Elbasynyng tapsyrmasymen qúrylghan bizding qordyng negizgi maqsaty - tughan tilimizding memlekettik mәrtebesin nyghaytugha kómektesetin iygilikti isterge qamqor bolyp, qoldau kórsetu bolyp tabylady. Osy maqsatta atqarylatyn júmys ta san-salaly. Sonyng biri - túraqty týrde ótkizilip, jaqsy dәstýrge ainalghan jastarmen kezdesuler. Osynday alqaly basqosularda kóptegen týitkildi jaylardyng beti ashylyp, syzdaghan saualdargha syndarly jauap beriledi.

         Aqmola oblysy Selinograd audanynyng ortalyghy - Aqmol auylyna da elmen jýzdesip, kónil-kýileri men pikir-tilekterin bilsek degen maqsatpen at basyn tiregen edik. Til janashyrlarymen kezdesu osy auyldaghy Sayasy qughyn sýrgin qúrbandarynyng "ALJIYR" memorialdy múrajay kesheninde ótti. Osy múrajaydyng Zerde ortalyghynda ashylghan "Til men dәstýr mazaghy" atty ekspozisiya totalitarlyq "qyzyl imperiyanyn"  bir ghana zúlymdyghynyng kuәsindey. Al, onday azaptyng qazaq halqy talayyn bastan keshti. Asharshylyq azasy, atom tozaghy, qughyn-sýrgin qasireti, aughan qayghysy "Azattyqtyng azapty jolynday" sayrap jatyr.

Elbasynyng tapsyrmasymen qúrylghan bizding qordyng negizgi maqsaty - tughan tilimizding memlekettik mәrtebesin nyghaytugha kómektesetin iygilikti isterge qamqor bolyp, qoldau kórsetu bolyp tabylady. Osy maqsatta atqarylatyn júmys ta san-salaly. Sonyng biri - túraqty týrde ótkizilip, jaqsy dәstýrge ainalghan jastarmen kezdesuler. Osynday alqaly basqosularda kóptegen týitkildi jaylardyng beti ashylyp, syzdaghan saualdargha syndarly jauap beriledi.

         Aqmola oblysy Selinograd audanynyng ortalyghy - Aqmol auylyna da elmen jýzdesip, kónil-kýileri men pikir-tilekterin bilsek degen maqsatpen at basyn tiregen edik. Til janashyrlarymen kezdesu osy auyldaghy Sayasy qughyn sýrgin qúrbandarynyng "ALJIYR" memorialdy múrajay kesheninde ótti. Osy múrajaydyng Zerde ortalyghynda ashylghan "Til men dәstýr mazaghy" atty ekspozisiya totalitarlyq "qyzyl imperiyanyn"  bir ghana zúlymdyghynyng kuәsindey. Al, onday azaptyng qazaq halqy talayyn bastan keshti. Asharshylyq azasy, atom tozaghy, qughyn-sýrgin qasireti, aughan qayghysy "Azattyqtyng azapty jolynday" sayrap jatyr.

         Kezdesuge jinalghan jastardy tolghandyrghan mәsele kóp. El-júrttyng jýregindegi sózdi estip, bilsek degen bizding kónilimiz de erekshe. Soghan oray kezdesuge kelgender kókeylerindegi oilaryn jayyp saldy. Bәrinen de bizdi quantqany, olar qazaq tilining qoldanylu ayasynyng barghan sayyn keneye týskenin atap kórsete otyryp, búl jolda nauqanshyldyqqa boy aldyrmay, júmysty sabyrmen atqarudy jaqtaydy. Eng bastysy, atamekenimizdegi tatu-tәtti túrmysty, ózimizben qoyan-qoltyq ómir sýrip jatqan ózge últ ókilderimen syilastyqty bәrinen de joghary qoyady. Patriot degenimiz de osy kenbaytaq ólkedegi beybit te, berekeli ómirge janashyrlyq emes pe?!

         "Sadaghang keteyin, ainalayyn halqym! Sening mýddeng jolynda boydaghy quat, oidaghy nәrding bәrin sarp etuge beyilmin" - degen N. Á. Nazarbaevtyng jýrekjardy sózi eshkimdi de beytarap qaldyrmasa kerek. Biraq, halyqpen kezdesulerde, sonyng ishinde janaghy kezdesude de, bayqap jýrgenimizdey, júrtshylyq kóbinese til tóniregindegi týitkilderdi bizge basqa bireu kelip sheship beretindey kóredi. Sondyqtan "nege búlay emes?"- dep súraugha bapanday bolghandarymen ózderining asa qozghala qoyghylary,  bilek sybana qareketke kóshkileri joq.

         Al, shyndyghynda qazir el basshylyghy tarapynan memlekttik  tildi layyqty túghyryna qondyrugha qajetting bәri de jasaluda desek artyq aitqandyq emes. Tughan tilimizde erkin sóilep, ony túrmysta ghana emes, qyzmette  qoldanugha baylanysty bóget joq. Ata Zanymyz búghan kepildik berse, "Tilder turaly" zang jan-jaqty negiz qalaydy. Bar mәsele, ózimizge kelip tirelip túr. Qazaq qazaqpen shýldirlesse, ne shara?! Ózara tughan tilimizde sóilessek, ony keng qoldansaq, basqa problemalar sheshile jatady. Tym qúrysa otbasynda ana tilimizde sóilespegen son, kimge ókpelegendey haldemiz?!

