق ميلليوننان اسا تۇرعىندار ءىس جۇزىندە پايدالانادى ء(بىزدىڭ زەرتتەپ، ەسەپتەۋىمىز بويىنشا، رەسەيدە ءجۇز ميلليونعا جەتپەيتىندەي عانا حالىق تۇرادى). ايىرماشىلىقتى كوردىڭىز بە؟! اناۋ جىلدارى بىرىككەن ۇلتتار ۇيىمىندا وسى پورتۋگال ءتىلى ءبىراز ۋاقىت ءسوز بولدى.

تاعىدا ايتارىم، ۇلتىمىزدى وزگە تىلمەن ميعۇلا ەتپەي، ءوز انا ءتىلىمىز بولىپ ەسەپتەلەتىن قازاق ءتىلىنىڭ ابىرويىن، قاسيەتتى اتا-مەكەنىمىزدە قالايدا جوعارى كوتەرۋ جانە بەدەلىن ارتتىرۋ، ۋاقىت كۇتتىرمەيتىن  ىس – شارانىڭ ءبىرى، سونىمەن قاتار، مەملەكەتىمىزدەگى ەڭ نەگىزگى ءىستىڭ بىرەگەيى دەۋگە بولادى. ەلىمىزدەگى بۇل ەتنوستىڭ ءتىلىن اسپەتتەۋ، سونداي-اق، ونى تاۋەلسىزدىگىمىزگە وتىز جىلدان اسسا دا، مەملەكەتتىك دارەجەدە كۇندەلىكتى  جەتەكتەپ ءجۇرۋ، ەلدىگىمىزگە سىن جانە اينالامىزداعى ەل-جۇرتتىڭ الدىندا ابىرويىمىزدى تۇسىرەدى. ءتىپتى، سوناۋ تاۋەلسىزدىكتىڭ العاشقى جىلدارىندا ەرىكسىز پايدالانساقتا، قازىرگى  كۇندەرى ونى پايدالانۋ  كەزەڭى الدە قاشان اياقتالدى. شىندىعى وسى! سونىمەن  قاتار، ەلدەگى تەلەديدارلاردىڭ قازاق تىلىندەگ ءى ءرولىن  كۇشەيتىپ، ونىڭ ۋاقىتىن كوبەيتۋ كەرەك.

مەنىڭ، قازىرگى قادىرمەندى بيلىكتەن سۇرايتىنىم! اناۋ ۇكىمەت قۇرامىنداعى مينيسترلىكتەردىڭ ءىس جۇرگىزۋ جۇمىسىن، اتا زاڭىمىزدا (كونستيتۋتسيا) مەملەكەتتىك ءتىل دەپ كورسەتىلگەن قازاق تىلىندە جۇرگىزۋىنە، سوزا بەرمەي، نۇسقاۋ بەرۋىن قۇپتار ەدىم! مۇنىڭ كەزى باياعىدا-اق كەلگەن! ەلىمىزدەگى ەتنوستىڭ تىلىمەن ءومىر ءسۇرۋ، تۇتاس قازاق ەلىنە ۇيات جانە ىڭعايسىز نارسە! رەسەيدەن سەسكەنە بەرۋدىڭ تۇككە قاجەتى جوق. ءتىپتى، كەشەگى  تاجىكتەر  قۇرلى جوقپىز با؟! اناۋ قاسىمىزداعى  قىرعىزدار دا مەملەكەتتىك ءتىل تۋرالى  زاڭىن قابىلداپ ۇلگەردى.

رەسەيدىڭ قازىر قولدارى بايلاۋلى. قاسىنداعى كورشىسىمەن جاعالاسىپ، قاقپانعا وزدەرى ءتۇسىپ قالىپ وتىر. وسىنى ءساتتى پايدالانۋ كەرەك-اق. ءبىز، وتىز جىلدىق بيلىكتىڭ، حالقىمىزدى وسىنداي دارەجەگە دەيىن قۇلدىراتقانىنا جانە قازىرگى وسى پۇشايمان دەڭگەيىمىزگە، اسىرەسە، مەملەكەتتىك ءتىلدىڭ قۇنسىزدانۋىنا نامىستانامىز دا! سونىمەن قاتار، ورىس ءتىلى، ەلىمىزدى ۇلتتىق قاسيەتىنەن ايىرىپ، توزدىرىپ بارادى! ءوسىپ كەلە جاتقان جەتكىنشەكتەرىمىزدى بۇل تىلدە وقىتۋ، ولارعا  قۇلدىق سانانىڭ قامىتىن كيگىزۋ دەگەن ءسوز. ولاردان ەشقانداي وتانشىلدىق (پاتريوتيزم) شىقپايدى. ونى، ومىردە كورىپ ءجۇرمىز عوي. ءتىپتى، ولاردىڭ بويىندا  ۇلتىمىزدىڭ  ءداستۇرى دە، مۇسىلماندىق  قاسيەت تە قالماي بارا جاتىر. اناۋ، وزبەك، تاجىك، ءازىربايجان، ءتىپتى، ءوز ىشىمىزدەگى ۇيعىر جاستارىن قاراساڭدارشى، ۇلتتىق  داستۇرلەرىنە، تىلىنە، مۇسىلماندىق سەنىمىنە قانداي مىقتى! ال، سەندەر ورىس ءتىلى ارقىلى، ۇلتىمىزدى ءوز اتامەكەنىندە-اق، بارلىق جاقسى قاسيەتتەن ايىرىپ، قۇرتىپ بارا جاتىرسىڭدار.

سولتۇستىكتەگى كورشىمىزدەن ۇنەمى قورقۋ جانە جالتاقتاۋ (وني سلابوحاراكتەرنىي نارود، نە نادو يح بوياتسيا) بىزگە جاراسپايدى. سوندىقتان، بيلىككە ايتارىم! قالايدا، الداعى ۋاقىتتا وسى ايتىلعان پىكىرىمىزدى مۇمكىندىگىنشە ەلەپ-ەسكەرەرسىز دەگەن پىكىردەمىز.

بەيسەنعازى ۇلىقبەك،

قازاقستان جۋرناليستەر وداعىنىڭ مۇشەسى

Abai.kz