Batystyng qazaghy órshil, namysshyl keledi deushi edi. Songhy kezderi kýmәnimiz kóbeyip jýr. Búghan Batys Qazaqstan oblysyndaghy kazaktardyng bassyzdyghyna «әy deytin әjenin, qoy deytin qojanyn» bolmauy sebep. Oraldyng kazaktary oiyna kelgenin istep, qazaq elining memlekettik nyshandaryn mansúqtap jýredi. Olardyng shashbauyn kóterushi «Uraliskaya nedelya» (ary qaray «UN») gazeti arandatushy maqalardy ýzdiksiz jariyalap, júrtshylyqtyng sanasyna shovinistk iydeyalardy tyqpalaumen keledi. Búlay kýiip-pisiuimizge sebep – Oraldaghy kazak úiymdary qala basshylyghynyng arnayy rúqsatyn almastan Oral qalasynyng 400 jyldyghyn atap ótipti. Búl data imperialistik Reseyding qazaq dalasyn jaulap ala bastaghan kezimen sәikes keledi. Sondyqtan Kenes Odaghy kezinde qalanyng jasyn toylau alghash ret ýrdiske engizilip, QazSSR Ministrler kenesining 1964 jylghy 30 sәuirdegi qaulysymen «Batys Qazaqstan ólkelik komiytettterding úsynysymen Oral qalasynyng 350 jyldyghyn toylaugha sheshim qabyldandy».

Ótirikshi tarihshylar Oral qalasynyng payda boluyna Oral kazaktary sebepker bolghanyn, olar irgetasyn qalaghan Yaiskiy qalashyghy býgingi Oral ekenin sanagha sinirip baqqan.

Batystyng qazaghy órshil, namysshyl keledi deushi edi. Songhy kezderi kýmәnimiz kóbeyip jýr. Búghan Batys Qazaqstan oblysyndaghy kazaktardyng bassyzdyghyna «әy deytin әjenin, qoy deytin qojanyn» bolmauy sebep. Oraldyng kazaktary oiyna kelgenin istep, qazaq elining memlekettik nyshandaryn mansúqtap jýredi. Olardyng shashbauyn kóterushi «Uraliskaya nedelya» (ary qaray «UN») gazeti arandatushy maqalardy ýzdiksiz jariyalap, júrtshylyqtyng sanasyna shovinistk iydeyalardy tyqpalaumen keledi. Búlay kýiip-pisiuimizge sebep – Oraldaghy kazak úiymdary qala basshylyghynyng arnayy rúqsatyn almastan Oral qalasynyng 400 jyldyghyn atap ótipti. Búl data imperialistik Reseyding qazaq dalasyn jaulap ala bastaghan kezimen sәikes keledi. Sondyqtan Kenes Odaghy kezinde qalanyng jasyn toylau alghash ret ýrdiske engizilip, QazSSR Ministrler kenesining 1964 jylghy 30 sәuirdegi qaulysymen «Batys Qazaqstan ólkelik komiytettterding úsynysymen Oral qalasynyng 350 jyldyghyn toylaugha sheshim qabyldandy».

Ótirikshi tarihshylar Oral qalasynyng payda boluyna Oral kazaktary sebepker bolghanyn, olar irgetasyn qalaghan Yaiskiy qalashyghy býgingi Oral ekenin sanagha sinirip baqqan.

Alayda, tәuelsizdik alghan song ótkenge qayta bagha berildi. Búryn da ghalymdar aityp, biraq naqty dәleldey almay kelgen mәseleni M.Sydyqov bastaghan almatylyq jәne oraldyq ghalymdardyng songhy jyldary jýrgizgen arhelogiyalyq qazba júmystary aiqyn dәleldedi. Olar Oral qalasynyng jasy әldeqayda ýlken ekenin, keminde 700 jyl bolghanyn, qalanyng irgetasy Altyn Orda dәuirinde qalyptasa bastaghanyn ghylymy týrde dәleldedi.

Biraq Oraldaghy kazak-ataman úiymdary ony moyyndamay keledi. Jay ghana moyyndamay otyrghan joq, óz qarsylyqtaryn kórsetip, ýy ishinen ýy tigip qalanyng ótirik jasyn toylauda. 13 qyrkýiek kýni qalanyng kazaktary jinalyp arnayy jiyn ótkizipti. Búl turaly «UN» gazeti ghana aqparat berip, sayttaryna jariyalapty. http://www.uralskweek.kz/2013/09/13/staryj-uralsk-otmetil-400-letie-goroda/ Ózge aqparat qúraldary búl jiynnyng zannan tys ekenin, ony nasihattau el birligine ziyanyn tiygizetinin, qazaq halqynyng tarihina qiyanat jasap, ótkendi búrmalau bolyp tabylatynyn bilgende «UN» bilmey qaldy ma? Bildi bilgen song nasihattady. Ádettegidey pikir qaldyrushylar memleketimizding tútastyghyna ziyany tiyetindey arandatushylyq pighyldaryn ashyq jariyalady. Sonda Batys Qazaqstan oblysyndaghy qúqyq qorghau úiymdary ay qarap otyr ma, oblys basshylyghy el birligine, últ tútastyghyna ziyany tiyetin múnday jýgensizderge nege tiym salmaydy degen oy keledi. Búl netken nemqúraylylyq!

Aytpaqshy, gazet redaktory qazaqta óshi qalghan bireu emes, qazaqtyng «óz ishinen shyqqan shúbar jylan» - Lúqpan Ahmediyarov degen bireu. Óz últyn ógeysitu ýshin, jattyng tabanyna taptatyp, namysyn qorlau ýshin qolynan kelgenin jasap jýr. Uly tilin bezep, talaydyng shamyna tiygen be, byltyr ony bireuler ólim shi qylyp sabap ketipti.

Degenmen, bizge odan da manyzdy ózge bir aqparat belgili boldy. Biletinder, yaghni, Oraldyng kónekóz jurnalisterining aituynsha, Lúqpan Ahmediyarov búryn dәl býgingidey emes eken. Birneshe jyl búryn әldebir europa nәsildes adammen Lúqpan ekeui bir pәterde onasha 2-3 kýn bolady. әriyne, biz de ony kógildir emes shyghar dep senemiz. Sondyqtan aitushylardyng ol kelgen Reseyding qúqyq qorghau orynynyng ókili (FSB) bolatyn degen uәjine qúlaq asamyz. Áyteuir sodan bastap Lúqpan óz halqyn qútyrghan ittey júlmalap, «UN» gazetining betinde últyn qorlaudyng san týrin jýzege asyruda. Myna maqala da sonyng bir aighaghy bolsa kerek.

Ishten shyqqan jau jaman degen osy bolar!

shyn.kz