          Osyny aitqanda Aqmoldaghy atalmysh kezdesude bir jas jigit aitqan sóz eriksiz oiyma oraldy. Ol "biz qarakóz aghayyndar kóshede meken-jaydy qazaqsha súramasa, jauap bermeymiz jәne olargha múny ashyq aitamyz" degen edi. Bir qaraghanda dórekilik sekildi kórinui de mýmkin. Biraq, olay oilasanyz, qatelesesiz. Sebebi, dórekilik qana emes, kórgensizdikting kókesi óz qandasynmen ózge tilde sóilesu ekeni dausyz. Olay bolsa, jas jigitting eljandy minezine eljiremeu mýmkin be?!

         Sebebi til qarym-qatynas qúraly ghana emes, ol qasiyetti Ana sýtimen beriletin últtyq bolmys pen bitim. Qazaghymyzdyng qaysar da qaharman, qayyrymdy da qamqor jәne keshirimdi de kenpeyil, namysshyl da narkesken minezi onyng tili arqyly qalyptasady. Til  joyylsa, halyqtyng ózi de joyylady. Kýndelikti ómirde múny barshamyz kórip te, bilip te jýrmiz. Ana tilinen maqúrym aghayyngha últtyq dil men dәstýr, namys pen mәrtebe degen jay ghana sóz bolyp qalady. Ondaylar ýshin til de, tuys ta, últ namysy men ózara tilektestik te dalada qalady eken.

         Mәngýrttikting onday jýrekke shanshuday qadalar mysaldary tolyp jatyr. Aytalyq, qazaqtyng jigitterining ózimizding qarakóz arularymyz iltipatpen iyilip túrghanda ózgening qyzdarymen taghdyr qosuyn, tipti myng jerden mahabbat bolsa da, týsinu qiyn. Búl da bolsa, keybir "serilerimizdin" ana tilinen aiyrylyp, últtyq erekshelikti esten shygharyp, kýnkóris qamymen qúr miskinge ainaluyn kórsetedi. Qazaghymyzdyng bir qyzyn baqytty etuding ornyna jenil sezim jeteginde ketuding saldary da. Bizde tughan últymyzgha qatystynyng bәri birinshi orynda túruy tiyis emes pe?!

         Últjandylyq otbasynda qalyptasady desek, qazaqsha sóilespeytin janúyalarda últtyq qúndylyqtar azyp, tozady. Tipti, tilden aiyrylghan son, onday otbasylarynda ata-anasy ózara týsinise almaydy, al balalary tipti til úghudan qalady. Ondaylar ýshin bәri de týkke túrmaydy. Bir-birin renjite salu, ata-ananyng aqylyn qúlaqqa da ilmeu, óz paydasynan ózgeni oilamau әdetke ainalady. Úldary qayta-qayta shetelden kelin týsirip, әke-sheshelerin esten tandyrghan jay az emes. "Ne eksen, sony orasyn" degen osy.

         Joq, qazaq jerinde adam balasy alalyq kórgen emes jәne kórmeydi de. Ata Zanymyz qazaqty, onyng ana tilin ardaqtay otyryp qatar ómir sýrip jatqan ózge últtardyng ókilderining osynau qasiyetti mekende shat-shadyman ómir sýruine jan-jaqty kepildik beredi. "Tilder turaly" zang da eshqanday qysymgha tózbeydi. Adamdy, tipti últyna qaray bólip, jaru mýmkin be?! Búl jaghynan Qazaq eline eshkim de kinә arta almaydy. Qazaqstanda últtar men úlystardyng ózara týsinisip, tatulyqta ómir sýru salty býkil órkeniyet ýshin ýlgige ainaldy. Dýniyejýzining dinbasylary da qazaq jerinde jylma-jyl bas qosyp, adamzattyng amandyghyna qatar túryp, dúgha oqidy.

         Olay bolsa, órkeniyetten eshkim de bólek túra almaydy. Odan jyrylyp, jeke otau tigemin deu de bos әure. Jahandanu ýrdisi jan-jaqtan orap, óz "úiyghyna" tarta beredi.

         Zandylyq.

         Alayda, adamzat órkeniyetin ony qúraytyn últtar men úlystardyng mәdeniyetteri bayytyp, kemeldendire týsetini belgili. Búl arada qazaq ta órkeniyetting ózindik bolmys-bitimi bar erekshe ózegi bolyp tabylady. Demek, jahanda adaspay, órkeniyet kóshinen layyqty oryn alayyq desek, aldymen Ana tilimizdi ardaqtay bileyik. Al, oghan deyin, qazaqsha bilmeytin qazaqtardyng kóshede qalyp, adasa túrghandary jón. Bәlkim, sonda oy týser. Úly kóshke bizding últtyq bolmysymyzben qosyluymyz abzal.         

Azat Shәueev,

Memlekettik tildi damytu qorynyng diyrektory

Abai.kz